Năm 2016, TP Cần Thơ đặt mục tiêu đạt tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và doanh thu dịch vụ 1,65 tỉ USD, tăng 19,9% so với năm 2015. Tuy nhiên, hai mặt hàng chủ lực là gạo và thủy sản gặp nhiều khó khăn về thị trường, nên năm nay thành phố có thể khó đạt được kế hoạch đề ra. Để thực hiện mục tiêu xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ thu ngoại tệ đạt 11 tỉ USD trong cả giai đoạn từ nay đến năm 2020 như Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Cần Thơ lần thứ XIII đã đề ra, đòi hỏi cần chiến lược đầu tư "dài hơi" để tạo đột phá cho xuất khẩu những năm tới.

* Khó đạt kế hoạch năm

Thời gian qua, lãnh đạo Thành ủy, UBND thành phố rất quan tâm đến công tác đẩy mạnh xuất khẩu và đã chỉ đạo các cấp, các ngành chức năng thành phố và địa phương theo dõi sát tình hình xuất khẩu để hỗ trợ kịp thời cho doanh nghiệp. UBND TP Cần Thơ cũng thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Kế hoạch xuất khẩu của thành phố và tổ chức họp thường kỳ hằng tháng để nắm bắt những khó khăn thuận lợi và đề ra những giải pháp kịp thời. Các sở ngành thành phố và địa phương cũng tích cực vào cuộc để đẩy mạnh thu hút đầu tư và tạo các điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp phát triển các mặt hàng xuất khẩu. Kết quả xuất khẩu nhiều mặt hàng có sự tăng trưởng khá so với cùng kỳ năm trước. Qua 10 tháng, xuất khẩu may mặc ước thực hiện 116,9 triệu USD, đạt 97,4% kế hoạch, tăng 5,5% so với cùng kỳ. Kim ngạch xuất khẩu nông sản và nông sản chế biến ước thực hiện hơn 51 triệu USD, vượt 204% kế hoạch, tăng 309% so với cùng kỳ… Tuy nhiên, hàng may mặc chỉ chiếm tỷ trọng 13%, nông sản và nông sản chế biến chiếm 5,6% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của thành phố. Do vậy, dù tăng trưởng mạnh nhưng vẫn chưa tạo được chuyển biến đáng kể cho kim ngạch xuất khẩu chung. Nhất là khi xuất khẩu 2 mặt hàng chiếm tỷ trọng chủ yếu (chiếm hơn 74% tổng kim ngạch) là thủy sản và gạo gặp nhiều khó khăn về thị trường. Kim ngạch xuất khẩu gạo 10 tháng ước 235,9 triệu USD, đạt 56,2% kế hoạch, giảm 21,71% so với cùng kỳ. Riêng xuất khẩu thủy sản 10 tháng ước thực hiện 102,9 ngàn tấn, đạt 57,2% kế hoạch năm, tăng 2% so với cùng kỳ, với giá trị kim ngạch ước hơn 438 triệu USD, đạt 85,9% kế hoạch năm, tăng 25,9% so với cùng kỳ.

Qua 10 tháng năm 2016, tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ thu ngoại tệ của TP Cần Thơ ước thực hiện hơn 1,164 tỉ USD, chỉ đạt 70,6% kế hoạch, giảm 4,6% so với cùng kỳ. Theo đánh giá của các sở, ngành hữu quan, năm nay thành phố khó đạt mục tiêu xuất khẩu 1,65 tỉ USD như kế hoạch đã đề ra. Theo Sở Công thương TP Cần Thơ, trong 10 tháng dịch vụ thu ngoại tệ ước thực hiện 256,5 triệu USD, vượt 42,5% kế hoạch, tăng 36,2% so cùng kỳ nhưng cũng không đủ sức kéo kim ngạch xuất khẩu chung tăng lên do xuất khẩu hàng hóa sụt giảm mạnh. Cụ thể, xuất khẩu hàng hóa chỉ thực hiện được 907,6 triệu USD, đạt 61,8% kế hoạch năm, giảm 12,1% so với cùng kỳ.

Đẩy mạnh xuất khẩu không chỉ nhằm đạt chỉ tiêu kế hoạch đề ra mà còn có ý nghĩa quan trọng hỗ trợ giải quyết đầu ra cho nhiều loại nông sản và thúc đẩy phát triển các hoạt động sản xuất, giải quyết việc làm cho nhiều lao động trên địa bàn. Trong những tháng cuối năm, dự báo xuất khẩu sẽ tăng trưởng khả quan hơn nhờ yếu tố chu kỳ thuận lợi, giá nhiều mặt hàng xuất khẩu cũng khởi sắc và các cơ quan chức năng cũng nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy nhiên, diễn biến kinh tế thế giới còn nhiều khó khăn và nhu cầu nhập khẩu của nhiều thị trường truyền thống của doanh nghiệp Việt Nam đang hạn chế, nên kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của thành phố khó tăng đột biến. Dự kiến cả năm 2016, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ thu ngoại tệ đạt hơn 1,553 tỉ USD, đạt 94,1% kế hoạch. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước thực hiện hơn 1,2 tỉ USD, đạt 81,8% kế hoạch năm và giảm 12,1% so với cùng kỳ; dịch vụ thu ngoại tệ ước thực hiện 350 triệu USD, vượt 94% kế hoạch.

