Ngày 26-11-2024, tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Công chứng năm 2024. Luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-7-2025. Việc ban hành Luật Công chứng năm 2024 nhằm tiếp tục thể chế đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và phù hợp yêu cầu thực tiễn, góp phần thúc đẩy hoạt động công chứng phát triển, đáp ứng yêu cầu của người dân, doanh nghiệp.

Người dân làm thủ tục công chứng tại Văn phòng Công chứng Nguyễn Thanh Đình.

Luật Công chứng năm 2024 gồm 8 chương, 76 Điều (giảm 2 chương và 5 Điều so với Luật Công chứng năm 2014). Theo đó, Luật Công chứng năm 2024 có các nội dung mới cơ bản: xác định đúng phạm vi công chứng và thẩm quyền của công chứng viên (CCV); quy định về các giao dịch phải công chứng. Theo ông Nguyễn Thanh Đình, Chủ tịch Hội Công chứng TP Cần Thơ, Trưởng Văn phòng Công chứng Nguyễn Thanh Đình, ở quận Ninh Kiều, để khắc phục những bất cập trong quy định của Luật Công chứng năm 2014 về phạm vi hoạt động công chứng và thẩm quyền của CCV, tạo thuận lợi cho việc ký kết các giao dịch, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về công chứng, Luật Công chứng năm 2024 có những điểm mới: khẳng định rõ công chứng là dịch vụ công, Nhà nước ủy nhiệm cho CCV của một tổ chức hành nghề công chứng thực hiện. Quy định công chứng là việc CCV chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch dân sự bằng văn bản. Với quy định này, việc chứng nhận bản dịch không còn thuộc phạm vi công chứng. Tuy nhiên, CCV vẫn có quyền chứng nhận bản dịch với hình thức chứng thực chữ ký người dịch theo quy định của pháp luật về chứng thực. Như vậy, với quy định của Luật Công chứng năm 2024, CCV có thẩm quyền công chứng giao dịch; đồng thời, được chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký trong giấy tờ, văn bản và chứng thực chữ ký người dịch (điểm c, khoản 1, Điều 18, Luật Công chứng năm 2024). 

Luật Công chứng năm 2024 bổ sung quy định nhằm xác định rõ việc hành nghề công chứng là việc CCV thực hiện việc công chứng giao dịch. Như vậy, mặc dù CCV được giao thực hiện một số việc chứng thực nhưng nếu CCV không thực hiện việc công chứng giao dịch mà chỉ thực hiện việc chứng thực thì vẫn không được tính là hành nghề công chứng. Đây là căn cứ quan trọng để các cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra, xác minh, xem xét xử lý vi phạm trong quá trình hành nghề của CCV.

Luật Công chứng năm 2024 sửa đổi, bổ sung quy định về thủ tục công chứng giao dịch, cơ sở dữ liệu công chứng, lưu trữ hồ sơ công chứng, như: bỏ phiếu yêu cầu công chứng trong thành phần hồ sơ yêu cầu công chứng để tạo thuận lợi cho người yêu cầu công chứng; đồng thời, với việc bổ sung trách nhiệm của tổ chức hành nghề công chứng và CCV trong việc lập, sử dụng sổ yêu cầu công chứng để có cơ sở xác định việc thực hiện trách nhiệm của CCV, tổ chức hành nghề công chứng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình; bổ sung quy định về giấy tờ thay thế giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản để tháo gỡ vướng mắc trong thủ tục công chứng.

Ông Nguyễn Thanh Đình cho biết, đối với thủ tục chung về công chứng giao dịch, Luật Công chứng năm 2024 bổ sung thêm một số loại giao dịch về bất động sản mà khi thực hiện công chứng thì không phải theo thẩm quyền địa hạt phù hợp với tính chất của giao dịch (Điều 44) như: thỏa thuận xác lập tài sản của vợ chồng về bất động sản; bổ sung quy định cho phép người yêu cầu công chứng được thỏa thuận với tổ chức hành nghề công chứng về thời hạn công chứng trong một số trường hợp cụ thể để vừa bảo đảm quyền của người yêu cầu công chứng, vừa không cứng nhắc trong thủ tục công chứng. Luật quy định rõ hơn về các trường hợp được công chứng ngoài trụ sở để vừa bảo đảm nguyên tắc công chứng tại trụ sở, vừa tạo sự linh hoạt phù hợp với thực tiễn; quy định cụ thể hơn về yêu cầu đối với lời chứng của CCV nhằm làm rõ trách nhiệm của CCV đối với việc công chứng; bổ sung quy định về việc ký văn bản công chứng trước sự chứng kiến của CCV phải được chụp ảnh và lưu trữ trong hồ sơ công chứng; bổ sung quy định về thỏa thuận chấm dứt hợp đồng đã công chứng, hủy bỏ văn bản là hành vi pháp lý đơn phương... phù hợp với quy định của Bộ luật Dân sự và thực tiễn hoạt động công chứng.

Đối với thủ tục công chứng một số giao dịch cụ thể, Luật Công chứng năm 2024 quy định rõ trước hết phải tuân thủ thủ tục chung, sau đó mới tính đến các yếu tố đặc thù tương ứng đối với từng loại giao dịch; quy định cụ thể về thủ tục công chứng hợp đồng ủy quyền trong trường hợp hai bên không thể cùng đến một tổ chức hành nghề công chứng...

Luật Công chứng năm 2024 bổ sung 4 điều mới (Điều 62 đến 65) quy định những vấn đề cơ bản nhất về công chứng điện tử, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho chuyển đổi số hoạt động công chứng. Theo đó, công chứng điện tử là việc công chứng được thực hiện bằng phương tiện điện tử để tạo lập văn bản công chứng điện tử; việc công chứng điện tử phải bảo đảm các nguyên tắc cụ thể; việc cung cấp dịch vụ công chứng điện tử chỉ được thực hiện khi đáp ứng các điều kiện cụ thể...

Đối với cơ sở dữ liệu công chứng (CSDLCC), với nguyên tắc vừa bảo đảm tính kế thừa kết quả đầu tư xây dựng CSDLCC tại các địa phương trong những năm qua, vừa đáp ứng yêu cầu đồng bộ, kết nối, chia sẻ thông tin để đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động công chứng, Luật Công chứng năm 2024 quy định CSDLCC bao gồm CSDLCC của Bộ Tư pháp và CSDLCC của các địa phương, quy định rõ các thông tin của từng CSDLCC, trách nhiệm xây dựng từng CSDLCC và các yêu cầu đối với từng CSDLCC...

Bài, ảnh: CHẤN HƯNG