Điều tra * ĐÌNH KHÔI – HÀ VĂN

Theo đánh giá của các chuyên gia về môi trường, sự phát triển kinh tế tỷ lệ thuận với sự tồn tại ngày càng nhiều các loại chất thải rắn, chất thải độc hại, gây ô nhiễm không khí và nguồn nước. Đối với các địa phương trên đà phát triển về công nghiệp - dịch vụ như TP Cần Thơ thì các vấn đề: quy hoạch công trình công cộng, khu dân cư, tình trạng gia tăng dân số cơ học,… đã làm cho thành phố phải đối mặt với nhiều vấn đề nan giải, trong đó có nạn ô nhiễm môi trường đang diễn biến ngày càng phức tạp. Để ngăn ngừa, khắc phục vấn nạn này đòi hỏi phải có sự đồng lòng, chung sức của nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều người, với nhiều giải pháp đồng bộ hơn nữa…

Kỳ 1: THÀNH PHỐ MẤT ĐẸP VÌ RÁC!

“Vì một thành phố xanh- sạch- đẹp”, là khẩu hiệu xuất hiện ở nhiều khu vực công cộng trên địa bàn thành phố Cần Thơ, nhắc nhở mọi người không nên xả rác bừa bãi, cùng tham gia giữ gìn cảnh quan môi trường thông thoáng, sạch, đẹp. Thế nhưng thực tế thời gian qua, các “điểm đen” về ô nhiễm môi trường vẫn tồn tại, có nơi ngay phía sau tấm bảng tuyên truyền về an toàn vệ sinh môi trường là những đống rác to đùng. Tình trạng người dân xả rác bừa bãi, nhiều đơn vị, cơ quan không tham gia giữ gìn mặt tiền công sở sạch đẹp, ảnh hưởng vệ sinh môi trường, cảnh quan đô thị đang ở giai đoạn báo động.

* RÁC GIỮA LÒNG THÀNH PHỐ!

Rác thải tại chợ thị trấn Cờ Đỏ thường xuyên đổ xuống sông Cờ Đỏ, làm mất vệ sinh công cộng, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Ảnh: HÀ VĂN.

Những ngày đầu tháng 8-2010, chúng tôi dạo một vòng trên tuyến quốc lộ 91B, cảm thấy xót xa khi con đường chỉ mới khánh thành, đưa vào sử dụng vừa tròn hai tháng mà trên vỉa hè và con lươn quốc lộ 91B đã vương vãi đầy rác thải. Điều đáng nói, từ đầu đường 91B (điểm giao nhau với đường 3 Tháng 2) đến cầu rạch Sát chưa đầy 3km nhưng đã có hơn 5 bãi rác lớn ngự trị 2 bên đường, thậm chí ngay giữa con lươn. Các bãi rác này cách nhau chừng vài chục mét, chứa đầy những túi ni lông đựng đủ thứ rác thải sinh hoạt gia đình, bốc mùi hôi thối. Còn đoạn đường trước Bến xe khách Cần Thơ (phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều) thường xuyên tồn tại một bãi rác thải lớn, rất dơ, hôi. Theo người dân địa phương, rác tập trung về đây từ một số hộ kinh doanh tại khu vực gần chợ Hưng Lợi và một số hộ dân mang rác sinh hoạt đến đổ, lâu ngày chất thành đống cặp theo đường, làm mất vệ sinh chung. Anh Nguyễn Văn Nam, nhà ở gần bãi rác (phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều), cho biết: “Trước đây, ở khu vực này có thùng chứa rác công cộng, một số người dân trong khu vực thiếu ý thức đem rác sinh hoạt đến ném vào thùng. Thùng rác công cộng chứa không hết nên rác chất thành đống nằm cặp thùng rác. Trong khi đó, đơn vị thu gom rác chỉ lấy rác trong thùng, còn rác bên ngoài thì không lấy. Khi chính quyền địa phương hoặc Phòng Quản lý đô thị quận Ninh Kiều có hợp đồng, yêu cầu dọn bãi rác thì đơn vị thu gom mới đến dọn nhưng rác vừa lấy xong, vài ngày sau lại tiếp tục xuất hiện. Giữa trung tâm thành phố mà có đống rác như thế, rất mất mỹ quan đô thị, trong khi quốc lộ 91B được xem là cửa ngõ của TP Cần Thơ, có bến xe, Metro Hưng Lợi, Bệnh viện Đa khoa Trung ương TP Cần Thơ với đông đảo khách trong và ngoài thành phố qua lại...”.

Chúng tôi cũng ghi nhận, ngay dốc cầu Bà Bộ (thuộc phường An Khánh, quận Ninh Kiều) có một bãi rác vừa hình thành khoảng 2 tháng nay; còn 2 bên lề đường Nguyễn Văn Cừ nối dài, đường Trần Hoàng Na... rác thải vương vãi khắp nơi. Có hôm, những người đi nhặt ve chai bươi móc làm rác bay tung tóe trên đường. Ở một số khu dân cư như: Cao Cường, Miền Tây (khu vực TTTM Cái Khế, phường Cái Khế, quận Ninh Kiều), khu tái định cư Metro, khu dân cư 91B... cũng tồn tại những đống rác to tướng, dù hàng ngày công nhân vệ sinh vẫn làm việc đều đặn...

