Ðề án Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL (gọi tắt là Ðề án) đã được Chính phủ phê duyệt, ban hành với mục tiêu đến năm 2030 hình thành được vùng chuyên canh này. Qua đó, phát triển bền vững ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập, đời sống của người dân và thích ứng với biến đổi khí hậu (BÐKH). Ðể thực hiện thành công Ðề án trên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng các địa phương, đơn vị, doanh nghiệp và nông dân đã và đang tích cực hưởng ứng sản xuất lúa theo hướng chất lượng cao, phát thải thấp...

Mô hình canh tác lúa thông minh phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL do Công ty Cổ phần phân bón Bình Ðiền cùng với Trung tâm khuyến nông Quốc gia triển khai tại tỉnh Hậu Giang vụ đông xuân 2023-2024.

Kỳ vọng

Ðề án “Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL đến năm 2030” đã được triển khai thực hiện tại ÐBSCL, với mục tiêu đến năm 2030 diện tích canh tác vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp đạt 1 triệu héc-ta. Mục tiêu cụ thể được đề ra là giảm lượng lúa giống gieo sạ xuống dưới 70 kg/ha, giảm 30% lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hóa học, giảm 20% lượng nước tưới so với canh tác truyền thống. 100% diện tích áp dụng ít nhất một quy trình canh tác bền vững như 1 phải 5 giảm, tiêu chuẩn sản xuất lúa bền vững. 100% diện tích sản xuất vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp có liên kết giữa doanh nghiệp với các tổ chức của nông dân trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Tỷ lệ cơ giới hóa đồng bộ đạt trên 70% diện tích, trên 1 triệu hộ áp dụng quy trình canh tác bền vững. Tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch dưới 8%; 100% rơm được thu gom khỏi đồng ruộng và được chế biến tái sử dụng; giảm trên 10% lượng phát thải khí nhà kính so với canh tác lúa truyền thống. Giá trị gia tăng trong chuỗi lúa gạo tăng 40%, trong đó tỷ suất lợi nhuận người trồng lúa đạt trên 50%.

Theo ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, BÐKH, biến động thị trường và biến chuyển xu thế tiêu dùng thế giới đang ngày càng tác động mạnh hơn đối với nông nghiệp, trong đó có ngành hàng lúa gạo ÐBSCL. Yêu cầu của thị trường ngày càng cao, quy định của các nước nhập khẩu ngày càng nghiêm ngặt. Ðó là chất lượng gạo phải được nâng cao, phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phải tuân thủ trách nhiệm cộng đồng trong bảo vệ môi trường thông qua giảm thiểu sử dụng đầu vào sản xuất có nguồn gốc hóa học, giảm phát thải, phải nâng cao thu nhập cho người nông dân trồng lúa trên cùng một diện tích. Tại COP26, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ký cam kết phấn đấu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2025. Như vậy, có thể thấy ngành lúa gạo Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức, khó khăn và yêu cầu phải “chuyển mình”. Chính từ bối cảnh ấy, Ðề án đã được Chính phủ phê duyệt, ban hành với mục tiêu hình thành được 1 triệu héc-ta vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị. Áp dụng các quy trình canh tác bền vững nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người trồng lúa, bảo vệ môi trường, thích ứng với BÐKH và giảm phát thải, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế.

Tích cực hưởng ứng

Với những mục tiêu, định hướng cụ thể nhằm giúp mang lại các lợi ích thiết thực cả về kinh tế, xã hội và môi trường, Ðề án đã được nông dân trồng lúa tại ÐBSCL rất đồng tình ủng hộ. Các tổ chức quốc tế và nhiều đơn vị, doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng đã cam kết đồng hành thực hiện Ðề án.

Ông Cao Ðức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản trị Viện nghiên cứu lúa gạo Quốc tế (IRRI), nguyên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, cho biết: “IRRI nhiệt liệt hoan nghênh Việt Nam triển khai Ðề án trên - đây là dự án đầu tiên trên thế giới có quy mô lớn theo hướng này. Ðề án hết sức cần thiết, cho phép giải quyết đồng thời 3 vấn đề lớn đang đặt ra với ngành lúa gạo thế giới và Việt Nam. Ðó là tăng sản lượng lúa gạo, tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa, thích ứng và giảm nhẹ BÐKH. IRRI rất vinh dự được chọn làm tư vấn kỹ thuật cho Ðề án và sẽ huy động tối đa lực lượng khoa học với các kỹ năng mới nhất để tham gia thực hiện. Thời gian qua, IRRI cũng đã tích cực phối hợp với các tổ chức khoa học Việt Nam để nghiên cứu, cải tiến các quy trình canh tác, công cụ phục vụ canh tác lúa và đào tạo cán bộ. Phối hợp nghiên cứu các quy trình canh tác lúa, xử lý rơm rạ giảm phát thải, kỹ thuật giám sát, đo lường khí nhà kính từ ruộng lúa, tạo điều kiện thương mại hóa tín chỉ các-bon”. Còn theo bà Carolyn Turk, Giám đốc Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, WB đồng hành cùng Bộ NN&PTNT cả trong xây dựng và triển khai Ðề án, đồng thời tin rằng Ðề án hỗ trợ đắc lực cho nông dân, cho nền nông nghiệp của Việt Nam và đóng góp trực tiếp cho nền kinh tế, cũng như cải thiện đời sống của người dân.

Theo ông Phan Văn Tâm, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Phân bón Bình Ðiền, để thực hiện thành công Ðề án, đòi hỏi phải tập hợp được tất cả các nguồn lực, từ bà con nông dân, các cơ quan quản lý nhà nước, đến tất cả các doanh nghiệp. Mỗi một đơn vị, doanh nghiệp có sáng kiến gì, hay có một phương pháp nào tốt... thì phải chung tay, góp sức thực hiện Ðề án này của Việt Nam chúng ta. Ðối với Công ty Bình Ðiền, đơn vị không chỉ tích cực hưởng ứng thực hiện Ðề án mà thời gian qua cũng đã cùng với Trung tâm Khuyến nông Quốc gia thực hiện Chương trình Canh tác lúa thông minh thích ứng với BÐKH vùng ÐBSCL và đã được Bộ NN&PTNT công nhận là tiến bộ kỹ thuật. Hiện Bình Ðiền cũng tiếp tục phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và các đơn vị đối tác trong hỗ trợ nông dân xây dựng mô hình sản xuất hiệu quả, triển khai đưa vào những loại phân bón mới sử dụng công nghệ vi sinh giúp phân hủy rơm rạ chống ngộ độc hữu cơ, kết hợp thực hiện gieo sạ chính xác bằng cơ giới và bón vùi phân... Qua đó, giúp giảm được lượng sử dụng phân bón lên đến 30% và nhiều chi phí đầu vào khác, cũng như giảm phát thải khí nhà kính.

Hưởng ứng thực hiện Ðề án, hiện Công ty Cổ phần phân bón Bình Ðiền cùng với Trung tâm khuyến nông Quốc gia và các đơn vị đối tác đã phối hợp xây dựng mô hình canh tác lúa thông minh phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL. Mô hình được triển khai thực hiện tại tỉnh Hậu Giang trong vụ đông xuân 2023-2024, với tổng diện tích 9ha tại các xã Vị Bình và Vị Trung thuộc huyện Vị Thủy. Bình Ðiền cũng phối hợp đẩy mạnh thực hiện các mô hình để nhân rộng quy trình canh tác lúa thông minh thích ứng với BÐKH gắn với giảm phát thải khí nhà kính tại nhiều địa phương khác ở ÐBSCL và các tỉnh Tây Ninh, Bình Ðịnh...