Bài 2: Vì sao thị trường tiềm năng bị bỏ ngỏ?

Với dân số chiếm trên 70%, các quận, huyện ngoại thành được đánh giá là thị trường tiềm năng trong việc tiêu thụ hàng hóa. Tuy nhiên, theo các ngành hữu quan, thị trường tiềm năng này đang bị bỏ ngỏ. Bởi lẽ, việc đầu tư cơ sở hạ tầng cho thương mại nông thôn (TMNT) trên địa bàn TP Cần Thơ còn nhiều khó khăn, hệ thống quản lý chợ truyền thống còn nhỏ lẻ,… chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển.

* Thị trường tiềm năng

Anh Võ Thành Sang, ở ấp Thầy Ký, thị trấn Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, cho biết: “Trước đây, muốn xem phim, hay một chương trình ca nhạc... trên ti-vi, vợ con tôi phải lội bộ gần cả cây số qua nhà hàng xóm coi ké. Nhưng nhiều lúc cũng đâu coi được chương trình mình thích vì phải phụ thuộc vào sở thích của chủ nhà hàng xóm. Giờ thì khác rồi, gần như nhà nào cũng có ti-vi, thậm chí có nhà có đến 2-3 cái. Không chỉ vậy, đường sá phát triển, kinh tế khấm khá, gần như nhà nào cũng “tậu” một chiếc xe gắn máy...”. Không chỉ vậy, mấy năm liên tiếp lúa trúng mùa, được giá, anh Sang sắm sửa vật dụng trong nhà “đầy đủ như một gia đình ở thành thị” như: ti-vi, đầu máy kỹ thuật số, tủ lạnh, bếp ga... Khoảng hơn tháng trước, vợ chồng anh sắm luôn chiếc xe tay ga (Air Blade) để đi thăm bà con, đám tiệc...

Một phiên chợ đưa hàng về nông thôn của Công ty TNHH Thực phẩm Rau quả TP Cần Thơ. Ảnh: VĂN TUẤN.

Ngày nay, ở vùng nông thôn TP Cần Thơ và cả ĐBSCL, câu chuyện tiêu dùng của gia đình anh Sang đã không còn phải hiếm thấy. Bởi lẽ, cuộc sống ngày càng trở nên khấm khá, nhu cầu nâng cao dân trí, nhu cầu đi lại, tiêu dùng... của người dân nông thôn ngày càng tăng. Và chuyện mỗi gia đình sở hữu 1 chiếc ti-vi màu, xe gắn máy, hay điện thoại (điện thoại bàn, điện thoại di động), máy vi tính, kết nối internet và nhất là các hàng hóa phục vụ nhu cầu tiêu dùng hằng ngày... đã không còn là chuyện xa xỉ như 5 - 7 năm trước. Điều này được minh chứng phần nào qua các đợt doanh nghiệp tổ chức các phiên chợ bán hàng Việt Nam về nông thôn. Ông Phạm Quốc Trị, Giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm Rau Quả TP Cần Thơ, cho biết: Đến nay, đã có gần 20 phiên chợ bán hàng về nông thôn trên địa bàn TP Cần Thơ có công ty tham gia. Trong đó, 14 cuộc do công ty tự tổ chức với sự tài trợ của các nhà sản xuất. Qua những đợt bán hàng lưu động đều thể hiện, sức tiêu thụ hàng hóa của người tiêu dùng ở những nông thôn đều tăng, nhất là đối với các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu như dầu ăn, bột giặt, hóa mỹ phẩm, thực phẩm công nghệ... Qua các đợt đưa hàng về nông thôn, ông Quách Cường, nguyên Giám đốc Siêu thị Co.opMart Cần Thơ, nhận định: Cuộc sống của người dân ở vùng nông thôn đang được nâng cao dần và đây là một thị trường tiềm năng. Bởi mỗi điểm bán, chỉ trong buổi sáng đã đạt doanh thu bình quân khoảng 40-50 triệu đồng. Đặc biệt, khi có thông tin siêu thị đưa hàng về nông thôn, người dân đến tham quan, mua sắm rất đông và khi mua hàng không có tình trạng “trả giá”. Điều này thể hiện, người dân nông thôn ngày càng thích nghi với xu thế và phong cách mua bán hiện đại (niêm yết giá, bán đúng giá niêm yết...).