Theo Xí nghiệp Môi trường thuộc Công ty Công trình đô thị TP Cần Thơ, chỉ tính riêng trên địa bàn 2 quận Ninh Kiều và Bình Thủy có gần 4.000 hộ không đóng phí vệ sinh, phí thu gom rác. Hầu hết các hộ này đổ rác ở các khoảng đất trống, đổ ra đường hoặc vứt xuống kênh rạch; cũng có hộ đốt, chôn rác nhưng con số này rất ít. Ông Nguyễn Hữu Kim Sơn, Giám đốc Xí nghiệp Môi trường, cho biết: “Nhân viên xí nghiệp chỉ thực hiện thu gom rác theo hợp đồng, vì thế, đối với các bãi rác tự phát, do những người không đóng tiền mà đem rác ra đổ thì công nhân vệ sinh không có trách nhiệm thu gom. Thời gian qua, xí nghiệp cũng có thu gom một vài đống rác tự phát cặp theo đường, gây ô nhiễm môi trường nhưng việc thu gom này không mang tính thường xuyên, vì chúng tôi là đơn vị làm thuê, cần có chi phí để chi trả thù lao cho nhân viên thu gom rác...”.

Trong báo cáo về đề án “Khuyến khích xã hội hóa công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn TP Cần Thơ đến năm 2020”, Sở Xây dựng TP Cần Thơ, cho biết, hằng ngày trên toàn địa bàn thành phố thải ra khoảng 650 tấn chất thải rắn sinh hoạt, nhưng tỷ lệ thu gom đạt thấp, khoảng 63% vào năm 2008, đến năm 2009 và năm 2010 tỷ lệ này nâng lên nhưng không đáng kể. Lượng rác còn lại, người dân thải vào các ao, sông, rạch... làm ô nhiễm môi trường. Tại cuộc họp, nhiều đại biểu nêu ý kiến, các địa phương, ngành chức năng cần quan tâm đẩy mạnh việc tuyên truyền, đi kèm các biện pháp xử lý để việc tổ chức thu gom rác cũng như việc nâng cao ý thức đổ rác đúng quy định của người dân được nâng lên, góp phần giữ gìn vệ sinh chung.

* RÁC VỀ VÙNG VEN...

Khi đi trên quốc lộ 91, chưa đến bãi rác phường Trung Kiên, quận Thốt Nốt, chúng tôi đã khó chịu với mùi hôi của nó; càng đến gần, càng giật mình khi thấy đống rác sừng sững như ngôi nhà cao tầng. Cách bãi rác vài chục mét là hàng chục ngôi nhà dân, phải hứng trọn mùi hôi thối, bụi bẩn... từ bãi rác bay sang. Ông Nguyễn Văn Út, nhà gần bãi rác ở khu vực Quy Thạnh 1, phường Trung Kiên, quận Thốt Nốt, cho biết: “Hơn 10 năm nay, người dân trong khu vực này phải sống trong cảnh nước, không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng. Suốt ngày mùi hôi bốc lên nồng nặc khó chịu; còn mùa mưa, nước đen ngòm từ bãi rác chảy xuống sông, rạch, tràn cả vào khu vực nhà dân, gây dơ bẩn, ô nhiễm. Bà con sống gần khu vực bãi rác thường xuyên bị ngứa ngáy, nhất là trẻ em bị nhiễm các bệnh như dịch tả, lở loét chân tay, sốt xuất huyết...”.

Người dân quận Ô Môn cũng phản ánh tình trạng bãi rác trên đường Trần Hưng Đạo nối dài nằm cạnh Trường THPT Lưu Hữu Phước và Trường Tiểu học 2 phường Châu Văn Liêm gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Hôm chúng tôi đến, đống rác to tướng này đang được đốt cháy, khói bụi bay khắp nơi, ảnh hưởng đến nhà dân, trường học gần đó, nhất là mùi hôi của bọc ni lông, rác thải bị đốt làm nhiều người bị nhức đầu, choáng váng, chảy nước mắt và chúng tôi cũng không tài nào đi vào khu vực bãi rác để khảo sát. Cô Lê Thị Hồng Thanh, giáo viên Trường THPT Lưu Hữu Phước, cho biết: “Có hôm trời trở gió, mùi hôi thối từ bãi rác làm cho học sinh không học được. Các em ngồi trong lớp phải lấy tay bịt mũi vì không chịu nổi mùi hôi, nhất là khi đốt rác, khói, bụi, mùi hôi bay sang trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Tập thể giáo viên, học sinh và người dân nơi đây đều mong bãi rác này sớm di dời khỏi khu dân cư, trung tâm quận để trả lại môi trường vệ sinh trong sạch cho khu vực này”. Theo quan sát của chúng tôi, tuy trong khu vực bãi rác đã có bờ rào xây cao khoảng 2m nhưng tình trạng ô nhiễm môi trường chung quanh vẫn chưa được cải thiện. Nhiều nhà dân ở gần bãi rác phải bịt kín cửa sổ vì không chịu nổi mùi hôi; còn học sinh ngồi trong lớp thường xuyên đeo khẩu trang mà cũng không thể tránh được mùi hôi thối.