* Cần chiến lược "dài hơi"

Theo nhiều chuyên gia, hoạt động xuất khẩu tại TP Cần Thơ chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và lợi thế ở vị trí trung tâm vùng ĐBSCL là do các dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu còn hạn chế, nhất là dịch vụ logistics và dịch vụ khai thuế hải quan. Gần đây, luồng tuyến đường thủy cho tàu biển trọng tải lớn đã được khai thông giúp các tàu lớn có thể vào các cảng ở Cần Thơ và chính quyền TP Cần Thơ cũng đang tích cực kêu gọi, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư phát triển dịch vụ logictics… đã mở ra nhiều triển vọng cho phát triển xuất khẩu tại thành phố trong những năm tới. Thời gian qua, thành phố cũng thu hút được một số doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xuất khẩu hàng may mặc, giày da đến đầu tư các nhà máy sản xuất tại thành phố, được kỳ vọng sẽ có những đóng góp tích cực cho kim ngạch xuất khẩu trong những năm tới. Tuy nhiên, để tạo được nhiều đột phá mới cho xuất khẩu, đòi hỏi thành phố cần nhanh chóng đa dạng hóa các mặt hàng xuất khẩu, tránh phụ thuộc quá nhiều vào gạo và thủy sản vì thị trường có nhiều cạnh tranh. Đồng thời, tiếp tục tăng cường thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển các cơ sở hạ tầng và doanh nghiệp xuất khẩu. Các sở ngành thành phố và địa phương cũng cần có sự phối hợp chặt chẽ với nhau để hỗ trợ cần thiết và kịp thời cho doanh nghiệp.

Ông Trần Quốc Hà, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Chi nhánh TP Cần Thơ, cho rằng: "Quy mô hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp tại Cần Thơ gần đây hầu như không lớn được. Do vậy, doanh nghiệp cần xem xét thay đổi mô hình. Nhà nước cần phải đẩy mạnh kêu gọi đầu tư để phát triển thêm các doanh nghiệp và ngành hàng xuất khẩu mới, nhất là các mặt hàng mà TP Cần Thơ và các tỉnh ĐBSCL có thế mạnh như: các loại trái cây, nông sản và nông sản chế biến…". Theo ông Trần Văn Dũng, Phó Cục trưởng Cục Thống kê TP Cần Thơ, năm nay dự kiến kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ thu ngoại tệ đạt hơn 1,5 tỉ USD, điều này đòi hỏi từ năm 2017-2020, mỗi năm cần xuất khẩu đạt 2,5 tỉ USD mới có thể đạt chỉ tiêu xuất khẩu cả giai đoạn 2016-2020 đạt 11 tỉ USD. Sẽ rất khó nếu chúng ta chỉ dựa vào xuất khẩu thô 2 mặt hàng chủ lực là gạo và thủy sản như hiện nay mà không tập trung đổi mới, đầu tư theo chiều sâu, tăng hàm lượng công nghệ và chất xám cho sản phẩm để nâng cao giá trị gia tăng, cũng như phát triển đa dạng thêm các mặt hàng xuất khẩu khác. Thành phố cần kịp thời rà soát, cơ cấu lại các mặt hàng xuất để có hướng đầu tư phát triển phù hợp…

Tại cuộc họp đánh giá về kết quả xuất khẩu 10 tháng năm 2016 và phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới do Ban chỉ đạo xuất nhập khẩu TP Cần Thơ vừa tổ chức, Phó Chủ tịch BND TP Cần Thơ Trương Quang Hoài Nam nhấn mạnh, tới đây cần phải tìm được các giải pháp để tạo đột phá cho xuất khẩu. Để thực hiện đạt mục tiêu xuất khẩu mà thành phố đã đề ra giai đoạn 2016-2020, Sở Công thương phối hợp các sở ngành có liên quan phải xây dựng ngay kế hoạch xuất khẩu dài hạn cho thành phố trong giai đoạn từ 2017-2020 gắn với các mục tiêu, giải pháp và kế hoạch cụ thể từng năm.

Bài, ảnh: Khánh Trung