Sau khi nhà máy sản xuất đường duy nhất của Cà Mau đóng cửa, tình cảnh cây mía tỉnh này càng khó khăn hơn. Không bán được mía dù ở mức giá rẻ mạt, hộ trồng mía Cà Mau chán nản đốt bỏ ruộng mía để mau chóng chuyển đổi sang mô hình canh tác mới…

Đốt bỏ ruộng mía

Tôi len lỏi theo một số tuyến nhánh của đường Xuyên Á về vùng mía nguyên liệu của huyện Thới Bình (Cà Mau) những ngày cuối tháng 10, đồng mía mùa thu hoạch nhưng vắng người lạ thường. Vài ruộng mía bị bao phủ, lập lờ trong làn khói trắng.

Ruộng mía loang lổ vết cháy của bà Ráng sắp thành ruộng tôm-lúa.

Tại rẫy mía gần 4 công đất của bà Dương Thị Ráng (61 tuổi, ngụ ấp Lê Giáo, xã Biển Bạch Đông), tiếng cơ giới ầm ì suốt những ngày cuối tuần tháng 10 dương lịch. Chủ nhân rẫy mía cho hay đã thuê xáng cẩu hơn 13 triệu đồng vô phá bỏ rẫy mía trên, nếu để nhân công đốn bán được hết sản lượng không dưới 24 tấn. Hỏi lý do, bà Ráng buồn so cho biết, rất tiếc của khi đưa ra quyết định này, nhưng đã “tới đường cùng”, không làm vậy thì không còn cách nào khác hơn! Bà nói: “Giá chỉ còn chừng 500đồng/kg nhưng thương lái không mua. Bực quá tôi kêu mấy cô bán nước mía đến cho đốn mía thoải mái mà không tốn tiền mua mía. Họ đốn rất ít, đủ để xây nước mía nên tôi gom lá dừa đốt luôn rẫy mía cho lẹ”.

Hàng chục năm trời gắn bó với cây lúa nhưng không khá lên được nên cuối năm 2011, bà Ráng thuê xáng cẩu vô múc đất, kê liếp trồng mía. Tự phát trồng mía khi chưa nắm vững kỹ thuật canh tác nên ruộng mía èo uột, chữ đường thấp, gặp ngay lúc giá sụt nên bà Ráng “dưỡng” mía lại. Vậy nhưng, mọi hy vọng của bà đều tan biến. Bà chia sẻ thêm rằng hổng phải mình bà “chơi sang” tự đốt bỏ rẫy mía mà ở xóm cũng còn vài hộ tương tự. Nguyên nhân do mía tới ngày thu hoạch nhưng không tìm được nhân công đốn mía và cũng không có thương lái hỏi mua mía. “Tôi chầu chực dưới bến sông mấy ngày liền mà chẳng thấy ghe tải nào vào trong này mua mía hết. Không đốt bỏ để chuyển đổi qua nuôi tôm hổng lẽ trồng mía nữa để nó làm khổ mình” – bà Ráng chua chát nói.

Chú Lê Văn Được ở ấp 6 La Cua (xã Biển Bạch Đông) - vẫn chưa tìm được thương lái bán ruộng mía hơn 5ha của nhà mình. Chú nói rằng, từ hồi nhà máy đường Cà Mau đóng cửa, thương lái không có nơi tiêu thụ mía nên hổng vô mua mía trong dân nữa dù giá đã sụt xuống chỉ còn khoảng 500đồng/kg. Nguyện vọng lớn nhất của chú năm Được là sau khi bán được hết ruộng mía sẽ thuê cơ giới vô ban đất ra nuôi tôm sú kết hợp trồng một vụ lúa vào mùa mưa. “Cây mía giúp tôi cất được nhà khang trang, tôi không phủ nhận nhưng giờ giá cả èo uột quá, làm từ lỗ đến lỗ mấy năm liền khiến kinh tế gia đình ngày càng sa sút” – chú năm Được tâm sự.

Theo lãnh đạo xã Biển Bạch Đông, vụ mía 2014 này toàn xã chỉ còn khoảng 300ha mía, giảm khoảng 150ha so với cùng kỳ năm trước. Đến cuối tháng 10 vừa qua, diện tích thu hoạch chưa tới 50%, trễ hơn nhiều so với mọi năm. Nguyên nhân do hộ trồng mía không tìm được nơi tiêu thụ mía. Cám cảnh ấy, không ít nông hộ đã đốt bỏ ruộng mía để chuyển đổi sang nuôi trồng cây-con khác, chủ yếu là nuôi tôm sú.

