Ðầu năm mới 2025 giá lúa gạo ở miền Tây khá biến động trước khi vào mùa thu hoạch. Nhưng bất ngờ gạo thơm đặc sản chưa ra chợ Tết đột ngột hút hàng, lên giá.

Hàng Gạo Ông Cua bán Tết 2025 tại cửa hàng đặc sản ĐBSCL - TP Cần Thơ.

Trong khoảng 2 tháng cuối năm là thời gian giới kinh doanh gạo nội địa chuẩn bị nguồn lúa nguyên liệu, bắt đầu chạy hàng gạo ngon bán chợ Tết. Trong lúc các nhà máy xay xát chế biến lúa gạo xuất khẩu còn chờ vụ lúa đông xuân chín rộ. Bước qua tháng Chạp âm lịch, tức tháng 1-2025 tại một số địa phương vùng ven biển ở ÐBSCL, vụ mùa và lúa - tôm vụ đông xuân chín sớm. Ðây là nguồn cung chính kịp ra hàng gạo Tết.

Anh Huỳnh Trí Phương, Giám đốc Công ty Gạo Tôm ở TP Long Xuyên (An Giang) thực hiện chuỗi liên kết với các hợp tác xã (HTX) vùng sản xuất lúa - tôm Kiên Giang, chuyên doanh hàng gạo - tôm đặc sản, nói: Một năm qua thị trường lúa gạo chuyển động trôi chảy, mặt bằng giá tốt, nông dân trồng lúa có lời. Tuy nhiên, dần về 2 tháng cuối năm, trong nhóm các giống lúa thơm gạo ngon, nổi trội có ST24, ST25 biến động tăng giá khá cao trùng vào thời điểm các nhà máy xay xát và doanh nghiệp đang ráo riết huy động nguồn lúa thơm, lúa mùa đặc sản.

Sau tháng 9-2024 vùng lúa thơm 2 vụ/năm ST24, ST25 ở ÐBSCL thu hoạch gần như cạn đồng. Nguồn cung lúc này từ khu vực Tây Nguyên, chiếm phần nhiều ở Ðắk Lắk chuyển về. Nhờ vậy, gạo ST24, ST25 không đứt hàng và nhu cầu nội địa không tăng mạnh nên giá duy trì mức ổn định. Tại Cần Thơ, Gạo Ông Cua đóng túi 5kg bán 165.000 đồng/túi.

Tuy nhiên đến đầu tháng 12-2024, dứt nguồn cung lúa thơm từ Ðắk Lắk về, còn vùng lúa - tôm ven biển miền Tây chưa thu hoạch. Tại Kiên Giang, thương lái đặt giá thu mua lúa ST25 12.500-13.000 đồng/kg. "Nếu cầm giữ mức giá này nông dân sẽ có lời cao, vì so cùng kỳ năm 2023 lúa ST25 tầm khoảng 11.800-12.200 đồng/kg đã có lời", anh Phương đoan chắc như vậy.

Song, vừa chớm qua 2 tuần đầu tháng 12-2024, một số cánh đồng lúa - tôm chín sớm, thu hoạch, lúa ST25 giảm giá nhẹ. Vậy nhưng gạo thơm ST25 vẫn chưa ra chợ. Có khách hàng gọi đặt mua Gạo Ông Cua đóng túi (5kg/túi) của doanh nghiệp Hồ Quang Trí (Sóc Trăng) làm quà Tết với số lượng 30-60 tấn cho một đơn hàng, không một đại lý nào dám nhận.

Vào lúc này tại Cần Thơ, một số đại lý, cửa hàng bán lẻ điều chỉnh giá bán Gạo Ông Cua từ 182.000 đồng/túi (5kg/túi) lên 192.000 đồng/túi. Cá biệt một vài cửa hàng bán gạo lẻ lợi dụng tình trạng khan hàng, bán ra 215.000 đồng/túi. Riêng gạo lúa tôm, đóng hộp (2kg/hộp) giá 105.000 đồng/hộp.

