Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực hơn 1 năm, nhưng theo đánh giá của các chuyên gia và ngành chức năng, vẫn còn nhiều “điểm nghẽn”, cần được khơi thông. Luật Đất đai là đạo luật có tính nền tảng, liên quan đến mọi hoạt động kinh tế - xã hội và có mối quan hệ với nhiều luật khác. Do đó, việc rà soát để nhận diện những “điểm nghẽn” là rất cần thiết.

Người dân liên hệ thực hiện thủ tục hành chính về đất đai tại Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Trường Long, TP Cần Thơ. Ảnh: S.H

Theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc ngày 18-9-2025 với Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, năm 2025 phải cơ bản tháo gỡ hết những rào cản, khó khăn, vướng mắc về thể chế để tạo nền tảng phát triển cho giai đoạn tới. Trong đó, cần khơi thông “điểm nghẽn” với các giải pháp đột phá trong lĩnh vực đất đai.

Tại hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất các giải pháp khắc phục liên quan đến đất đai” mới đây, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã đề ra nhiều quan điểm, chỉ đạo, giải quyết cơ bản và từng bước hoàn thiện, khơi thông nguồn lực về đất đai. Tuy nhiên, qua rà soát vẫn còn những vướng mắc, bất cập, còn điểm nghẽn chưa thật sự khơi thông, thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh.

Cần có giá đất thật, giá sạch, giá chuẩn

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam, cho rằng giá đất hiện nay quy định theo giá thị trường, “điểm nghẽn” ở đây là chưa có cơ chế xác định giá thực chất của bất động sản, điều này rất nguy hiểm vì sẽ dẫn đến giá bất động sản tăng cao. Có rất nhiều quy định về cách tính giá đất, nhưng quá trình thực hiện còn nhiều khó khăn, dù có nhiều quy định sửa đổi, nhưng mỗi quy định đều có bất cập trong thi hành. Luật cần quy định đối tượng tác động trực tiếp đối với giá.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp cũng trao đổi, hiện nay thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, các xã, phường chỉ có 1 người làm công tác địa chính, kiêm cả công tác giải phóng mặt bằng, trong khi thủ tục giải phóng mặt bằng rất nhiêu khê, nếu đúng theo Luật Đất đai thì cả năm chưa giải phóng xong mặt bằng. Ngoài ra, quy định về đền bù trong thu hồi đất, còn có cả mức hỗ trợ, mà không có văn bản nào quy định rõ ràng về vấn đề hỗ trợ nên đôi khi người di dời sau được hỗ trợ nhiều hơn người di dời trước, dẫn đến khiếu nại…

Để giải quyết những chồng chéo giữa Luật Đất đai và các luật chuyên ngành khác, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Luật Hà Nội, đề nghị những quy định liên quan đến đất đai nên dẫn chiếu đến Luật Đất đai, luật chuyên ngành không nên bao trùm. Còn về giá đất, Nhà nước phải đứng ra lập hệ thống trung tâm dữ liệu về đất đai, để từ đó mới có giá đất thật, giá sạch, giá chuẩn vì giá đất theo thị trường hiện nay rất nhiễu loạn.

Nhiều đề xuất sửa đổi, bổ sung

Theo bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ đã nhận được phản ánh về các “điểm nghẽn” và chỉ đạo rà soát để xác định các “điểm nghẽn” từ từng quy phạm Luật Đất đai hay từ khâu tổ chức thực hiện. Qua đó, Bộ đã rà soát văn bản quy phạm pháp luật về đất đai phục vụ yêu cầu sửa đổi Hiến pháp; rà soát các văn bản quy phạm về đất đai cần sửa đổi, đề xuất Quốc hội cho phép sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Từ thực tế rà soát, Bộ đề xuất cần sửa đổi về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; tài chính đất đai, giá đất. Tuy nhiên, nội dung đề xuất của Bộ chưa được đưa vào nội dung sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương khi Chính phủ trình Quốc hội.

Cũng theo bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, khi Chính phủ ban hành Nghị định 151/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai, Bộ tiếp tục nhận được nhiều ý kiến về khó khăn, vướng mắc trong thực hiện. Để tháo gỡ, khơi thông nguồn lực về đất đai, trên cơ sở các ý kiến, Bộ sớm tham mưu Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị định 226/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai, sửa đổi các quy định về giá đất, về trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị trong việc cung cấp thông tin, về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất… 

Cần hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về đất đai

Qua 3 năm thực hiện Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 16-6-2022 của Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao và đánh giá 1 năm thực hiện Luật Đất đai năm 2024, Đảng ủy Chính phủ đã trình hồ sơ báo cáo Bộ Chính trị, trong đó, nêu rõ các khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi về chính sách đất đai. 

Và ngoài các nội dung trên còn cần hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, cơ sở dữ liệu đất đai; đơn giản hóa thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh; các nội dung sửa đổi, bổ sung để đồng bộ với hệ thống pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư, pháp luật về đô thị và nông thôn, để thống nhất với Luật Công nghiệp công nghệ số; các nội dung sửa đổi, bổ sung để tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật, nhất là về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất, về thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất, chế độ sử dụng đất, các quy định để xử lý chuyển tiếp...

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc, việc trao đổi, tham vấn, ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, các ngành chức năng về “điểm nghẽn” đối với các quy định về đất đai là để có sự đánh giá đầy đủ những vướng mắc, nhằm đưa ra giải pháp căn cơ cho việc sửa đổi Luật Đất đai lần này. Luật Đất đai vừa được sửa đổi, bây giờ lại tiếp tục sửa đổi, nên phải sửa đổi căn cơ gốc rễ vấn đề. Chỉ khi nhận diện đúng, trúng và đầy đủ những “điểm nghẽn”, bất cập về đất đai thì khi đó mới khơi thông được nguồn lực, đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân… 

SƠN HÀ