Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm đối với con người như: ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch, các bệnh về hô hấp… Để phòng tránh các căn bệnh nguy hiểm trên, tốt nhất là không nên hoặc hạn chế mức thấp nhất việc hút thuốc lá. Bài viết của bác sĩ Trần Nhật Quang, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Cần Thơ sẽ cung cấp thêm thông tin về tác hại của thuốc lá.

Theo số liệu điều tra năm 1997, ở Việt Nam tỷ lệ nam giới hút thuốc lá là 50%, nữ giới là 3,4%. Tổ chức Y tế Thế giới cũng dự báo sẽ có khoảng 10% dân số Việt Nam chết sớm do các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Đến năm 2020, số người chết vì thuốc lá sẽ nhiều hơn số người chết vì HIV/AIDS, lao, tai nạn giao thông đường bộ.

Một trong những nguyên nhân gây nên các bệnh liên quan đến phổi là do hút thuốc lá. Trong ảnh: Y tá Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Cần Thơ đang chăm sóc người bệnh tại Khoa Cấp cứu. Ảnh: B.NG

Các nghiên cứu về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe con người cho thấy: Trong khói thuốc lá chứa hơn 4.000 loại chất hóa học, trong đó có hơn 200 loại có hại cho sức khỏe (bao gồm chất gây nghiện và chất gây độc), được chia thành 4 nhóm chính: nicotine, monoxit carbon (khí CO), các phân tử nhỏ trong khói thuốc lá, các chất gây ung thư. Trong đó, nicotine là chất không mùi, chuyển thành màu nâu khi cháy và có mùi thuốc khi tiếp xúc với không khí. Khi hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá, khí CO có nồng độ cao trong khói thuốc lá sẽ được hấp thu vào máu, gắn với hemoglobine với ái lực mạnh hơn 20 lần oxy. Đối với người hút trung bình 1 bao thuốc mỗi ngày thì hàm lượng hemoglobine khử có thể tới 7%-8%. Sự tăng hemoglobine khử gây giảm lượng oxy chuyển đến tổ chức, gây thiếu máu tổ chức và có lẽ góp phần hình thành các mảng xơ vữa động mạch. Trong khói thuốc lá cũng chứa nhiều chất kích thích dạng khí hoặc dạng hạt nhỏ gây nên sự thay đổi cấu trúc niêm mạc phế quản, sự thay đổi này có thể phục hồi được khi ngừng hút thuốc. Trong khói thuốc lá có trên 40 chất trong số đó gồm cả hợp chất thơm có vòng đóng như benzopyrene có tính chất gây ung thư.

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra cảnh báo: Hút 1 điếu thuốc sẽ làm mất đi 5,5 phút của cuộc sống. Tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút thuốc từ 5 - 8 năm. Hút thuốc lá làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30%-80%, chủ yếu các bệnh ung thư (ung thư phổi), bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các bệnh tim mạch... Mức độ tăng nguy cơ phụ thuộc vào tuổi bắt đầu hút, số năm hút. Thời gian hút càng dài, số lượng hút càng lớn thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Trong đó, hút thuốc là nguyên nhân chính gây ung thư phổi. Ước tính, hàng năm trên thế giới có 90% trong số 660.000 ca được chẩn đoán ung thư phổi là người hút thuốc lá. Những người nghiện thuốc lá nặng có nguy cơ bị ung thư phổi cao hơn 20 lần so với người không hút thuốc lá; những người không hút thuốc lá nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc lá (hút thuốc lá thụ động) có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi lên từ 25 – 50%. Ngoài ung thư phổi, khói thuốc lá gây nguy cơ bị ung thư ở các bộ phận: thực quản, thanh quản, miệng, mũi, thận, bàng quang, tuyến tụy, tử cung, dương vật, hậu môn và đại trực tràng.

Thuốc lá cũng là nguyên nhân quan trọng nhất gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Có 15% những người hút thuốc lá có triệu chứng lâm sàng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và 80 - 90% người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là nghiện thuốc lá. Ngoài ra, khói thuốc lá làm giảm chức năng phổi, làm cho tình trạng bệnh hen phế quản nặng lên, dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp. Trẻ em có bố mẹ hút thuốc lá bị bệnh đường hô hấp nhiều hơn trẻ em có bố mẹ không hút thuốc lá.

Hút thuốc lá cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch lên gấp 2-3 lần. Khói thuốc lá gây ra rất nhiều tác hại đối với sức khoẻ sinh sản của phụ nữ với những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là tỷ lệ sinh đẻ ở phụ nữ hút thuốc thấp hơn khoảng 30% so với phụ nữ không hút thuốc. Những đứa trẻ được sinh ra từ những bà mẹ hút thuốc thường nhẹ cân hơn so với con của bà mẹ không hút thuốc trung bình khoảng 170 - 200 gam, do khói thuốc lá làm giảm dòng máu đến tử cung, giảm vận chuyển các axit amin qua nhau thai và làm giảm kẽm một chất khoáng quan trọng trong quá trình phát triển. Nam giới hút thuốc lá làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng, làm dị dạng tinh trùng, giảm khả năng di chuyển của tinh trùng và nguy hiểm hơn hút thuốc lá làm giảm dòng máu đến dương vật, một số trường hợp gây liệt dương.

Ngoài những tác hại về sức khỏe, hút thuốc lá còn gây ra những tổn thất lớn về kinh tế cho từng gia đình và toàn xã hội. Để bảo vệ sức khoẻ bản thân, đảm bảo quyền của những người không hút thuốc lá được sống trong bầu không khí không có khói thuốc lá, giảm tổn thất do thuốc lá gây ra cho mỗi con người, mỗi gia đình và toàn xã hội, mỗi người trong chúng ta hãy nói không với thuốc lá. Những người đang hút thuốc lá hãy cai thuốc lá ngay bây giờ để giảm các nguyên nhân gây bệnh, tránh được nguy cơ tử vong từ tác hại của thuốc lá.

Bác sĩ TRẦN NHẬT QUANG
Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Cần Thơ