Điều tra * ĐÌNH KHÔI – HÀ VĂN

Kỳ cuối: NỖ LỰC TÌM GIẢI PHÁP

Không chờ đến khi TP Cần Thơ xuất hiện những “điểm đen” về môi trường khiến người dân bức xúc, chính quyền thành phố mới quan tâm giải quyết mà gần 10 năm qua, thành phố đã có nhiều dự án, công trình phục vụ mục tiêu xây dựng thành phố xanh – sạch – đẹp. Tuy nhiên, trong từng giai đoạn, những dự án nâng cao hạ tầng đô thị lại là vấn đề nhạy cảm, khó tránh khỏi khó khăn, vướng mắc phát sinh, do đó chính quyền rất cần sự hợp sức giải quyết từ cơ sở. Thời gian qua, vận dụng từ các điều kiện thực tiễn, thành phố Cần Thơ đã tích cực thực hiện nhiều mô hình, dự án xử lý giảm thiểu ô nhiễm môi trường theo tinh thần “cái khó không bó cái khôn!”.

* Khắc phục ô nhiễm từ rác

Một người dân tự nguyện vớt rác để giảm thiểu ô nhiễm nước trong hồ Xáng Thổi. Ảnh chụp sáng 4-8-2010. Ảnh: M.NGUYỆT.

Để hạn chế tình trạng quăng, đổ rác thải bừa bãi làm ô nhiễm môi trường, một số địa phương của thành phố Cần Thơ đã thực hiện nhiều mô hình xử lý rác thải có hiệu quả. Quận Ô Môn đang thực hiện mô hình “Khu dân cư tự quản bảo vệ môi trường” lồng ghép trong cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Mô hình này thực hiện tại khu vực 5, phường Châu Văn Liêm theo hình thức mở rộng dân chủ, người dân tham gia thảo luận đề xuất các tiêu chí và bổ sung nội dung bảo vệ môi trường vào quy ước để cùng nhau thi đua thực hiện. Đồng thời, người dân cam kết mỗi nhà có giỏ đựng rác, đổ rác đúng quy định hoặc chôn đốt rác; chăn nuôi gia súc có hố xử lý phân; sử dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật đúng quy định, đảm bảo vệ sinh môi trường... Đội tự quản bảo vệ môi trường của Khu dân cư (KDC) thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở nhân dân thực hiện tốt những điều cam kết này, nhất là trong mỗi cuộc họp dân hằng tháng, Đội tự quản bảo vệ môi trường đều nhắc nhở người dân đổ rác đúng quy định.

Bà Nguyễn Thị Hạnh Ngôn, Chủ tịch UBMTTQ phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, cho biết: “Khu vực 5, phường Châu Văn Liêm trước đây bị ô nhiễm môi trường nghiêm trọng từ việc đổ rác bừa bãi... Từ khi mô hình này triển khai thực hiện, người dân hăng hái cùng chính quyền địa phương đóng góp kinh phí làm đường giao thông, xây dựng đường cống thoát nước, đào hố chôn rác và thu gom rác ở KDC. Từ những việc làm này, khu vực 5 đã trở thành khu vực đảm bảo an toàn vệ sinh môi trường”. Đây là mô hình được Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ đánh giá cao về hiệu quả thực hiện, đang được Sở phối hợp cùng ngành chức năng nhân rộng trên địa bàn quận Ô Môn và quận Thốt Nốt.

Gần đây, TP Cần Thơ cũng tập trung giải pháp đầu tư xây dựng khu chứa và xử lý rác thải sinh hoạt. Theo Công ty Công trình đô thị TP Cần Thơ, rác thải được thu gom tại các quận trung tâm đều được đem về bãi rác Tân Long (huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang) đổ vào các ô để chôn lấp, xử lý. Tuy nhiên, việc này chỉ thực hiện được đến năm 2012 là ngừng vì không còn chỗ chứa. Để chuẩn bị nơi chứa rác thải phù hợp khi bãi rác Tân Long không thể thu nạp được nữa, TP Cần Thơ đã lập quy hoạch xây dựng một bãi chôn lấp rác 200 ha tại xã Trường Xuân, huyện Thới Lai; một bãi rác diện tích 20 ha ở phường Trung An, quận Thốt Nốt và khu xử lý chất thải rắn quy mô 47 ha tại phường Phước Thới, quận Ô Môn. Thường trực UBND TP Cần Thơ thống nhất ưu tiên đầu tư xây dựng khu xử lý rác thải tại quận Ô Môn và chỉ đạo các sở, ngành gấp rút thực hiện các thủ tục liên quan, chọn nhà đầu tư và triển khai thực hiện trong năm 2010 này. Ông Võ Thành Sang, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Cần Thơ, cho biết: “Theo tiêu chuẩn của thành phố, nhà máy xử lý rác thải phải có công nghệ hiện đại, diện tích sử dụng đất thấp, sản phẩm tái chế đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường... Trước mắt, TP triển khai xây dựng khu chôn lấp rác có quy mô 20 ha tại phường Phước Thới, quận Ô Môn dự phòng khi bãi rác Tân Long không còn chỗ chứa. Hiện nay, ngành chức năng kết hợp cùng chính quyền địa phương giải phóng mặt bằng tại khu vực này để bàn giao cho chủ đầu tư thi công trong những tháng cuối năm 2010, sau đó, thành phố tiếp tục xây dựng nhà máy xử lý rác thải trên diện tích còn lại. Công trình nhà máy xử lý rác thải đang được tập trung giải phóng mặt bằng. Các dự án kế tiếp cũng được lần lượt thực hiện từ nay đến năm 2020”.

