Thời gian qua việc ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH) đã được lồng ghép vào chính sách, pháp luật, chương trình, kế hoạch phát triển của đất nước và đã được luật hóa trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014. Tuy nhiên, sau 5 năm triển khai thực hiện, khung chính sách ứng phó với BĐKH cần được bổ sung, hoàn thiện hơn. Qua đó, không chỉ giải quyết được những thách thức của BĐKH, tạo liên kết vùng trong ứng phó với BĐKH mà còn tận dụng những lợi thế, cơ hội BĐKH có thể mang lại cũng như thực hiện các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.

Cần nền tảng pháp lý vững chắc

Những năm gần đây, BĐKH diễn biến ngày càng khó lường, các hiện tượng như bão, lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, xói lở bờ biển, nước biển dâng thường xuyên xảy ra với cường độ mạnh hơn đã tác động ngày càng nghiêm trọng đến tất cả các mặt đời sống, kinh tế, xã hội, đặc biệt là tại các tỉnh, thành vùng ĐBSCL. Chia sẻ về những ảnh hưởng của BĐKH trong thời gian vừa qua đối với TP Cần Thơ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP Cần Thơ Đào Anh Dũng, cho biết: Cũng như các địa phương khác, TP Cần Thơ đang phải chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH, thể hiện qua các hiện tượng thời tiết cực đoan, thiên tai bất thường như triều cường, sạt lở bờ sông, xâm nhập mặn đã gây ảnh hưởng đáng kể đến đời sống, hoạt động sản xuất của người dân, môi trường, hệ sinh thái.

Trước thực trạng trên, ứng phó BĐKH được luật hóa trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014, với 24 khoản trong 10 điều của Chương 4. Tuy nhiên, sau 5 năm triển khai thực hiện, khung chính sách ứng phó với BĐKH đã bộc lộ nhiều hạn chế. Theo đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn chưa đầy đủ, đồng bộ dẫn đến hoạt động ứng phó với BĐKH ở một số lĩnh vực, khu vực còn mang tính tự phát, thiếu tính hệ thống. Mặt khác, các quy định mới chỉ tập trung vào khía cạnh thách thức của BĐKH mà chưa thể hiện được các cơ hội của BĐKH mang lại…

“Những kết quả nghiên cứu gần đây của Ngân hàng Thế giới cho thấy thiệt hại do BĐKH ở ĐBSCL là rất lớn, theo đó, thiệt hại trực tiếp lẫn thiệt hại gián tiếp vào khoảng 130-190 triệu USD/năm. Hiện ở ĐBSCL phải đối mặt với nhiều khó khăn của BĐKH; sự rối loạn mất cân bằng hệ sinh thái tự nhiên. Ở ĐBSCL cái gì cũng đổ lỗi do BĐKH gây ra, nhưng có những vấn đề do chính con người gây ra. Chẳng hạn, hoạt động khai thác cát không chỉ gây thách thức tại nơi khai thác mà còn làm cho phía hạ nguồn phải gánh chịu tác động lớn về dòng chảy, di cư của tôm cá, canh tác lúa. Những thiệt hại này không liên quan gì đến BĐKH, đó là do tác động của con người. Và chúng ta là thế hệ đầu tiên bị ảnh hưởng bởi BĐKH. Vì vậy, chúng ta cần phải giải quyết những vấn đề này mang tính tổng hợp và tích hợp thúc đẩy các giải pháp giảm thiểu tác động của BĐKH” - ông Marcel Reymond, Trưởng Bộ phận Phát triển, Đại Sứ quán Thụy Sỹ tại Việt Nam, nói.

Theo ông Marcel Reymond, để có thể giải quyết được vấn đề BĐKH, cần phải cải tiến những tiêu chuẩn về mặt kỹ thuật. Nếu chỉ đưa ra được những kế hoạch sẽ không đủ, cần phải có quá trình lồng ghép, tích hợp và được thực hiện ở các cấp độ từ Chính phủ đến địa phương, nhà khoa học, cộng đồng và các nhà đầu tư kinh doanh.

