Luật Ðất đai năm 2024 có những điểm mới tích cực. Trong đó, nhiều người quan tâm những điểm mới về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất; chỉ được thu hồi đất khi bàn giao nền tái định cư; đất nông nghiệp bị thu hồi có thể được bồi thường bằng nhà ở, đất ở… 

Phần đất được thu hồi thực hiện Dự án xây dựng Khu dân cư 91B - giai đoạn 3, khu vực 6, phường An Khánh, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ.

 Luật Đất đai năm 2024 quy định đa dạng các hình thức bồi thường về đất đối với hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi để phù hợp với nhu cầu người sử dụng đất và điều kiện cụ thể của từng địa phương, như ngoài việc bồi thường bằng đất có cùng mục đích sử dụng, nếu không có đất thì bồi thường bằng tiền như quy định hiện hành, Luật Đất đai mới còn mở rộng quy định được bồi thường bằng đất khác hoặc nhà ở nếu địa phương còn quỹ đất, quỹ nhà ở và người sử dụng đất có nhu cầu.

Theo đó, khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng, nếu có đủ điều kiện được bồi thường theo quy định thì được bồi thường bằng đất nông nghiệp hoặc bằng tiền hoặc bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở. Đất nông nghiệp bị thu hồi có thể được bồi thường bằng nhà ở, đất ở. Đây là một điểm mới có lợi cho người sử dụng đất có đất bị thu hồi là đất nông nghiệp. Ngoài ra, tại quy định về bố trí tái định cư, Luật Đất đai năm 2024 còn quy định hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải đất ở, nếu đủ điều kiện bồi thường về đất theo quy định mà có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở và địa phương có điều kiện về quỹ đất ở, nhà ở thì được bồi thường bằng giao đất ở hoặc nhà ở tái định cư.

Luật Đất đai năm 2024 quy định bảng giá đất được xây dựng theo khu vực, vị trí. Đối với khu vực có bản đồ địa chính số và cơ sở dữ liệu giá đất thì xây dựng bảng giá đất đến từng thửa đất trên cơ sở vùng giá trị, thửa đất chuẩn. UBND cấp tỉnh xây dựng, trình HĐND cùng cấp quyết định bảng giá đất lần đầu để công bố và áp dụng từ ngày 1-1-2026. Hằng năm, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm trình HĐND cấp tỉnh quyết định điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất để công bố và áp dụng từ ngày 1 tháng 1 của năm tiếp theo. Trường hợp cần thiết phải điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất trong năm, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm trình HĐND cấp tỉnh quyết định. Cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp tỉnh có trách nhiệm giúp UBND cấp tỉnh tổ chức việc xây dựng, điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất. Trong quá trình thực hiện, cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp tỉnh được thuê tổ chức tư vấn xác định giá đất để xây dựng, điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất. Ông Nguyễn Hoàng Giang, ngụ phường An Khánh, quận Ninh Kiều, nói: “Việc các địa phương tự quyết định bảng giá đất và điều chỉnh bảng giá đất hằng năm sẽ góp phần kéo giá đất phù hợp hơn với giá thị trường, đảm bảo quyền lợi cho người có đất, đặc biệt là trường hợp có đất bị thu hồi”.

Luật Đất đai năm 2024 quy định việc bồi thường về đất được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, trường hợp không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp có thẩm quyền quyết định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trường hợp người có đất thu hồi được bồi thường bằng đất, bằng nhà ở mà có nhu cầu được bồi thường bằng tiền thì được bồi thường bằng tiền theo nguyện vọng đã đăng ký khi lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đối với người có đất thu hồi, nếu có nhu cầu và địa phương có điều kiện về quỹ đất, quỹ nhà ở thì được xem xét bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở. Chủ sở hữu tài sản theo quy định của pháp luật dân sự mà bị thiệt hại về tài sản thì được bồi thường thiệt hại; chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh phải ngừng sản xuất, kinh doanh do Nhà nước thu hồi đất thì được xem xét hỗ trợ.

Nhà nước có trách nhiệm hỗ trợ cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản để tạo điều kiện cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản có việc làm, có thu nhập, ổn định đời sống, sản xuất. Khu tái định cư phải hoàn thiện các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ theo quy hoạch chi tiết được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt; đồng thời phải phù hợp với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nơi có đất thu hồi. Khu tái định cư có thể bố trí cho một hoặc nhiều dự án. UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện có trách nhiệm tổ chức lập và thực hiện dự án tái định cư để bảo đảm chủ động trong việc bố trí tái định cư cho người có đất thu hồi. Việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất. Chị Lê Thị Tuyết Trinh, ngụ phường Thới An Đông, quận Bình Thủy, nói: “Chúng tôi rất phấn khởi với quy định mới này vì sẽ tránh trường hợp người dân có đất bị thu hồi đã giao đất nhưng mòn mỏi chờ nền tái định cư như thực trạng diễn ra trong thời gian qua”.