Theo đánh giá của cơ quan chức năng, thời gian qua, TP Cần Thơ cũng chịu nhiều tác động do biến đổi khí hậu (BĐKH). Hạn hán, xâm nhập mặn, triều cường gây ngập lụt đô thị, sụt lún, sạt lở bờ sông, mưa giông kèm theo lốc xoáy… ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, sinh kế của người dân. Với sự hỗ trợ từ Trung ương, cùng các tổ chức quốc tế cho công tác ứng phó BĐKH, thành phố đã triển khai nhiều dự án, công trình thích ứng BĐKH, các mô hình tạo sinh kế thích nghi môi trường, hạn chế tác hại do BĐKH từng bước mang lại hiệu quả khả quan.

Âu thuyền Cái Khế thuộc Dự án 3 tăng cường khả năng thích ứng của đô thị, ngăn chặn triều cường gây ngập vùng lõi đô thị TP Cần Thơ.

Hiệu quả từ dự án

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) TP Cần Thơ, là trung tâm vùng ĐBSCL - TP Cần Thơ chịu nhiều tác động do BĐKH. Ngân hàng Thế giới (WB) đã hỗ trợ TP Cần Thơ thực hiện nhiều dự án thích ứng BĐKH mang lại hiệu quả thiết thực như Dự án Phát triển TP Cần Thơ và tăng cường khả năng chống chịu của đô thị (Dự án 3), Dự án thích ứng khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL (WB9) và Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững (VnSAT)… 

Trong các dự án thích ứng BĐKH, Dự án 3 (vốn vay từ WB và nguồn viện trợ không hoàn lại từ SECO) đã hoàn thiện đưa vào khai thác cuối tháng 6-2024, góp phần chỉnh trang đô thị, bảo vệ vùng lõi trung tâm thành phố. Theo đó, tại Hợp phần 1 - Kiểm soát ngập lụt và vệ sinh môi trường đã đầu tư các hạng mục công trình, như: trên 6,1km kè dọc theo tuyến sông Cần Thơ, trên 3km kè dọc theo tuyến sông Cái Sơn, Mương Khai; kết hợp với các hạng mục công trình khác của dự án như các âu thuyền (Cái Khế, Hàng Bàng), các cống ngăn triều (Đầu Sấu, Rạch Sao, Rạch Ranh, Rạch Súc, rạch Nước Lạnh, rạch Phó Thọ, rạch Cây Dừa, rạch Bà Lễ, rạch Trần Ngọc Quế, rạch Tham Tướng), các van ngăn triều và các trạm bơm nhằm giảm các nguy cơ liên quan đến tình trạng ngập lụt tại khu vực đô thị trung tâm TP Cần Thơ… Đặc biệt, các đợt triều cường vừa qua, tháng 7, 8 và đầu tháng 9 âm lịch này, dự án vận hành phát huy hiệu quả, chống ngập vùng nội ô thành phố, mang lại nhiều hiệu quả về xã hội, môi trường, cải thiện đời sống người dân.

Theo Sở NN&MT TP Cần Thơ, Dự án 3 góp phần bảo vệ diện tích vùng lõi trung tâm TP Cần Thơ (các phường Ninh Kiều, Cái Khế, Tân An, An Bình, một phần phường Long Tuyền…), với việc chủ động kiểm soát ngập 2.657ha, đạt khoảng 14,99% so với diện tích bao lớn vùng trung tâm của TP Cần Thơ (theo "Quy hoạch thủy lợi chống ngập úng TP Cần Thơ" được duyệt). Do đó, thành phố mong muốn WB và các bên liên quan tiếp tục ưu tiên nghiên cứu và thực hiện Dự án Chống ngập, chống sạt lở, tăng cường khả năng thích ứng với BĐKH, kết hợp chỉnh trang đô thị của TP Cần Thơ (giai đoạn 2), địa điểm thực hiện dự án thuộc địa bàn các phường trung tâm như Bình Thủy, Thới An Đông, Ô Môn… với các công trình phòng chống ngập lụt, âu thuyền, kè chống sạt lở, đường giao thông và chỉnh trang đô thị…

TP Cần Thơ cũng đang tranh thủ sự hỗ trợ của WB để thực hiện Dự án "Chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL TP Cần Thơ". Dự án này nhằm kế thừa thành công của các dự án trước đó, tăng cường năng lực thích ứng BĐKH và chuyển đổi sinh kế bền vững cho người dân tại trung tâm vùng ĐBSCL.

