Đầu tháng 10 vừa qua, đoàn công tác của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) đã làm việc với TP Cần Thơ về kiểm tra tổng thể đầu tư (ĐT) từ 2007 đến năm 2009. Nội dung kiểm tra bao gồm: hoạt động ĐT bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước và hoạt động ĐT theo Luật ĐT. Từ thực tiễn diễn ra trong quá trình điều hành, quản lý…, thông quan đoàn công tác, TP Cần Thơ đã có nhiều kiến nghị với các ngành hữu quan tháo gỡ nhiều vướng mắc, khó khăn nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý nhà nước về ĐT trên địa bàn thành phố.

* Những kết quả tích cực

Theo Sở KH&ĐT TP Cần Thơ, từ năm 2007 đến năm 2009, TP Cần Thơ đã triển khai thực hiện 25 quy hoạch (QH) phát triển kinh tế – xã hội, QH phát triển ngành (2 QH do cấp trung ương phê duyệt; 8 QH ngành, lĩnh vực, sản phẩm chủ lực và 15 QH cấp huyện do UBND thành phố phê duyệt). Theo nhận định của các ngành hữu quan, công tác QH của TP Cần Thơ đã đi vào nề nếp, từng bước được thể chế hóa; vị trí, vai trò QH được nâng lên và có nhiều đóng góp vào sự phát triển của thành phố. Ngoài ra, công tác QH được triển khai theo hướng đổi mới cơ bản về công tác xây dựng QH, yêu cầu về tính thống nhất giữa các QH kinh tế – xã hội, QH xây dựng với các QH ngành, lĩnh vực... Từ đó, từng bước gắn QH với yếu tố phát triển đồng bộ, bền vững, khắc phục tình trạng chồng chéo giữa QH tổng thể, QH chung với QH ngành, lĩnh vực...

Dự án khu nhà ở sinh viên, Trường Đại học Cần Thơ, một trong những dự án được đoàn kiểm tra của Bộ KH&ĐT đánh giá đảm bảo khá về mặt tiến độ xây dựng.

Giai đoạn 2007-2009, có trên 370 dự án ĐT sử dụng vốn nhà nước trên địa bàn TP Cần Thơ đã được phê duyệt, bình quân tiến độ giải ngân theo kế hoạch các công trình, dự án vừa nêu đạt gần 85%/năm. Ông Lê Kế Hoa, Phó Giám đốc Sở KH&ĐT TP Cần Thơ, cho rằng: Đạt được kết quả này là do công tác lập, thẩm định, phê duyệt các dự án trên địa bàn thành phố từng bước đi vào nề nếp; ban quản lý các dự án cấp quận, huyện đã thực hiện tốt công tác tổ chức, sắp xếp... Nhờ đó, việc xác định chủ ĐT thực hiện ĐT các công trình tương đối rõ ràng và thuận tiện trong việc tổ chức thực hiện, triển khai dự án, hạn chế được những điều chỉnh, thay đổi thiết kế trong quá trình ĐT.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho biết: Từ khi chia tách (năm 2004) đến nay, thành phố dồn sức rất nhiều cho công tác ĐT, xây dựng cơ bản. Đặc biệt, trong giai đoạn 2007 – 2009, hàng loạt khó khăn trong lĩnh vực xây dựng cơ bản như: hệ thống văn bản thay đổi liên tục, giá cả vật tư biến động không ngừng... đã gây không ít khó khăn trong công tác quản lý, điều hành về lĩnh vực ĐT của thành phố. Tuy nhiên, cùng với nỗ lực của địa phương, sự hỗ trợ kịp thời từ các bộ, ngành trung ương... nhiều dự án ĐT đã được đẩy nhanh tiến độ, nhiều dự án đi vào hoạt động mang lại hiệu quả tích cực, làm nền tảng cho việc đưa TP Cần Thơ trở thành đô thị loại I vào năm 2009.

* Nhiều yếu kém, tồn tại

Nhiều ý kiến cho rằng, lĩnh vực ĐT, xây dựng cơ bản là một trong những lĩnh vực có nhiều yếu kém, tồn tại khó có thể có tìm được hướng giải quyết trong thời gian ngắn. Điển hình trong công tác QH, theo Sở KH&ĐT TP Cần Thơ, nhiều năm nay, khuôn khổ pháp lý chưa đồng bộ, có sự chồng chéo trong các văn bản pháp quy khiến công tác này bị ảnh hưởng. Không chỉ vậy, chất lượng dự báo của các QH chưa cao, thiếu tầm nhìn dài hạn, các giải pháp trong QH còn mang tính tình thế, chưa gắn kết trong việc khai thác và khả năng huy động nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng và tiết kiệm ĐT, nguồn lực. Việc gắn kết các yếu tố trong các QH chưa được tính toán đầy đủ, sự chồng chéo giữa các QH còn phổ biến, việc chủ động phối hợp, trao đổi thống nhất trong thực hiện QH chưa cao... Ngoài ra, quản lý nhà nước về công tác QH còn thiếu sự phân công, phân cấp rõ ràng; đa số đơn vị tư vấn trên địa bàn chủ yếu là tư vấn lập QH xây dựng; nguồn vốn ĐT bố trí cho các công trình, dự án trong QH còn thấp, chưa đáp ứng được các mục tiêu của các QH. Số lượng đơn vị tư vấn làm công tác QH phát triển kinh tế – xã hội, tư vấn đánh giá tác động môi trường còn hạn chế, đa số phải thuê đơn vị tư vấn nước ngoài.

