* ĐÔNG TRIỀU

Bài cuối: TÁI CẤU TRÚC CHIẾN LƯỢC ĐỂ PHÁT TRIỂN

Một trong các yếu điểm tồn tại trong quá trình xuất khẩu (XK) của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chính là nội lực, khả năng mở rộng thị trường của doanh nghiệp... còn nhiều hạn chế. Vì thế, nhiều ý kiến cho rằng, nâng cao nội lực từ phía doanh nghiệp XK, đặc biệt tái cấu trúc chiến lược phát triển các ngành sản xuất... được xem là vấn đề căn cơ nhất cho việc đảm bảo các ngành hàng XK ổn định và tăng trưởng.

Doanh nghiệp phát huy nội lực

Đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu là một yêu cầu cấp thiết. Trong ảnh: Chế biến cơm dừa xuất khẩu ở tỉnh Bến Tre. Ảnh: T. LONG

Theo các công ty XK, thời gian qua, nền kinh tế thế giới có nhiều biến động, suy thoái kinh tế toàn cầu đã ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế Việt Nam nói chung và tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Đây là giai đoạn có sự cạnh tranh gay gắt, nhiều doanh nghiệp XK ra đời với công nghệ mới tạo ra áp lực cạnh tranh ngày càng cao. Điển hình như: cạnh tranh thu hút nguồn nhân lực, thu mua nguyên liệu đầu vào, thị trường tiêu thụ, khách hàng, vốn...

Trước những khó khăn, thách thức vừa nêu, ông Trần Văn Phẩm, Giám đốc Công ty cổ phần Thủy sản Sóc Trăng (Stapimex), cho biết: Muốn phát triển không gì khác hơn công ty phải chủ động phát huy nội lực. Đặc biệt, công ty phải chủ động về vốn, nguyên liệu đầu vào, tổ chức quá trình sản xuất hợp lý, xác định các mặt hàng chiến lược... Để làm được, trong 5 năm qua (2005-2010), Stapimex đã đầu tư hơn 335 tỉ đồng cho gần 300 hộ nuôi khoảng 1.925ha tôm sú nhằm chủ động nguồn nguyên liệu. Song song đó, Stapimex đã đầu tư hơn 120 tỉ đồng xây dựng nhà máy chế biến thủy sản An Phú, Khu công nghiệp An Nghiệp; đầu tư hơn 40 tỉ đồng xây dựng kho lạnh 4.000 tấn... Ông Trần Văn Phẩm cho biết: Kết quả của việc đầu tư này, Stapimex có lợi nhuận hằng năm rất tốt, tạo được tích lũy lớn, giải quyết được phần lớn nhu cầu đầu tư mở rộng, tạo thế chủ động trong nguồn vốn kinh doanh, giải quyết tốt các nhu cầu về phúc lợi, khen thưởng cho lao động... Hiện nay, Stapimex đã trở thành là một trong 10 doanh nghiệp có doanh số XK lớn nhất của cả nước.

Đa dạng hóa thị trường

Hàng hóa XK của các địa phương vùng ĐBSCL đã có mặt ở trên 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới; chủ yếu là các nước ASEAN, Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan... Tuy nhiên, đáng quan tâm nhất là một số mặt hàng XK của ĐBSCL cũng như cả nước thời gian qua bị kiện bán phá giá như tôm đông lạnh, cá tra, cá ba sa... Điều chắc chắn rằng, trong tương lai, xu thế áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá sẽ xảy ra ngày càng nhiều và ở mức độ ngày càng cao. Hiện nay, Việt Nam đã là thành viên của WTO. Việt Nam đã cùng các nước ASEAN ký kết và triển khai thực hiện ba hiệp định FTA: Hiệp định Khu vực thương mại tự do ASEAN (AFTA), Hiệp định Khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Khu vực thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA).

Trong bối cảnh nêu trên, Tiến sĩ Hồ Trung Thanh, Viện Nghiên cứu Thương mại, Bộ Công Thương, cho rằng: Các địa phương vùng ĐBSCL cũng như cả nước cần tận dụng tốt cơ hội của hội nhập WTO và các FTA để đa dạng hóa thị trường XK. Ngoài ra, tập trung khai thác theo chiều sâu, chiều rộng đối với các thị trường XK truyền thống, thị trường XK trọng điểm đi đôi với việc phát triển các thị trường mới, có tiềm năng nhằm hạn chế rủi ro biến động thị trường. Song song đó, các địa phương vùng ĐBSCL cần tăng cường xúc tiến thương mại qua việc tạo quỹ xúc tiến căn cứ trên kim ngạch XK của từng địa phương, từ nguồn ngân sách và đóng góp của doanh nghiệp. Đồng thời, gắn kết với các hiệp hội ngành hàng khi đàm phán trong cùng một thị trường, cũng như trong đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá.