Tại thị trấn Thới Lai, huyện Thới Lai đã xuất hiện rác thải nằm cặp giao lộ giữa tỉnh lộ 922 và đường giao thông nông thôn đi từ thị trấn Thới Lai đến các xã Thới Lai, Trường Xuân, Trường Xuân A... Đây là bãi đậu xe và khu vực đất trống cỏ mọc um tùm nên người dân ở thị trấn đem rác đến đổ. Lâu ngày, nơi này trở thành bãi rác. Vào mùa mưa, bãi rác bốc mùi hôi thối, thu hút ruồi muỗi đến đậu vào rồi bay đáp vào nhà các hộ lân cận, truyền bệnh. Mùa nắng, các loại rác khô như bọc ni lông, ống hút... từ bãi rác bay tứ tung sang nhà dân, ra đường giao thông, làm mất mỹ quan đô thị.

Ở thị trấn Cờ Đỏ, huyện Cờ Đỏ, vấn đề rác thải cũng làm các ngành chức năng địa phương đau đầu. Bởi, thời gian qua vẫn tồn tại tình trạng người dân đổ rác thải dọc theo đường giao thông tỉnh lộ 922, hoặc đổ xuống sông, rạch, mặc dù tại thị trấn đã tổ chức lực lượng thu gom rác. Hằng tháng, lực lượng thanh niên, đoàn viên của thị trấn Cờ Đỏ, huyện Cờ Đỏ đều phải thu gom và xử lý bằng cách đốt rác dọc theo tỉnh lộ 922. Nhưng đây chỉ là giải pháp tạm thời để hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường do rác. Về lâu dài, chính quyền địa phương phải phối hợp với các ngành, chủ động thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ về để quản lý và xử lý rác thải một cách hiệu quả hơn.

Bà Đặng Thị Anh Đào, Trưởng Phòng Quản lý đô thị quận Ninh Kiều, cho biết: Để giải quyết căn cơ tình trạng ném rác thải bừa bãi, gây mất vệ sinh, ô nhiễm môi trường thì chính quyền  địa phương cần nỗ lực thực hiện công tác ngăn chặn, xử lý, nhất là việc kết hợp cùng đơn vị thu gom rác rà soát, kiểm tra, đối chiếu danh sách để tìm xem địa phương nào có những hộ gia đình không đóng phí vệ sinh, không giao rác sinh hoạt cho đơn vị thu gom để nhắc nhở. Nếu trường hợp các hộ xử lý rác không đúng quy trình, không đảm bảo vệ sinh môi trường, chủ yếu là quăng ném bừa bãi ở các bãi đất trống thì phải có biện pháp xử lý nghiêm.

Theo Sở Xây dựng TP Cần Thơ, hiện nay ở các quận, huyện ngoại thành, tình trạng thu gom và xử lý rác thải còn nhiều hạn chế. Ở huyện Phong Điền, lượng rác thu gom hàng ngày chỉ khoảng 0,95 tấn, còn lại 51,55 tấn rác/ngày chưa được thu gom và xử lý. Quận Thốt Nốt có lượng rác phát sinh hàng ngày là 41,5 tấn, tỷ lệ thu gom cũng chỉ khoảng 60%. Huyện Vĩnh Thạnh có lượng rác phát sinh hàng ngày khoảng 5 tấn nhưng tỷ lệ thu gom hiện nay chỉ khoảng 40%... Hầu hết các địa phương vùng ven đô thị có tổ chức thu gom và xử lý rác thải, nhưng tỷ lệ này rất thấp so với lượng rác thải ra hằng ngày. Đây là nguyên nhân gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng cảnh quan đô thị ở các quận, huyện trên địa bàn TP Cần Thơ.

Ông Võ Thành Sang, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Cần Thơ, cho biết: “Thu gom rác thải là nhiệm vụ mà các địa phương phải hợp đồng cùng đơn vị chuyên môn để thực hiện. Tuy nhiên, việc xây dựng nơi chứa rác và xử lý rác là rất cần thiết, để việc thu gom rác thuận tiện, thành phố đã quy hoạch 3 điểm chứa rác thải và xử lý rác thải đúng tiêu chuẩn đề ra. Thời gian xây dựng các điểm chứa rác này bắt đầu thực hiện vào những tháng cuối năm 2010. Do đó, ngay từ bây giờ cần tích cực vận động người dân đăng ký đổ rác, nộp phí vệ sinh đúng qui định, để ngăn chặn tình trạng bỏ rác bừa bãi, đổ rác xuống sông, rạch... gây ô nhiễm môi trường”.

Kỳ 2: “CHẾT” DẦN CHẤT LƯỢNG NƯỚC MẶT