* Bỏ ngỏ và đầu tư chưa tương xứng

Dù được đánh giá là có nhiều tiềm năng trong việc tiêu thụ hàng hóa nhưng thị trường nông thôn hiện vẫn còn bị bỏ ngỏ, chưa được sự quan tâm của các nhà phân phối, nhất là đối với các nhãn hàng tiêu dùng uy tín và chất lượng. Theo phần lớn người tiêu dùng, thể hiện rõ nhất là tình trạng hàng Trung Quốc, hàng không nhãn mác... gần như chiếm lĩnh thị trường nông thôn. Trong khi đó, phần lớn các doanh nghiệp, các nhà phân phối trong nước rất ít khi tiếp thị, quảng bá thương hiệu, sản phẩm... trực tiếp đến người tiêu dùng nông thôn. Không chỉ vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đầu tư đồng bộ, lâu dài đối với các dịch vụ hậu mãi, bảo trì, sửa chữa bên cạnh khâu bán hàng ... khiến người tiêu dùng nông thôn gặp rất nhiều trở ngại trong việc sử dụng, nhất là đối với các sản phẩm công nghệ cao như máy vi tính, hàng điện tử gia dụng...

Ngoài vấn đề trên, theo ngành chức năng, hiện đại hóa hệ thống TMNT bắt đầu từ hiện đại hóa chợ là một nhu cầu phát triển tất yếu. Giai đoạn 2006 đến nay, trên địa bàn thành phố có gần 55 chợ được nâng cấp, sửa chữa và xây mới với tổng số vốn đầu tư trên 55 tỉ đồng. Trong năm 2010, theo kế hoạch, TP Cần Thơ tiếp tục triển khai thực hiện đầu tư, khai thác kinh doanh một số chợ như Sang Trắng, Xuân Khánh, An Lạc, An Thới, An Cư, An Nghiệp, Vĩnh Trinh... Đồng thời, đầu tư sửa chữa, cải tạo nâng cấp một số chợ có nhu cầu bức xúc phải đầu tư xây dựng, nhằm đáp ứng nhu cầu dân sinh... Tuy nhiên, theo các ngành hữu quan, việc đầu tư phát triển hệ thống chợ trên địa bàn TP Cần Thơ nói chung và khu vực nông thôn nói riêng chưa tương xứng với tiềm năng phát triển. Theo Sở Công Thương TP Cần Thơ, thành phố hiện có trên 70/102 chợ truyền thống là chợ thuộc khu vực nông thôn cần được cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới để đáp ứng nhu cầu phát triển. Bởi phần lớn các chợ này trong tình trạng cơ sở hạ tầng thấp kém, tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng; thường bị ngập, lụt vào mùa mưa, lũ; mặt bằng chật hẹp, nguy cơ cháy nổ cao vào mùa nắng... Nhiều năm nay, dù rất nỗ lực trong việc mời gọi, thu hút đầu tư xây dựng, mở rộng, nâng cấp các chợ nông thôn từ phía chính quyền địa phương, các ngành hữu quan của TP Cần Thơ nhưng tình trạng “doanh nghiệp đến rồi đi” vẫn còn khá phổ biến.

Ông Nguyễn Thành Út, Trưởng phòng Công Thương huyện Thới Lai, cho biết: Trên địa bàn huyện có 6 chợ, nhưng chỉ có chợ Thới Lai là chợ loại 2, còn lại chủ yếu là chợ loại 3. Nhiều chợ đã quá tải hoặc xuống cấp, gây không ít gây khó khăn cho việc mua bán hàng hóa của người dân. Hằng năm, từ nguồn kinh phí phân bổ khoảng 100 triệu đồng chỉ đáp ứng cơ bản cho việc duy tu, sửa chữa. Huyện đã rất nỗ lực trong việc kêu gọi các nhà đầu tư tham gia đầu tư phát triển một số chợ trên địa bàn như: chợ Thới Lai, chợ Bà Đầm, chợ Ba Mít... Nhưng đến nay, vẫn chưa thu hút được nhà đầu tư nào. Đây cũng là thực trạng chung ở địa bàn vùng nông thôn TP Cần Thơ.

* Đâu là nguyên nhân?

