Vì nhiều lý do khác nhau, một số người lao động (NLÐ) đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động và nhiều trường hợp trong số đó không được người sử dụng lao động (NSDLÐ) chốt sổ bảo hiểm xã hội (BHXH). Như vậy, NLÐ sẽ gặp khó trong thực hiện thủ tục hưởng chế độ BHXH. Hành vi không chốt sổ BHXH sẽ bị xử lý ra sao? NLÐ cần phải làm gì để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình?

BHXH thành phố và Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thành phố thống nhất và ký kết kế hoạch liên ngành thực hiện kiểm tra, giám sát pháp luật về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp và tổ chức tuyên truyền vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện, bảo hiểm y tế hộ gia đình giai đoạn 2022-2025.

NLРđơn phương chấp dứt hợp đỒng trái pháp luật có được chốt sổ BHXH?

Ðiều 39, Bộ luật Lao động năm 2019, quy định: NLÐ tự ý nghỉ việc không báo trước theo quy định sẽ bị coi là hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật. Hậu quả pháp lý mà hành vi này để lại chính là việc hợp đồng lao động bị chấm dứt; đồng thời, NLÐ còn phải chịu trách nhiệm bồi thường cho NSDLÐ.

Khoản 3, Ðiều 48, Bộ luật Lao động quy định NSDLÐ có trách nhiệm hoàn thành thủ tục xác nhận thời gian đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp và trả lại cùng với bản chính giấy tờ khác nếu NSDLÐ đã giữ của NLÐ khi chấm dứt hợp đồng lao động; cung cấp bản sao các tài liệu liên quan đến quá trình làm việc của NLÐ nếu NLÐ có yêu cầu. Chi phí sao, gửi tài liệu do NSDLРtrả.

Ðối chiếu với quy định trên, chỉ cần hợp đồng lao động bị chấm dứt, không phân biệt là nghỉ việc đúng pháp luật hay trái pháp luật, phía đơn vị sử dụng lao động đều phải thực hiện thủ tục chốt sổ BHXH và trả lại sổ BHXH cho NLÐ.

Không chốt sổ BHXH sẽ bị xử phạt

Thực tế một số trường hợp NSDLÐ không chốt sổ BHXH cho NLÐ, làm NLÐ gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình tiếp tục tham gia BHXH khi làm việc ở môi trường mới. Chị Trịnh Thị Thảo ở phường Trà Nóc, quận Bình Thủy, thắc mắc: “Nếu NSDLÐ cố tình gây khó dễ cho NLÐ bằng việc không chịu chốt sổ BHXH thì có vi phạm pháp luật hay không? NLÐ phải làm gì khi NSDLÐ cố tình không chốt sổ BHXH?”.

Theo Nghị định 12/2022/NÐ-CP của Chính phủ, việc đơn vị sử dụng lao động không chịu chốt sổ BHXH cho NLÐ là vi phạm pháp luật. Khoản 2, Ðiều 12, Nghị định 12/2022/NÐ-CP quy định NSDLÐ sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Trường hợp không chốt sổ BHXH cho từ 1 người đến 10 NLÐ sẽ bị phạt 1-2 triệu đồng; không chốt sổ BHXH cho từ 11-50 NLÐ sẽ bị phạt 2-5 triệu đồng... Ðồng thời, căn cứ khoản 1, Ðiều 6, Nghị định 12/2022/NÐ-CP, NSDLРlà cá nhân sẽ bị phạt theo mức kể trên, nhưng NSDLÐ là tổ chức sẽ bị phạt với mức gấp đôi. Ngoài ra, nếu đã chốt sổ BHXH, nhưng sau đó lại không trả lại sổ cho NLÐ thì NSDLÐ còn bị phạt từ 2-4 triệu đồng/NLÐ bị vi phạm, nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng (theo điểm d, khoản 4, Ðiều 41, Nghị định 12/2022/NÐ-CP).

Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Ðoàn Luật sư TP Cần Thơ, việc đơn vị sử dụng lao động không chốt sổ BHXH cho NLÐ đã xâm phạm nghiêm trọng quyền và lợi ích chính đáng của NLÐ. Khi đó, để buộc họ phải chốt sổ BHXH cho mình, NLÐ có thể thực hiện theo 1 trong 3 cách sau:

Cách 1: Tố cáo đến Chánh Thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nơi đơn vị đó đặt trụ sở (theo quy định tại Nghị định 24/2018/NÐ-CP, NLÐ có thể gửi đơn hoặc tố cáo trực tiếp hành vi phạm không chốt sổ BHXH của đơn vị sử dụng lao động). Nếu xác minh được việc công ty vi phạm, Thanh tra lao động sẽ tiến hành xử phạt theo quy định; đồng thời, yêu cầu công ty phải thực hiện thủ tục chốt sổ BHXH.

Cách 2: Thực hiện thủ tục khiếu nại. NLÐ phải khiếu nại đến phía đơn vị sử dụng lao động trước. Nếu đơn vị cố tình không giải quyết thì có thể khiếu nại lần hai đến Chánh thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nơi đơn vị đặt trụ sở chính. Trong quá trình giải quyết khiếu nại, nếu thấy có vi phạm, Thanh tra lao động sẽ xử phạt và yêu cầu đơn vị chốt sổ BHXH cho NLÐ.

Cách 3: Khởi kiện tại tòa án. Căn cứ khoản 1, Ðiều 188, Bộ luật Lao động năm 2019, với những tranh chấp về BHXH, NLÐ có thể khởi kiện trực tiếp tại tòa mà không trải qua thủ tục hòa giải. Theo Ðiều 32, Ðiều 35, Ðiều 39, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, NLÐ tới tòa án nhân dân cấp huyện nơi đơn vị sử dụng lao động đặt trụ sở, để khởi kiện yêu cầu giải quyết tranh chấp liên quan đến việc chốt sổ BHXH...