Ở ấp tôi, trong số gần 140ha năm 2014 (giảm khoảng 30ha so với vụ trước), hiện chỉ có trên 60% diện tích mía đã thu hoạch nhưng ai cũng bị lỗ vì giá quá thấp. Tình hình này chắc chắn sau vụ mía 2014, không dưới 50% hộ trồng mía bỏ mía để chuyển sang làm thứ khác – Ông Nguyễn Minh Chủ, Bí thư chi bộ ấp 6 La Cua, lo lắng.

Làm sao ngăn được

Lộ nhựa nông thôn xẻ dọc ruộng mía ấp Quyền Thiện rồi qua ấp 6 La cua, vuông tôm đang mùa cấy lúa nằm xen kẽ những rẫy mía vắng tanh. Quan sát mặt tiền của những thửa ruộng bạt ngàn ấy, nông hộ tận dụng đất trống lên luống trồng khoai ngọt, gừng, khổ qua… và một số cây ngắn ngày khác. Nhà cơ bản cũng tương đối khá, cho thấy cây mía một thời giúp không ít nông hộ địa phương phát triển kinh tế, ổn định dần cuộc sống. Song, qua dò hỏi thực tế phần lớn nông hộ nơi đây bày tỏ không còn thiết tha với cây mía nữa. Bà con tự phát đưa nước mặn vô ruộng mía nuôi tôm, lãnh đạo ấp ra khuyên, nhưng cũng rất khó! - ông Nguyễn Trang Nghiệm, Chủ tịch UBND xã Biển Bạch Đông, chia sẻ.

Ngược đường về Cà Mau qua địa bàn Trí Phải, chúng tôi ghé Nhà máy đường Thới Bình. Bến sông nhà máy vào chiều 28-10 ghe tải đậu có hàng nhưng trống rỗng, không đầy ắp mía như trước. Trong khuôn viên nhà máy cột khói ngừng nhả khói và im ắng những hoạt động khác. Ông Vưu Văn Út, Giám đốc Nhà máy, cho hay nhà máy đã đóng cửa hơn tuần nay, chỉ còn bảo vệ gác cổng… Gặp ông Nguyễn Hoàng Lâm, Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Thới Bình, anh nói ngay toàn huyện hiện chỉ còn khoảng 1.200ha mía (giảm khoảng 300ha so với đầu năm 2014) và giảm khoảng 500ha so với đầu vụ trồng mía năm 2013. Số diện tích mía giảm nhường chỗ cho các mô hình canh tác mới, chủ yếu chuyển đổi qua nuôi tôm sú kết hợp rửa mặn đồng tôm trồng một vụ lúa vào mùa mưa. Anh Lâm không ngần ngại nói rằng, giá mía đã bấp bênh mấy vụ trước. Riêng năm nay thì càng tệ hại hơn vì nhà máy tiêu thụ mía của người dân địa phương đã đóng cửa.

Chia sẻ tình cảnh giá mía sụt với người trồng mía địa phương, anh Lâm cho hay tới đây sẽ có báo cáo đề xuất lãnh đạo tái cơ cấu diện tích trồng mía đi kèm các giải pháp giúp nông hộ trồng mía trụ vững với cây mía. Giải pháp “ngắn ngày” là chuyển ruộng mía sang trồng lúa kết hợp nuôi tôm càng xanh; tận dụng mặt nước ruộng mía nuôi cá bổi, cá đồng xen canh thêm rau màu ở những khoảng đất trống để tăng thêm thu nhập trên đất mía.

Hơn 14 năm về trước, Cà Mau nỗ lực giữ ngọt cho một số huyện phía Nam nhưng bất thành. Các cống, đập kiên cố đã khuất phục trước khát vọng làm giàu chính đáng của nông hộ độc canh cây lúa muốn chuyển dịch nuôi thủy sản. Hàng trăm ngàn ha đất lúa sau ấy đã nhường chỗ cho cho tôm sú, giúp không ít nhà nông khấm khá và địa phương này xuất khẩu thủy sản cán mốc trên 1 tỉ USD vào năm 2013. Riêng về cây mía, tỉnh Cà Mau có nhiều giải pháp về đầu tư hạ tầng, kỹ thuật… nhằm khuyến khích hộ trồng mía phát triển diện tích khoảng 4.000ha vào cuối năm 2015, giữ vững nguyên liệu cho nhà máy đường Thới Bình duy trì hoạt động lâu dài. Nhưng nhìn vào tình cảnh thực tế, diện tích mía không những không tăng mà ngày càng teo tóp vì hộ trồng mía gần đây thua lỗ, không sống nổi được với cây mía nữa.

Bài, ảnh: HỮU TÙNG