Ðến sau tuần đầu tháng 1-2025, thời điểm cận kề ngày Tết, một chủ cửa hàng đặc sản tại quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ, cho rằng hàng gạo Tết vẫn chưa nắm chắc số lượng nhận về để chốt đơn đặt hàng từ các doanh nghiệp tặng quà Tết công nhân. Giá gạo thơm vẫn nằm mức cao. Ngày 7-1-2025 giá cả lúa gạo các tỉnh miền Tây dự báo lao dốc, do một số địa phương lúa đông xuân sớm thu hoạch cận Tết. Một doanh nghiệp nhận định: Ðầu năm mới thị trường gạo xuất khẩu chưa khởi động mạnh, nhu cầu yếu. Tại các cụm công nghiệp xay xát tập trung như chợ gạo Bà Ðắc (Cái Bè - Tiền Giang), Thốt Nốt (Cần Thơ)… chuyên doanh mặt hàng gạo chợ đã chủ động sẵn lúa nguyên liệu kịp ra hàng đủ các loại gạo và tấm thơm. Mức rao giá kèm theo địa chỉ cung ứng chào bán gạo Tết trên các trang mạng điện tử.

Hòa cùng dòng chảy chuỗi sản xuất cung ứng gạo thơm bán chợ Tết mấy năm qua, anh Phương chiêm nghiệm: Ở vựa lúa miền Tây có các tiểu vùng sinh thái đa dạng "ngọt - mặn - lợ" nên hầu như cây lúa đứng chân trên đồng quanh năm. Dựa vào lợi thế có nhiều giống lúa ngon cơm, lúa thơm đặc sản tiếng tăm trong TOP ngon nhất thế giới nên định hướng sản xuất đáp ứng theo nhu cầu thị trường. Có thể nhận thấy như xu hướng tiêu dùng gạo nội địa đang thay đổi. Mười năm qua chợ gạo nội địa chuyển từ gạo IR 50404 nở, cứng cơm sang nhu cầu ăn gạo nở xốp, mềm cơm, dẻo thơm. Do đó phân khúc thị trường gạo thơm ngon cơm đang vượt lên, tiêu thụ nội địa mạnh, nhất là chọn làm quà cho ba ngày Tết thịnh hành.

Theo một số doanh nghiệp kinh doanh gạo nội địa khảo sát trước Tết năm nay, trên đất canh tác lúa - tôm vụ đông xuân với giống ST24, ST25 nhiều nhất ở 4 tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang có hơn 14.000ha. Riêng Công ty Gạo Tôm liên kết sản xuất với 4 HTX lúa - tôm gần 400ha tại các huyện Giang Thành, An Biên, U Minh Thượng (Kiên Giang). Theo tính toán của các doanh nghiệp chuyên kinh doanh gạo Tết, với giá lúa nguyên liệu 12.500 đồng/kg ra gạo nguyên giá thành 35.000-40.000 đồng/kg, cộng thêm chi phí gạo ra các cửa hàng bán lẻ giá sẽ còn cao hơn.

Bên cạnh đó, còn có một vài doanh nghiệp khác mua lúa Phka Romdoul từ vùng biên xứ sở chùa Tháp đưa sang cũng làm hàng gạo thơm đóng túi bán ra chợ Tết. Ðây là giống lúa cho gạo ngon trong hàng TOP thế giới, hình dạng gạo hạt dài, trắng, cơm dẻo, ngọt, có mùi thơm tự nhiên. Giá thành ra gạo hạt khoảng 20.000-20.500 đồng/kg. Ðóng túi 10kg/túi, giá khoảng 25.000 đồng/kg. Còn ai nếu muốn ăn Tết tìm về miền ký ức quê xưa, hiện có lúa mùa Tàu Hương canh tác hữu cơ một vụ, có thể đến tham quan và mua gạo tại Farm Tư Việt ở thị trấn Minh Lương, huyện Châu Thành (Kiên Giang). Vì số lượng có hạn, gạo sạch ngon lành ăn thưởng thức hương vị lúa mùa miền Tây nên giá bán lẻ 60.000 đồng/kg.

Nhìn lại một năm gạo Việt xuất khẩu đạt kỷ lục mới cả về sản lượng và giá trị. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, xuất khẩu gạo của Việt Nam khoảng 9 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 5,7 tỉ USD. Giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đạt mức cao nhất từ trước tới nay với trên 600 USD/tấn. Dù vậy đối chiếu với gạo thơm ST25 xuất khẩu, mức giá dao động từ 900 USD/tấn đến hơn 1.000 USD/tấn, quả là người Việt đang mua gạo Việt trong nước với giá đắt đỏ.

Bài, ảnh: HỮU ÐỨC