Hiện nay, trên địa bàn TP Cần Thơ có hàng chục siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Tuy nhiên, phần lớn số lượng vừa nêu chỉ tập trung tại các quận trung tâm Ninh Kiều, Cái Răng... Về sự đầu tư “lệch” này, ông Nguyễn Ngọc Minh, Giám đốc Sở Công Thương TP Cần Thơ, cho rằng: Vùng nông thôn dân cư đông nhưng mật độ thưa thớt, mức thu nhập thấp... Điều này rất khó để doanh nghiệp thu hồi nhanh nguồn vốn khi đầu tư hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi tại vùng nông thôn. Mặt khác, chính sách ưu đãi đầu tư thiếu hấp dẫn nên doanh nghiệp, nhà đầu tư chưa mạnh dạn đến với vùng nông thôn phát triển cơ sở hạ tầng thương mại..

Theo điều tra của Công ty nghiên cứu thị trường TNS – Việt Nam, thị trường nông thôn Việt Nam đang có nhu cầu lớn tiêu thụ hàng hóa: 95% gia đình sẵn sàng mua ti-vi, 92% có thể mua bếp điện hoặc gas, 33% có thể mua máy nghe nhạc hoặc đài bán dẫn, 30% muốn mua tủ lạnh, máy giặt, 9% muốn mua máy vi tính Theo Trung tâm Nghiên cứu & Hỗ trợ Doanh nghiệp (BSA): Khoảng 70% lượng hàng hóa tiêu thụ ở thị trường nông thôn; 70% các cửa hàng bán lẻ tập trung ở các gia đình. Thế nhưng, hệ thống bán hàng của doanh nghiệp Việt Nam khu vực này chưa bao kín và kém hiệu quả. Hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn lưu hành nhiều. Mức độ nhận diện thương hiệu của các doanh nghiệp chưa cao.

Ngoài vấn đề trên, ông Phạm Quốc Trị, Giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm Rau Quả TP Cần Thơ, bày tỏ quan điểm: Việc xây dựng các kênh phân phối, bán lẻ hàng hóa tại các quận, huyện ngoại thành ở TP Cần Thơ trong giai đoạn này là không thể. Bởi, mặc dù cùng là nhà bán lẻ, nhưng hoạt động của nhà bán lẻ doanh nghiệp sẽ khác rất nhiều so với các hộ kinh doanh cá thể là chủ tiệm tạp hóa ở phương thức hoạt động, quản lý. Khi đầu tư mở điểm bán lẻ, phía doanh nghiệp sẽ phát sinh nhiều chi phí như thuê mướn, xây dựng mặt bằng, kho, trang thiết bị, trả lương cho nhân viên... Tất cả những chi phí này đều phải tính vào hạch toán kinh phí. Trong khi đó tiểu thương ở những vùng ngoại thành có lợi thế sẵn có về mặt bằng, mối quan hệ khách hàng, quy trình bán hàng cũng khá gọn nhẹ (chủ tiệm tạp hóa cũng đồng thời là người quản lý mọi chi phí phát sinh, kiêm luôn công việc giao-nhận hàng...).

Theo ông Nguyễn Huy Cường, Giám đốc Siêu thị Vinatex Cần Thơ: Qua khảo sát từ những đợt đưa hàng về nông thôn, người tiêu dùng chủ yếu mang tính chất tham quan, tìm hiểu, phần lớn là mua các nhu yếu phẩm và hàng khuyến mãi... Chính vì thế, muốn đầu tư vào thị trường này phải suy xét đến nhiều yếu tố. Bởi với mô hình mua sắm hiện đại, không chỉ có siêu thị mà ngay chính cửa hàng tiện ích cũng cần có lực lượng bán hàng chuyên nghiệp như: cửa hàng trưởng, nhân viên bán hàng, kế toán, thu ngân, bảo vệ... Nếu tính ra, chi phí là rất lớn, trong khi đó khả năng “ra” hàng tại khu vực nông thôn khó có thể bù đắp, chưa kể trường hợp hàng hóa ứ đọng, chôn vốn... “Đó cũng là những lý do Vinatex chưa có chủ trương xây dựng kế hoạch đầu tư kinh doanh tại các khu vực nông thôn trên địa bàn TP Cần Thơ” – ông Cường nói.

NHÓM PV THỊ TRƯỜNG
(Còn tiếp)

Bài 3: CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHỢ TRUYỀN THỐNG, XÂY DỰNG CHỢ ĐẦU MỐI: Ì ẠCH VÀ BẾ TẮC