Nâng cao năng lực chống chịu

Mới đây, tại buổi làm việc với Đoàn công tác WB về Dự án chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL, đại diện Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam (đơn vị tư vấn xây dựng dự án cho TP Cần Thơ) đã giới thiệu tổng quan về Dự án chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL (MERIT-WB11) cấp Trung ương và dự án thành phần tại Cần Thơ. Theo đó, Dự án MERIT-WB11 do WB tài trợ, với cơ quan chủ quản là Bộ NN&MT và chủ dự án là Ban Quản lý Trung ương các dự án thủy lợi (CPO). Dự án dự kiến thực hiện trong 8 năm (2024-2031). Tổng mức đầu tư toàn dự án là 222 triệu USD, tương đương 5.328 tỉ đồng. Trong đó, vốn vay WB là 174,54 triệu USD, vốn viện trợ không hoàn lại của Úc là 6,5 triệu USD và vốn đối ứng từ ngân sách Trung ương là 40,97 triệu USD.

Dự án MERIT-WB11 gồm 4 hợp phần chính: Hợp phần 1 về tăng cường năng lực, thể chế và hệ thống hỗ trợ ra quyết định; Hợp phần 2 về đầu tư hạ tầng chống chịu khí hậu cấp vùng, bao gồm các tiểu dự án giảm thiểu sạt lở, nâng cấp hạ tầng vùng Đồng Tháp Mười, hoàn thiện cụm công trình kiểm soát nguồn nước Tây Nam sông Hậu và hệ thống thủy lợi Nam Măng Thít; Hợp phần 3 thúc đẩy đa dạng hóa sinh kế và Hợp phần 4 về quản lý, giám sát dự án. Dự án có mục tiêu tăng cường tính chống chịu khí hậu của hoạt động sản xuất nông nghiệp và cộng đồng dân cư nông thôn tại các địa phương được lựa chọn ở vùng ĐBSCL...

Đối với TP Cần Thơ, sau hợp nhất, thành phố kế thừa 2 dự án của tỉnh Hậu Giang và Sóc Trăng cũ về tăng cường khả năng thích ứng BĐKH. Ngày 24-10 vừa qua, Sở NN&MT thành phố đã có văn bản đề nghị Sở Tài chính tham mưu UBND thành phố đề xuất Bộ Tài chính và Bộ NN&MT trình Chính phủ chấp thuận ghép 2 dự án trên thành 1 dự án duy nhất với tên gọi "Chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL TP Cần Thơ". Dự kiến sau khi gộp, tổng mức đầu tư của dự án là 2.550 tỉ đồng. Trong đó, vốn đối ứng của địa phương là 878,8 tỉ đồng và vốn vay IBRD của WB hơn 1.671 tỉ đồng.

Ông Ngô Thái Chân, Giám đốc Sở NN&MT TP Cần Thơ, cho biết: "Cả 2 dự án thành phần trước đây đều đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ CPO và WB trong khâu chuẩn bị. Việc các dự án được đưa vào Nghị quyết 05 của Chính phủ là điều kiện rất thuận lợi để triển khai, Sở đã được UBND thành phố giao nhiệm vụ tiếp tục chuẩn bị đầu tư cho cả 2 dự án này sau sáp nhập".

Tại buổi làm việc của lãnh đạo TP Cần Thơ, bà Mariam J. Sherman, Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào, cho biết: WB tiếp tục cùng các địa phương vùng ĐBSCL và Bộ NN&MT thực hiện công trình, dự án tăng cường khả năng chống chịu khí hậu, sinh kế bền vững và chuyển đổi nông nghiệp. Mốc thời gian phê duyệt nghiên cứu khả thi của dự án trên vào tháng 4-2026, thay vì kế hoạch ban đầu là tháng 6-2026. Nếu đạt được mốc này, Cần Thơ có thể nhận được tài trợ nhanh hơn. WB cam kết hỗ trợ đầy đủ từ đội ngũ kỹ thuật để xây dựng khung môi trường, xã hội và các tiêu chuẩn ủy thác… WB sẽ cử một phái đoàn đến Cần Thơ vào giữa tháng 11-2025 để hỗ trợ thúc đẩy việc chuẩn bị báo cáo tiền khả thi và các tài liệu liên quan của dự án. Nếu dự án được triển khai nhanh chóng sẽ là một tiền đề thuận lợi để thúc đẩy các dự án tương lai như Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp; các dự án chống chịu của đô thị…

Bài, ảnh: HÀ VĂN