Ở góc độ khác, bà Anna Pia Schreyoegg, Cố vấn trưởng Chương trình hỗ trợ Việt Nam thực hiện Thỏa thuận Paris, cho rằng: Việt Nam đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về thực hiện thỏa thuận Paris, trong đó quy định 68 nhiệm vụ giảm nhẹ và thích ứng được phân bổ cho các cơ quan trong giai đoạn 2016-2020 và 2020-2030. Hiện nay, Nghị định quy định lộ trình và phương thức tham gia giảm nhẹ phát thải khí nhà kính toàn cầu của Việt Nam đang trong quá trình xây dựng nhằm thiết lập nền tảng cho việc điều phối hoạt động và xây dựng khung minh bạch tại Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn cần xây dựng cơ sở nền tảng vững chắc hơn cho việc triển khai thực hiện thỏa thuận Paris thông qua lồng ghép các nội dung quan trọng vào hệ thống pháp luật.

Tích hợp và liên kết

Hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang được Chính phủ giao chủ trì soạn thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014. Một trong những nội dung trọng tâm đó là: nhóm chính sách liên quan đến BĐKH nhằm đảm bảo đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế đất nước. Đồng thời, tạo tính liên kết vùng và khung chính sách thực hiện các cam kết quốc tế về ứng phó với BĐKH. Trong khuôn khổ hội thảo hoàn thiện chính sách, pháp luật ứng phó với BĐKH tại Việt Nam vừa diễn ra đã ghi nhận những ý kiến đề xuất ban đầu của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý về vấn đề trên.

Biến đổi khí hậu, nước biển dâng là một trong những nguyên nhân dẫn đến triều cường dâng cao bất thường tại một số tỉnh, thành ĐBSCL. 

GS. TS Mai Trọng Nhuận, Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn của Ủy ban Quốc gia BĐKH, cho rằng khi xây dựng chính sách, hệ thống văn bản Nhà nước, nên tích hợp ứng phó BĐKH, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững để tạo ra các giá trị gia tăng. Đồng thời, phải tính đến sự hội tụ, cản trở thực hiện mục tiêu riêng và mục tiêu tổng hợp của ứng phó BĐKH, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Ngoài ra, nên có tổng công trình sư thiết kế, chỉ đạo, điều phối xây dựng hệ thống chính sách, văn bản Nhà nước tích hợp thực hiện mục tiêu riêng và mục tiêu tổng hợp của ứng phó BĐKH, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Sau khi có Nghị quyết 120 của Chính phủ, các địa phương vùng ĐBSCL đã tập trung triển khai các dự án, công trình để ứng phó với BĐKH. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai, các chính sách pháp luật về BĐKH hiện còn những bất cập, gây khó khăn không nhỏ cho địa phương. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang Trương Cảnh Tuyên kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường tích hợp các chính sách pháp luật; tiêu chí thống kê, đánh giá phát thải khí nhà kính; ban hành nghị định riêng về ứng phó với BĐKH, tạo điều kiện cho các địa phương dễ triển khai thực hiện.

Liên kết kinh tế - xã hội là nền tảng và tiền đề cho các liên kết trong bảo vệ tài nguyên, môi trường và ứng phó với BĐKH. Tăng cường liên kết vùng ĐBSCL ứng phó với BĐKH, TS. Tim McGrath, Trưởng nhóm cố vấn chính sách Tổ chức GIZ, đề xuất lập quy hoạch tích hợp cho vùng ĐBSCL nhằm mang đến một cách thức tiếp cận tích hợp đa ngành trong quy hoạch và kế hoạch ngân sách. Cùng với đó, Chính phủ hoàn thiện cơ chế, chính sách về liên kết vùng, quản trị vùng có sự lồng ghép thích ứng với BĐKH…

Bài, ảnh: TUYẾT TRINH