Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức hội nghị trực tuyến đôn đốc hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới (NTM) năm 2024. Từ đầu năm đến nay, chương trình tiếp tục được triển khai rộng khắp trên cả nước, các địa phương tập trung hoàn thành các tiêu chí về NTM thông qua đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho cư dân nông thôn... Tuy nhiên, những điểm nghẽn trong xây dựng NTM cũng được nhận diện: sự thiếu bền vững trong các tiêu chí, chênh lệch giữa các vùng miền, thiếu vốn đầu tư… đòi hỏi cần phải sớm tháo gỡ mới có thể hoàn thành mục tiêu đề ra trong năm nay.

Một góc xã NTM kiểu mẫu Thới Hưng, huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ.

Có dấu hiệu chững lại

Tính đến ngày 20-10, cả nước có 6.320/8.162 xã (77,4%) được chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt quyết định xã đạt chuẩn NTM; 2.182 xã (34,6%) đạt chuẩn NTM nâng cao và 480 xã (7,6%) đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Ở cấp huyện, có 296 đơn vị cấp huyện thuộc 58 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM (chiếm 45,96% tổng số đơn vị cấp huyện của cả nước), trong đó, có 11 huyện (5%) được Thủ tướng công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao. Ở cấp tỉnh, có 5 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Bên cạnh kết quả đạt được, xây dựng NTM của một số vùng vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn. Hiện còn 4 tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc, có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM dưới 30%; 5 tỉnh chưa có đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Đáng chú ý, đến nay vẫn còn 14 huyện nghèo thuộc 12 tỉnh “trắng xã NTM”. Theo báo cáo của các địa phương, dự kiến đến hết năm 2024, có khoảng 11 địa phương không hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ được giao năm 2024.

Ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng điều phối NTM Trung ương, đánh giá: “Phong trào xây dựng NTM ở một số địa phương có dấu hiệu chững lại, thỏa mãn với kết quả đạt được, chưa chú trọng nhiều đến duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM sau đạt chuẩn… Chất lượng các công trình cơ sở hạ tầng sau khi đạt chuẩn ở một số địa phương có dấu hiệu xuống cấp do chưa được quan tâm, duy tu bảo dưỡng thường xuyên. Sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội ở một số địa phương chưa thực sự quyết liệt; chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm nên phần nào đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các nội dung, tiêu chí của Chương trình… Ngoài ra, tác động của cơn bão số 3 vừa qua gây thiệt hại nặng nề,  ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân. Qua đó, đã trực tiếp ảnh hưởng đến kết quả đạt chuẩn NTM, sự bền vững của một số tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã hội, thu nhập, hộ nghèo, môi trường…”.

Nỗ lực hoàn thành mục tiêu

Dự kiến đến hết năm 2024, cả nước có khoảng 79-79,5% số xã được công nhận đạt chuẩn NTM. Trong đó, khoảng 38% số xã đạt NTM nâng cao và 10% số xã đạt NTM kiểu mẫu. Đồng thời, có 305 đơn vị cấp huyện (khoảng 47%) được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; thêm từ 1-2 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Ông Ngô Trường Sơn, cho biết: Từ đây đến cuối năm, từ cấp Trung ương đến địa phương tiếp tục đẩy mạnh và đa dạng hóa các hình thức truyền thông về NTM và các chương trình chuyên đề thông qua giới thiệu các cách làm hay, sáng tạo ở các địa phương. Cùng với đó, phát huy tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và giám sát của cộng đồng dân cư đối với việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu trên địa bàn. Chú trọng đến kết quả lấy ý kiến hài lòng của người dân trong xem xét, công nhận đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; có giải pháp khắc phục đối với từng vấn đề cụ thể được nhiều người dân cùng quan tâm, phản ánh.

Theo bà Nguyễn Hoàng Ánh, đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ Tài Nguyên và Môi trường, hiện nay chỉ tiêu về môi trường và an toàn thực phẩm trong xây dựng NTM trên cả nước chỉ đạt khoảng 80%, trong khi mục tiêu đến hết năm 2025 là phải đạt 90%. Nguyên nhân của việc chậm tiến độ này là do tiêu chí 17 và 18 liên quan đến môi trường hiện đang được hướng dẫn và chỉ đạo bởi nhiều bộ, gây ra khó khăn trong thực hiện tại các địa phương. Bên cạnh đó, tiêu chí về môi trường không chỉ đòi hỏi nguồn tài chính mà còn cần sự tham gia tích cực của người dân. Vì vậy, để đẩy nhanh việc thực hiện các tiêu chí này, các địa phương cần chủ động phân bổ nguồn lực để duy trì hoạt động của các điểm chôn lấp và xử lý rác thải, nhằm bảo đảm tiêu chí về môi trường và không làm giảm chỉ số hài lòng của người dân.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết liệt chỉ đạo triển khai thực hiện chương trình ở tất cả các cấp, các ngành để hoàn thành các mục tiêu về xã, huyện đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu và cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM mà UBND cấp tỉnh đã đăng ký trong năm 2024. Về phía các địa phương,  ưu tiên bố trí đủ nguồn vốn ngân sách Trung ương, vốn đối ứng của địa phương, các nguồn lực huy động hợp pháp khác để thực hiện các mô hình thuộc chương trình chuyên đề cũng như hoàn thành, nâng chất các tiêu chí về NTM... Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện chương trình ở các cấp, các ngành, đặc biệt là công tác kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc tổ chức thực hiện, duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí, chỉ tiêu đối với các xã, huyện sau khi công nhận đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.

Bài, ảnh: MỸ THANH