Ngoài ra, Sở Xây dựng TP Cần Thơ cũng đang xây dựng Đề án “Khuyến khích xã hội hóa công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn TP Cần Thơ đến năm 2020”. Đề án này chia làm 2 giai đoạn thực hiện. Trong đó, giai đoạn 2010 - 2015 tăng cường công tác thu gom chất thải rắn sinh hoạt và chất thải rắn công nghiệp - độc hại; xây dựng và đưa vào vận hành các trạm trung chuyển rác tại các quận, huyện; qui hoạch quản lý chất thải rắn. Giai đoạn 2016 - 2020, phân loại rác thải tại nguồn; xã hội hóa công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn... Đề án cũng dự báo khối lượng chất thải rắn phát sinh đến năm 2015 khoảng 754 tấn/ngày, đến năm 2020 khoảng 870 tấn/ngày. Kinh phí dự kiến thực hiện đề án hơn 1.150 tỉ đồng, trong đó ngân sách thành phố hơn 100 tỉ đồng, vốn vay ODA 150 tỉ đồng và còn lại 900 tỉ đồng huy động từ các doanh nghiệp đầu tư... Mục tiêu của đề án là phấn đấu đạt 100% rác sinh hoạt được thu gom và xử lý hợp vệ sinh, 100% chất thải công nghiệp và rác thải nguy hại được thu gom và xử lý; đến năm 2015 thực hiện hoàn chỉnh hệ thống xử lý chất thải y tế trên địa bàn thành phố và 100% chất thải y tế được xử lý đúng qui định...

* Nâng cao trách nhiệm cộng đồng

Năm 2003 trên địa bàn TP Cần Thơ (cũ), có 3 dự án cùng phục vụ cho mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm môi trường từ rác thải và nước thải được đồng triển khai, đó là: Dự án Cần Thơ Xanh do Liên minh Châu Âu (EU) và tổ chức DANIDA Đan Mạch đồng tài trợ 100% kinh phí (1.479.000 EUR), thực hiện từ năm 2003-2006 trên lĩnh vực đào tạo, tuyên truyền, giáo dục nhằm giúp mọi đối tượng cư dân trên địa bàn nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường. Dự án Nâng cấp đô thị (NCĐT) thực hiện từ 2003 -2014, gồm: mở rộng, tôn nền, lắp đặt hệ thống cống thoát nước, đèn chiếu sáng ở các hẻm, nâng cấp các trạm y tế, trường mẫu giáo tại 13 phường thuộc quân Ninh Kiều và Bình Thủy, nạo vét xây bờ kè kênh Xáng Thổi, hồ Xáng Thổi, rạch Tham Tướng và rạch Chùa - những “điểm đen” về ô nhiễm môi trường của thành phố. Tổng kinh phí thực hiện dự án này lên đến 68 triệu USD do Ngân hàng Thế giới (WB) đầu tư, trong đó có 20 triệu USD là vốn đối ứng của Chính phủ. Và dự án xây dựng nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt, tổng kinh phí đầu tư 14,3 triệu EUR (tương đương 220 tỉ đồng – thời điểm năm 2003), do thành phố ký kết với Ngân hàng Tái thiết Đức đầu tư xây dựng. Nếu nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt đi vào hoạt động thì chất lượng nguồn nước mặt trên sông Hậu sẽ được cải thiện đáng kể, bởi có 23.000 mét ống dẫn nước thải, 7 trạm thu gom (trong đó lòng hồ Xáng Thổi là một trạm thu gom nước thải của nhà máy), thu gom nước thải từ hệ thống cống thoát nước trong nội ô thành phố dẫn về nhà máy xử lý nước thải đặt tại phường Phú Thứ, quận Cái Răng.

