* NHÓM PV KINH TẾ

Bài 4: NGUỒN LỰC CON NGƯỜI - MẤU CHỐT THÀNH CÔNG

Theo các ngành hữu quan, nguồn nhân lực phục vụ phát triển cho ngành công nghiệp TP Cần Thơ thời gian qua được tăng cường cả số lượng và chất lượng. Tuy nhiên, việc đào tạo một cách bài bản nhằm nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý, khoa học - công nghệ và công nhân cho ngành công nghiệp luôn là vấn đề bức xúc của doanh nghiệp (DN). Bởi lẽ, cung - cầu lao động hiện nay còn chênh lệch xa, nhiều doanh nghiệp lâm vào tình trạng thiếu hụt nhân lực, làm giảm năng lực cạnh tranh. Thực tế này đòi hỏi cần phải có giải pháp tháo gỡ kịp thời đề thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa.

BẤT CẬP TỪ NGUỒN CUNG LAO ĐỘNG

Thiếu lao động có tay nghề cao đang là thực trạng của các DN công nghiệp ở TP Cần Thơ. (Ảnh chụp tại DNTN nhựa Hoàng Thắng, phường Tân Hưng, quận Thốt Nốt). Ảnh: MỸ THANH

Theo nhiều DN, dù giá trị sản xuất công nghiệp hàng năm tăng cao, nhưng hiện nay TP Cần Thơ vẫn chưa có đội ngũ lao động công nghiệp chuyên nghiệp. Vì thế, vấn đề nguồn nhân lực luôn là bài toán khá nan giải trong quá trình phát triển của các DN ngành công nghiệp, nhất là ngành may mặc, chế biến thủy sản... Ông Bùi Văn Lợi, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Giám đốc Công ty TNHH May mặc xuất khẩu thương mại dịch vụ Hào Tân, Khu CN TTCN Cái Sơn - Hàng Bàng, cho biết: “Đa số người lao động làm việc tại công ty được chuyển từ nông dân sang làm công nhân nên vấn đề hình thành tác phong công nghiệp cho họ là một vấn đề nan giải. Tình trạng đi làm không đúng giờ, nghỉ việc tùy tiện, thôi việc giữa chừng... là những việc mà chúng tôi phải thường xuyên giải quyết”.

Một trong những nguyên nhân nữa là chế độ chi trả tiền lương không thỏa mãn yêu cầu của người lao động. Bởi sau khi được tuyển dụng, DN phải vừa đào tạo, vừa trả lương theo thành quả lao động nên thời gian đầu với mức lương thấp, người lao động dễ chán nản và không tiếp tục đeo đuổi nghề. Mặt khác, trong quá trình làm việc, công nhân thường so sánh mức lương giữa các công ty với nhau nên thường xuyên chuyển chỗ làm.

DN TP Cần Thơ còn vướng phải một vấn đề không kém phần phức tạp. Đó là chương trình đào tạo ở bậc đại học, cao đẳng, trung cấp và các cơ sở dạy nghề không sát với nhu cầu, hoạt động sản xuất thực tế của DN. Hệ lụy của vấn đề này là tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ”. Ông Tăng Hồng, Giám đốc DN tư nhân Cơ khí Sông Hậu, đường Cách Mạng Tháng Tám, quận Ninh Kiều, cho biết: Nguồn nhân lực cho ngành cơ khí đòi hỏi phải được thực tập nhiều hơn thay vì chỉ học lý thuyết. Và sau thời gian ra trường, học viên phải tiếp tục rèn để có tay nghề vững... Nhưng thực tế, các cơ sở đào tạo nghề thường thiên về lý thuyết nên khi nhận vào làm việc, DN bắt buộc phải đào tạo lại. Ông Phạm Đắc Lợi, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần May Tây Đô, đường Mậu Thân, quận Ninh Kiều, chia sẻ: “Hiện tại, May Tây Đô đang áp dụng công nghệ Lean (quản lý sản xuất tinh gọn) vào quy trình sản xuất. Do đó, rất cần nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngoài lực lượng công nhân, May Tây Đô luôn có chính sách thu hút đội ngũ quản lý có trình độ từ các trường đại học, cao đẳng, trung cấp ở TP Cần Thơ và cả ĐBSCL. Thế nhưng, trên thực tế, công ty luôn hoạt động trong tình trạng thiếu quản lý có trình độ, tay nghề cao”. “Nguyên nhân chính của tình trạng này là do kiến thức học trên ghế nhà trường quá nặng về lý thuyết, nên khi ra trường, sinh viên va chạm thực tế dễ hoang mang, hụt hẫng! Mặt khác, do chưa chú trọng đào tạo kỹ năng giao tiếp cho người học nên khi tiếp xúc với nhiều đối tượng khác nhau và những mối quan hệ xã hội tương đối phức tạp, họ thường thiếu sức chịu đựng”.