Ngoài ra, trong việc đa dạng hóa thị trường XK, nhiều ý kiến cho rằng, các địa phương trong vùng cần sự hợp tác với các trung tâm thương mại của người Việt Nam ở các thị trường XK trọng điểm, từ đó giới thiệu hàng hóa của vùng ĐBSCL đến người tiêu dùng. Sử dụng các trung tâm này và các thương nhân người Việt để đưa hàng hóa vùng thâm nhập vào các hệ thống phân phối hàng hóa phù hợp ở từng thị trường các nước.

Tái cấu trúc chiến lược phát triển

Vấn đề phát triển XK, đặc biệt là XK nông sản, theo Tiến sĩ Hồ Trung Thanh, Viện Nghiên cứu thương mại Bộ Công Thương: Các địa phương, doanh nghiệp vùng ĐBSCL và cả nước cần phải nhận thức sâu sắc rằng, những lợi thế về tự nhiên ngày càng giảm dần do quỹ đất canh tác ngày càng hạn hẹp. Một số mặt hàng đã tiếp cận giới hạn về năng suất. Mặt khác, hậu quả của biến đổi khí hậu (ngập mặn, hạn hán, thiên tai, dịch bệnh) sẽ làm thu hẹp hơn nữa diện tích canh tác và năng suất cây trồng, vật nuôi. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cung ứng nguồn nguyên liệu tại chỗ, đáp ứng cho nhu cầu XK. Chính vì thế, theo Tiến sĩ Hồ Trung Thanh, vấn đề quan trọng hiện nay là tái cấu trúc chiến lược phát triển nông nghiệp theo hướng xây dựng một nền nông nghiệp công nghệ cao. Đi liền với quá trình tái cấu trúc này, cần xây dựng chiến lược phát triển một số mặt hàng nông sản theo hướng năng suất và chất lượng.

Ngành sản xuất lúa và thủy sản của vùng ĐBSCL hằng năm chiếm từ 80 - 90% sản lượng XK của cả nước và thu về hàng tỉ USD. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy sự phát triển của vùng ĐBSCL kém bền vững. Bởi lẽ, sản lượng nông nghiệp và XK tăng nhanh nhưng thu nhập hộ nông dân không tăng tương xứng, thậm chí còn bị giảm ở những vùng sản xuất khó khăn vì nhiễm phèn và ngập mặn. Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL, cho rằng: Nhà nước cần có giải pháp căn cơ, đầu tư thích đáng và đồng bộ. Ngoài đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn, quy hoạch đất trong sản xuất nông nghiệp, chính sách cho nông dân đặc biệt là cho người trồng lúa, đào tạo nhân lực cho ngành nông nghiệp (cả trong nghiên cứu, quản lý và sản xuất)...

Ngoài ra, cần có chiến lược lâu dài cho việc sản xuất và tiêu thụ lúa, thủy sản... trong đó, yếu tố quyết định thành công là sự liên kết “4 nhà”. Mỗi nhà cần được phân vai cụ thể, vai nào cũng hoàn thành tốt nhiệm vụ thì sản xuất nông nghiệp mới ổn định và phát triển. Ông Dương Ngọc Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thủy sản Hùng Vương, đề xuất: Bộ NN&PTNT nên tạo những vùng sản xuất chuyên biệt có điều kiện và kiểm soát được chất lượng nguồn gốc sản phẩm. Với những vùng nuôi cần có định hướng, trong trường hợp ngân hàng muốn cho nông dân vay vốn cũng an tâm với đối tượng cần vay. Nếu làm được những điều này, các ngành hữu quan cũng dễ dàng hơn trong việc định hướng thị trường XK. Ngoài ra, để đảm bảo cho việc tái cấu trúc chiến lược phát triển các ngành hàng XK, cũng cần có quy định các doanh nghiệp XK phải ký quỹ 10% trị giá hợp đồng XK nhằm tránh hợp đồng khống, hạn chế thiệt hại tài chính cho ngân hàng, tạo nên cung cầu không ổn định làm ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế của đất nước.

* * *

XK của ĐBSCL những năm qua đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, giải quyết vấn đề an sinh xã hội, nhất là vấn đề nông nghiệp và nông thôn, góp phần ổn định kinh tế, xã hội. Điều này đòi hỏi Nhà nước cần có những chính sách mang tính đột phá để tiếp tục phát triển nông nghiệp, công nghiệp theo hướng hiện đại hóa nhằm từng bước nâng cao chất lượng, tăng trưởng bền vững cho các mặt hàng XK của vùng ĐBSCL và cả nước.