Trên thực tế Dự án NCĐT bước đầu đã gặp không ít khó khăn, vì việc mở rộng hẻm ảnh hưởng đến nhà dân ở hai bên, đặc biệt là 2 hộ mặt tiền ở đầu hẻm. Nhờ công trình cải tạo các tuyến hẻm hồ Xáng Thổi và kênh Xáng Thổi đã làm diện mạo phường An Cư, An Hội (2 đơn vị thực hiện thí điểm) thay đổi khang trang, chất lượng cuộc sống người dân được nâng lên, tạo hiệu quả tốt. Đầu năm nay, Dự án NCĐT đã triển khai đồng loạt ở 11 phường còn lại. Ông Lê Văn Tiển, Giám đốc Ban quản lý dự án NCĐT TP Cần Thơ, cho biết: “Nhiều nơi chính quyền địa phương còn vận động các hộ ở vị trí góc hẻm hiến thêm đất để con hẻm mở rộng, không bị tình trạng cua khuỷu tay, đảm bảo an toàn giao thông; tin rằng với sự tích cực tuyên truyền, vận động, dự án sẽ hoàn thành đúng tiến độ theo quy định của WB”. Khi hẻm mở rộng, đường thông, hè thoáng, cuộc sống người dân trong các khu dân cư thực hiện dự án NCĐT được tác động theo hướng tích cực, cũng góp phần khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường. Điều này đòi hỏi chính quyền các quận, huyện không nằm trong dự án này phải khẩn trương tìm giải pháp giải quyết vấn đề ngập nghẹt trong các khu dân cư. Và giải pháp khả thi nhất mà các địa phương đang áp dụng là phát huy vai trò trách nhiệm bảo vệ môi trường các nhà đầu tư đang đóng trên địa bàn, điển hình là quận Cái Răng. Ông Lê Thanh Tâm, Phó chủ tịch UBND quận Cái Răng, cho biết: Một doanh nghiệp (không nêu tên), đang đầu tư xây dựng khu dân cư tại phường Hưng Phú, đã chấp nhận hỗ trợ cho địa phương 40 triệu đồng để xử lý ngập nghẹt, mùi hôi tại 3 con rạch: Lò Men, Lò Tương và Bà Hơn. Quận đã chỉ đạo phường tìm giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường một cách hợp lý, đạt hiệu quả lâu dài. Về việc này, ông Nguyễn Hữu Xuân, Chủ tịch UBND phường Phú Thứ, cho biết: Ba con rạch này bị ngập nghẹt là do người dân xả rác bừa bãi, phường sẽ xử lý san lấp lòng rạch theo hình thức biến hậu quả thành hiệu quả, tức phường chỉ xử lý nạo vét phần rạch giáp sông Cần Thơ, và dùng phần bùn, rác này để san lấp đoạn rạch còn lại. Phần rạch nạo vét tuy giải quyết được vấn đề ô nhiễm nhưng vẫn trong tình trạng bít cổ chai. Để tránh tình trạng tái ô nhiễm, phường sẽ giao cho các cán bộ đoàn thể khai thác, quản lý theo hướng trồng hoa, nuôi cá nhằm phát huy tinh thần yêu thiên nhiên của người dân.

Xung quanh vấn đề này, ông Nguyễn Hữu Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố cho biết: Dự án NCĐT và dự án xây dựng nhà máy xử lý nước thải là hai dự án nằm trong khuôn khổ chiến lược phát triển đô thị nước ta đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025. Thời gian qua, chính quyền thành phố đã nỗ lực giải quyết các khó khăn về nhu cầu tái định cư và bổ sung kinh phí vốn đối ứng (đối với dự án xây dựng nhà máy xử lý nước thải). Nay, việc thực hiện các dự án này được thuận lợi hơn nhờ có nhiều cơ quan, doanh nghiệp quan tâm hỗ trợ chính quyền cơ sở thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường.

Bên cạnh, theo link http://webapp.lrc.ctu.edu.vn/ytst/component/content/article/102-cac-y-tuong-v2-2009.html ta sẽ thấy thông tin cuộc thi về ý tưởng sáng tạo phục vụ mục tiêu bảo vệ môi trường do Trường Đại học Cần Thơ tổ chức năm 2009, trong đó có ý tưởng của các cán bộ, sinh viên Viện Nghiên cứu – Phát triển công nghệ sinh học Trường Đại học Cần Thơ, đề xuất thành phố xử lý mùi hôi của nước hồ Xáng Thổi bằng cách thả các loài hoa thủy sinh như tại công viên 29-3 của TP Đà Nẵng và công viên B52 của TP Hà Nội. Quả thực, mục tiêu xây dựng thành phố Cần Thơ xanh – sạch – đẹp đang rất cần có sự chung tay hợp sức và chia sẻ trách nhiệm của người dân thành phố.

***

Với các dự án nêu trên, nhất là việc đầu tư xây dựng nhà máy xử lý chất thải rác bằng công nghệ tiên tiến, các khu bãi chứa rác xây dựng phân bố đồng đều trên địa bàn TP Cần Thơ, các giải pháp nâng cấp đô thị... được thực hiện, chắc chắn trong tương lai không xa, thành phố Cần Thơ sẽ giải quyết được tình trạng ứ đọng rác thải, góp phần làm sạch môi trường sinh thái. Nhưng để các dự án trên sớm được triển khai thực hiện, đưa vào sử dụng và đem lại hiệu quả tốt nhất, ngoài sự đầu tư của Nhà nước, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế thì rất cần có sự đồng thuận của cả cộng đồng trong việc giải phóng mặt bằng, triển khai thực hiện các dự án này.