VÀ CÒN CĂN NGUYÊN KHÁC?

Theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP Cần Thơ, đến cuối năm 2010, trên địa bàn thành phố có 62 cơ sở dạy nghề (trường cao đẳng nghề, trung cấp nghề, trung tâm dạy nghề; trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, các cơ sở giáo dục khác...). Giai đoạn 2006 - 2010, các cơ sở dạy nghề này tuyển sinh và dạy nghề cho hơn 161.500 người. Từ đó góp phần nâng cao tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề trên địa bàn thành phố trên tổng số lao động đang làm việc trong nền kinh tế quốc dân năm 2010 đạt 42,2%. Theo các cơ sở dạy nghề trên địa bàn thành phố, để đào tạo lao động cho ngành công nghiệp, bên cạnh lý thuyết, việc thực hành trực tiếp giúp người lao động nắm vững tay nghề là điều rất cần thiết. Thời gian qua, thông qua kinh phí từ Dự án “Tăng cường năng lực dạy nghề” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia, các trung tâm, cơ sở dạy nghề đã được hỗ trợ mua sắm thiết bị phục vụ nhu cầu thực hành khi đào tạo các nghề như: hàn, cắt gọt kim loại, điện lạnh, điện tử dân dụng, xây dựng, mộc, may công nghiệp,... đáp ứng nhu cầu của học viên. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều cơ sở dạy nghề, thiết bị dạy nghề còn thiếu và lạc hậu về công nghệ, nhất là các cơ sở dạy nghề ngoài công lập. Ngoài ra, dù mạng lưới đào tạo nghề phát triển về số lượng nhưng chưa thật sự lớn mạnh về quy mô đào tạo. Cơ cấu nghề đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, nhất là các ngành công nghiệp mũi nhọn của thành phố. Tỷ lệ đào tạo nghề dài hạn (trình độ cao đẳng nghề, trung cấp nghề) chỉ đạt khoảng 10% trong tổng số lao động qua đào tạo nghề hàng năm. Ngoài ra, theo nhận định của Sở Lao động-Thương binh và Xã hội TP Cần Thơ, đội ngũ giáo viên dạy nghề còn thiếu về số lượng và chất lượng, chưa đảm bảo các điều kiện theo tiêu chuẩn giáo viên dạy nghề theo quy định.

ĐỂ CUNG - CẦU GẶP NHAU

Năm 1995, Công ty Liên doanh Thép Tây Đô (Khu CN Trà Nóc) được thành lập ở TP Cần Thơ, với 203 cán bộ, công nhân viên. Hiện công ty có khoảng 80% là lao động lành nghề, đa phần gắn bó lâu dài từ khi công ty đưa vào hoạt động cho đến nay. Ông Nguyễn Thái Học, Tổng Giám đốc Công ty Liên doanh Thép Tây Đô, chia sẻ: “Có được kết quả này là nhờ công ty có chính sách tuyển dụng và bố trí nhân sự hợp lý. Chẳng hạn, ở từng vị trí cụ thể, công ty có kế hoạch tuyển lao động chuyên ngành phù hợp. Ngoài ra, việc xây dựng chế độ chi trả lương hợp lý, ưu đãi cho lao động... luôn được lãnh đạo công ty quan tâm. Hơn nữa, công ty cũng xây dựng các tổ chức Đảng, đoàn thể hoạt động theo quy chế và hiệu quả, nhằm thường xuyên chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho cán bộ công nhân viên...”.

