Việc thực hiện đổi mới theo định hướng giáo dục kiến tạo đòi hỏi rất nhiều yếu tố, trong đó có đổi mới phương pháp dạy học. Việc chuyển sang hình thức dạy và học trực tuyến nhằm phòng, chống COVID-19 cũng có thể được nắm bắt như cơ hội cho ngành Giáo dục đổi mới phương pháp phù hợp với thời đại công nghệ 4.0. Từ đó, triển khai các giải pháp căn cơ để xóa bỏ các rào cản, tạo đà cho sự phát triển bền vững...

Rào cản

Trang bị đủ điều kiện về thiết bị điện tử có nối mạng Internet, giúp thầy trò dạy và học trực tuyến hiệu quả hơn. Trong ảnh: Một buổi dạy và ôn tập cho học sinh của thầy cô Trường THCS Châu Văn Liêm, quận Ô Môn.

Năm học 2020-2021 là niên khóa đặc biệt đối với thầy và trò cả nước nói chung, TP Cần Thơ nói riêng, do dịch COVID-19. Tuy nhiên, nhiều trường học ở Cần Thơ đa dạng các hình thức dạy và học, trong đó nổi bật là tổ chức dạy và học trực tuyến nhằm đảm bảo kế hoạch học tập. Thế nhưng, việc triển khai thực hiện vẫn còn một số trở ngại.

Sau 2 năm học tổ chức dạy và học trực tuyến tại trường, TS Hồ Thanh Tâm, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Cần Thơ, đánh giá: “Việc dạy và học trực tuyến gặp khó nhất là ở thực hành, thực tập thực tế. Sinh viên phải trực tiếp thực hành, thực tập trên máy móc thì mới đảm bảo chất lượng đào tạo”. Hiện nay, trường đang đào tạo 23 ngành nghề cao đẳng ở nhiều lĩnh vực kinh tế, công nghệ, du lịch... mà hầu hết các ngành sinh viên theo học đều phải trải qua thực hành, thực tế, nhất là sinh viên năm cuối. 

Từ đầu tháng 5 đến cuối tháng 7-2021, Trường Cao đẳng Du lịch Cần Thơ đã triển khai thực hiện khá hiệu quả dạy và học trực tuyến, nhưng chỉ ở một số môn học lý thuyết. Nguyễn Võ Tố Quyên, sinh viên năm cuối ngành Quản trị khách sạn, cho biết: “Thầy cô chuẩn bị bài giảng công phu, minh họa hình ảnh, video giúp học viên hiểu bài. Nhưng học online khó tránh khỏi ảnh hưởng của môi trường xung quanh, dễ phân tâm”. Theo cô Tạ Mai Lan, Trưởng Khoa Quản trị khách sạn và Nhà hàng của trường, cái khó của lớp học trực tuyến là bị “không gian chết” do phụ thuộc mạng Internet. Đơn cử như nếu tín hiệu đường truyền yếu, giảng viên dạy cho nhiều sinh viên ở nhiều nơi khác nhau, đôi lúc không nghe được và nhiều em sẽ hỏi lại bài. Giảng viên mất nhiều thời gian hơn để giảng lại. Nhưng như thế vẫn tốt hơn việc sinh viên ngại không dám hỏi, người dạy càng gặp khó nhiều hơn vì hiệu quả không đạt như mong muốn. Cô Lan chia sẻ: Đối với ngành nghề thuộc lĩnh vực du lịch, giảng dạy trực tiếp vẫn tốt hơn, vì người học được thị phạm tác phong, ngoại dáng, biểu cảm nét mặt… của giảng viên. Thực hành cũng hiệu quả hơn với các thiết bị, dụng cụ giảng dạy khối ngành khách sạn, nhà hàng. Điều này rất cần thiết đối với nhân viên nhà hàng khách sạn, hướng dẫn viên tương lai.

Ghi nhận tại hầu hết các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng, rào cản lớn nhất khi triển khai thực hiện dạy và học trực tuyến là ở một số học phần thực hành, thực tập trên máy móc, thực tế trải nghiệm của học sinh, sinh viên.

Đối với khối giáo dục trung học, cán bộ, giáo viên, học sinh đã quen dần với cách học này từ hai năm nay, nhưng vẫn gặp khó vì thiếu các phương tiện thiết bị, hoặc vấn đề đường truyền Internet. Đặc biệt là học sinh ở vùng ngoại thành, do điều kiện và hoàn cảnh riêng, không phải em nào cũng có máy tính, điện thoại di động… cùng kết nối Internet mạnh. Đó là chưa kể đến ý thức tự học của học sinh chưa cao nên ít nhiều gặp khó khăn. Anh Đặng Thanh Nhân, ở huyện Cờ Đỏ, có con trai vào học lớp 10 (năm học 2021-2022), cho biết: “Học trực tuyến là hình thức phù hợp trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp hiện nay. Nhưng thực tế thì phụ huynh mong con em được học trên lớp”. Anh Nhân kể, có khi theo dõi con học, lỡ bị rớt mạng là sẽ không vô lớp được; phụ huynh cũng phải ghi nhớ, nhắc nhở lịch học để tránh cho con bỏ lỡ bài học.