Việc lập dự án, nhiều sở ngành hữu quan trên địa bàn thành phố nhìn nhận, một số đơn vị mới được thành lập, năng lực chưa cao dẫn đến chất lượng dự án còn sơ sài, mang tính hình thức. Trong khi đó, cán bộ thẩm định kinh nghiệm còn yếu và thiếu nhưng khối lượng công việc ngày càng nhiều. Do đó làm hạn chế đến công tác thẩm định dự án. Công tác giải phóng mặt bằng tạo đất sạch cho các công trình, dự án ĐT chưa làm cho người dân hiểu rõ được tầm quan trọng của việc ĐT các công trình. Vì thế, công tác này gặp rất nhiều khó khăn, nhất là tình trạng người dân trong vùng dự án gây cản trở cho các ngành chức năng trong tổ chức, thực hiện...

Giai đoạn 2007-2009, dù đã được pháp luật quy định nhưng công tác giám sát, đánh giá ĐT trên địa bàn thành phố chưa được các chủ ĐT quan tâm đúng mức. Theo số liệu tổng hợp từ Sở KH&ĐT TP Cần Thơ, năm 2007, chỉ có 142/480 dự án thực hiện ĐT có báo cáo giám sát ĐT. Các con số tương ứng này của năm 2008, 2009 là 20/358 và 180/154. Không chỉ vậy, ngành hữu quan nhận định, chất lượng báo cáo giám sát, đánh giá ĐT chưa đạt yêu cầu, đa phần chỉ thực hiện mang tính hình thức. Vì thế, các báo cáo này chưa phản ánh kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong việc tổ chức thực hiện dự án. Những khó khăn, vướng mắc chỉ được báo cáo trong các cuộc họp sơ kết, tổng kết công tác xây dựng cơ bản nên việc giải quyết gặp nhiều khó khăn, chưa dứt điểm.

* Kiến nghị giải quyết khó khăn

Để công tác ĐT, xây dựng cơ bản tránh được tình trạng dàn trải, lãng phí và ĐT có hiệu quả, theo ông Lê Kế Hoa, Phó Giám đốc Sở KH&ĐT TP Cần Thơ, công tác QH và kế hoạch dài hạn phải đi trước một bước. Trong đó, có tính đến tầm nhìn cân đối vốn, tránh tình trạng tùy tiện trong việc sửa đổi QH, thiếu cơ sở khoa học trong công tác QH. Công tác lập dự án ĐT cũng theo QH và các kế hoạch dài hạn theo ngành, vùng, lãnh thổ và địa phương... Trong công tác bồi hoàn giải tỏa, về lâu dài nên nâng cấp thành Luật, quy định giá cả bồi hoàn thật sự chi tiết rõ ràng, công khai minh bạch tránh khi triển khai được hiểu theo nhiều ý nghĩa khác nhau của người thực hiện và người dân trong vùng giải tỏa. Trong tình hình hiện nay, giá cả vật tư, chi phí nhân công... cho các gói thầu biến động không ngừng dẫn đến việc điều chỉnh tổng mức ĐT của các dự án. Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng, Chính phủ nên ban hành kịp thời một số quy định thật sự cụ thể để thúc đẩy các dự án triển khai sớm tránh tình trạng kéo dài.

Trong việc phân bổ nguồn vốn ĐT, theo các ngành hữu quan, cần có những quy định thật cụ thể trách nhiệm và quyền hạn cơ quan tham mưu, tổng hợp trình, ký ban hành kế hoạch phân bổ vốn, cơ quan giám sát theo dõi, kiểm tra và xử lý. Trong công tác này nên xác định rõ trách nhiệm, hình thức xử lý cá nhân, tổ chức sai phạm trong việc phân bổ vốn dẫn đến ĐT không hiệu quả. Hiện nay, trong lĩnh vực ĐT, xây dựng có rất nhiều quy định buộc chủ ĐT và các đơn vị có liên quan (tư vấn, nhà thầu...) phải đáp ứng một cách đầy đủ. Điển hình trong công tác đấu thầu, nhất là những công trình có vốn ĐT lớn, buộc các đơn vị tham gia đấu thầu phải chứng minh được năng lực tài chính, có kinh nghiệm trong việc “trúng thầu” các công trình tương ứng... Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho rằng: Những quy định này vô hình trung là “rào cản” cho các đơn vị, nhà thầu mới thành lập. Dù theo đánh giá của các đơn vị mời thầu, nhiều đơn vị vừa nêu có khả năng, năng lực đáp ứng việc thực hiện nhiều công trình dự án lớn. Điều này chưa kể đến tình trạng nhiều nhà thầu lớn, trúng thầu nhiều công trình ở nhiều địa phương khác nhau nhưng địa phương thiếu thông tin, cơ sở để chứng minh dẫn đến tình trạng nhiều công trình “ì ạch” do chủ thầu triển khai thi công chậm hoặc “bán thầu” với những đơn vị không đủ năng lực thi công... Vì thế, theo ông Nguyễn Thanh Sơn, các bộ ngành hữu quan cần xem xét lại điều kiện các đơn vị tham gia các gói thầu. Đặc biệt, trong đó, cần tạo điều kiện cho các nhà thầu mới có năng lực. Đây cũng là một giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ xây dựng các công trình, dự án và cũng nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các ngành hữu quan trong công tác quản lý ĐT...

Bài, ảnh: HÀ TRIỀU