Theo ông Bùi Văn Lợi, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Giám đốc Công ty TNHH May mặc xuất khẩu thương mại dịch vụ Hào Tân, để đào tạo một công nhân tay nghề bậc 4, công ty phải đầu tư chi phí từ 60-80 triệu đồng/năm. Với đội ngũ quản lý, công ty chủ yếu lấy nguồn từ công nhân nên quá trình đào tạo rất công phu, tốn kém và mất nhiều thời gian. Chính vì thế, vấn đề giữ chân lực lượng lao động luôn được công ty đặc biệt chú trọng. Ông Lợi cho rằng, phương pháp tốt nhất để giúp người lao động gắn bó lâu dài với công ty là gắn liền quyền lợi, thu nhập của họ với dây chuyền mà họ đang trực tiếp làm việc, quản lý.

Số lao động công nghiệp của TP Cần Thơ cần được đào tạo năm 2015 trên 110.000 người và năm 2020 khoảng trên 220.000 người. Đến năm 2015, 2020, 2025, các ngành công nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm, hóa chất, sản xuất cơ khí... của TP Cần Thơ có sự gia tăng mạnh cả về chất và lượng. Vì vậy, thành phố cần đầu tư thêm các trường, các trung tâm dạy nghề về các nghề đang có nhu cầu phát triển, nhằm xây dựng một lực lượng lao động có trình độ chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng được các yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hóa thành phố.  (Đề án Quy hoạch phát triển CN TP Cần Thơ giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn đến năm 2025)

Thời gian tới, chất lượng của đội ngũ quản lý cần được chú trọng đào tạo theo hướng chuyên sâu để đáp ứng yêu cầu của ngành sẽ quản lý. Để làm được điều này, theo Tiến sĩ Trần Thanh Bé, Viện trưởng Viện Kinh tế-Xã hội TP Cần Thơ, trước hết, cần có bước điều tra thực tế về nhu cầu đội ngũ cán bộ sau đại học, từ đó định hướng cụ thể trong công tác đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thành phố trong ngắn hạn và dài hạn. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có Công văn số 501/TTg-KGVX ngày 24-3-2010, chủ trương thành lập Trường Đại học Kỹ thuật-Công nghệ Cần Thơ, lấy Trung tâm Đại học Tại chức TP Cần Thơ làm cơ sở ban đầu nhằm từng bước đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực cho các ngành công nghiệp mà thành phố sẽ phát triển trong tương lai. Giai đoạn 2006 - 2010, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội ký kết và thực hiện thử nghiệm một số mô hình liên kết giữa các tổ chức dạy nghề với các DN, tổ chức giới thiệu việc làm và các tổ chức khác, từng bước gắn kết đào tạo với giải quyết việc làm trong nước và xuất khẩu lao động. Một số trường như: Cao đẳng nghề Cần Thơ, Cao đẳng Cơ điện và Kỹ thuật nông nghiệp Nam Bộ tổ chức đào tạo theo yêu cầu của DN với nhiều nghề và nhiều hình thức với quy mô đào tạo bình quân khoảng 400 học viên/năm. Thành công của mô hình liên kết này hứa hẹn nhiều hướng mở cho việc đào tạo lao động đáp ứng nhu cầu phát triển.

Như vậy, để cung- cầu gặp nhau, nguồn nhân lực cho công nghiệp cần được đào tạo bài bản, đảm bảo về số, mạnh về chất. Trong đó, những nhân tố tổng hợp thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa của TP Cần Thơ sẽ bao gồm: địa phương hoạch định các chủ trương, quyết sách về đào tạo nghề; DN cung cấp thông tin về số lượng lao động, ngành nghề cần tuyển dụng; các cơ sở dạy nghề cập nhật thông tin để từng bước nâng cao chất lượng đào tạo theo nhu cầu thực tế của DN; riêng bản thân người lao động phải có sự năng động nhạy bén, hình thành tác phong công nghiệp để gắn bó lâu dài và làm việc hiệu quả.

(Còn tiếp)

Bài cuối: ĐÃ SẴN SÀNG BỨT PHÁ