Tìm giải pháp

Một buổi dạy trực tuyến tại Trường Cao đẳng Du lịch Cần Thơ.

Nhiều cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên thường hay ví von dạy và học trực tuyến như người tập xe đạp. Nếu người tập sợ bị ngã đau mà bỏ cuộc, sẽ không thể biết chạy xe. Dạy và học trực tuyến cũng thế, nếu vì khó khăn bước đầu mà ngại không hoặc chậm triển khai thực hiện sẽ khó đạt hiệu quả trong hoạt động giáo dục. Đây cũng được xem là cơ hội để đổi mới.

Theo lãnh đạo các trường THPT, trong thời gian đầu triển khai dạy và học trực tuyến, thầy và trò đều chưa quen nên gặp nhiều khó khăn. Sau thời gian thực hiện, giáo viên quen dần và nhuần nhuyễn ứng dụng các phương tiện, phần mềm công nghệ thông tin trong giảng dạy, mang lại hiệu quả tích cực hơn. Đây là kết quả sự nỗ lực của nhiều thầy cô chịu khó tìm tòi, sử dụng thêm phần mềm giảng dạy. Điều này thấy rõ qua đợt ôn thi tốt nghiệp THPT 2021 của các trường THPT trên địa bàn thành phố. Cô Bùi Thị Tuyết Mai, giáo viên Trường THPT Trần Đại Nghĩa (quận Cái Răng), cho biết để dạy và học trực tuyến hiệu quả, đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị chu đáo về thiết bị máy tính có nối mạng Internet. Bài giảng được soạn kỹ về nội dung ôn tập lý thuyết, bài tập…; rèn kỹ năng nhận diện đề, các phương pháp giải bài toán nhanh cho học sinh. Cô Mai chia sẻ: “Học trực tuyến phụ thuộc nhiều vào khả năng tự học của học sinh, nên đòi hỏi các em có tính tự lập, thái độ học tập nghiêm túc hơn bình thường”.

Bên cạnh yếu tố người dạy và người học, việc tổ chức hình thức dạy và học trực tuyến cần có sự ủng hộ, tạo điều kiện của lãnh đạo đơn vị. Đơn cử như tại Trường Cao đẳng Cần Thơ, từ Ban giám hiệu đến các phòng, ban, khoa và giảng viên đều quán triệt kế hoạch chỉ đạo dạy và học trực tuyến. Hằng ngày, giảng viên khi lên lớp phải có báo cáo sĩ số lớp học về các khoa; khoa tổng hợp báo cáo lại trường. Khi các giảng viên gặp khó khăn trong lúc giảng dạy trực tuyến thì trực tiếp báo về khoa để kịp thời giải quyết các vấn đề. Trường còn chủ động xây dựng phòng dạy trực tuyến, để trong trường hợp thầy cô không có điều kiện dạy trực tuyến tại nhà, thì có thể sử dụng phòng này nhằm đảm bảo chất lượng giảng dạy. TS Hồ Thanh Tâm, Phó Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: “Trường tập trung triển khai 2 phần mềm thông dụng Google Meet và Zoom. Đến nay, các thầy cô đều sử dụng rất thành thạo, nên chưa có khó khăn. Với số lượng sinh viên tham gia học online khá cao là tín hiệu vui đối với nhà trường. Hiện nay, Ban giám hiệu yêu cầu thầy cô giảng dạy trực tiếp bộ môn phải thường xuyên kết nối với sinh viên, các cố vấn học tập để thông báo kịp thời lịch học, chương trình môn học, đảm bảo học sinh, sinh viên có điều kiện học tập tốt nhất”.

Đại diện lãnh đạo các trường cho biết, nếu tình hình dịch bệnh vẫn còn kéo dài đến đầu năm học tới, chủ trương của các trường là những môn học lý thuyết tiếp tục duy trì học trực tuyến đến kết thúc kế hoạch học tập. Với những môn thực hành, giải pháp trước mắt là chia nhỏ các nhóm sinh viên hoặc có kế hoạch dạy bù học phần thực hành, thực tập sau khi hết thời gian giãn cách xã hội.

* * *

Theo các chuyên gia giáo dục, việc dạy và học trực tuyến hiện nay chưa phải là hình thức tổ chức tốt nhất, nhưng lại phù hợp trong tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp hiện nay. Để hình thức dạy và học trực tuyến đạt hiệu quả bền vững, sự đầu tư, tạo điều kiện của lãnh đạo các nhà trường cũng như nỗ lực dạy và học của thầy trò là điều rất cần thiết.

Bài, ảnh: B.Kiên