Thương mại điện tử, chuyển đổi số phát triển mạnh mẽ đem đến cho doanh nghiệp, người tiêu dùng nhiều cơ hội, trải nghiệm mua sắm mới mẻ. Song song đó, cũng đem đến những thách thức, trong đó đáng chú ý là vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước rủi ro khi lựa chọn và thanh toán hàng hoá; quyền riêng tư và vấn đề an ninh mạng...

Nhân viên Cửa hàng Đặc sản ĐBSCL, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ thực hiện thao tác đăng và bán hàng trên sàn thương mại điện tử Shopee.

Tại hội thảo Hỗ trợ thông tin cho doanh nghiệp "Một số cập nhật về Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử" mới đây, bà Phạm Quế Anh, Chuyên gia Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), phân tích: Thương mại truyền thống giao dịch chỉ diễn ra trong các cửa hàng, chợ, siêu thị hoặc tại tư gia của người tiêu dùng. Khi thương mại điện tử bùng nổ, tạo ra cơ hội cho người tiêu dùng có nhiều lựa chọn với giá cả hàng hóa, sản phẩm tốt hơn do ranh giới của thị trường được mở rộng. Bên cạnh đó, thương mại điện tử mang tính tiện dụng và hiệu quả do không cần địa điểm, giờ giấc cụ thể; gửi/nhận phản hồi, các câu hỏi cũng như khiếu nại nhanh chóng; trải nghiệm mua sắm, tiêu dùng được cá nhân hóa… Tuy nhiên, trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử xuyên biên giới, người tiêu dùng vẫn đối mặt nhiều rủi ro khi lựa chọn và thanh toán hàng hóa; quyền riêng tư và vấn đề an ninh mạng...

Ở một góc độ khác, doanh nghiệp có thể gặp rắc rối, bị vướng vào các vụ kiện/tranh chấp pháp lý liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng ở Việt Nam cũng như ở các quốc gia khác nơi sản phẩm được tiêu thụ. Vấn đề lừa đảo trực tuyến, cạnh tranh không lành mạnh, hay hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trên thị trường của các doanh nghiệp mạng lớn cũng sẽ gây ra nhiều thách thức lớn cho các doanh nghiệp. Nhiều nền tảng thương mại điện tử thường thiếu thông tin đầy đủ về hàng hóa, dịch vụ và các chính sách liên quan, khiến người tiêu dùng khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình.

Trước thực trạng trên, tại hội thảo, các diễn giả thông tin về các điểm mới của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023; cập nhật một số vấn đề liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử; giới thiệu sơ bộ về cổng thông tin doanh nghiệp: business.gov.vn, cổng thông tin ASEAN Access: aseanaccess.com (hệ sinh thái về hỗ trợ thông tin cho doanh nghiệp).

Theo bà Sita Zimpel, Giám đốc Dự án ASEAN SME, GIZ, việc thay đổi nhận thức về bảo vệ người tiêu dùng, hướng tới hài hòa các quy định pháp luật giữa các quốc gia trong khu vực là rất quan trọng. Thực tế, có nhiều cam kết quốc tế đã được xây dựng để thúc đẩy việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử. Đơn cử, kế hoạch hành động chiến lược bảo vệ người tiêu dùng ASEAN giai đoạn 2016-2025 đã được phê chuẩn bởi các quốc gia thành viên. Cũng trong năm 2023, ASEAN cũng ra mắt Bộ hướng dẫn bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử.

Tại Việt Nam, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 được Quốc hội Việt Nam thông qua và chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7-2024 để hài hòa với các cam kết quốc tế và giải quyết các vấn đề mới phát sinh trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ. Ông Hồ Tùng Bách, Phó Trưởng ban Bảo vệ người tiêu dùng thuộc Ủy ban Cạnh tranh quốc gia, thông tin: Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 có rất nhiều quy định mới liên quan đến việc bảo vệ thông tin người tiêu dùng, người tiêu dùng dễ bị tổn thương, cung cấp dịch vụ nền tảng số, dịch vụ liên tục, trách nhiệm cung cấp thông tin, thu hồi sản phẩm. Mặt khác luật này còn mở rộng phạm vi đối với cả những doanh nghiệp nước ngoài cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho người tiêu dùng ở Việt Nam.

Các chuyên gia lưu ý, thương mại điện tử giao dịch diễn ra qua mạng Internet, trên trang web của người bán hoặc trên nền tảng của bên thứ ba, người tiêu dùng không được kiểm tra chất lượng hàng hóa, bởi vậy họ phải dựa vào việc thu thập thông tin các nghiên cứu trước đó, hoặc đánh giá của người mua khác. Vì vậy, cần tập trung nâng cao nhận thức người tiêu dùng trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại điện tử; hài hòa các quy định pháp luật giữa các quốc gia trong khu vực, từ đó thúc đẩy thương mại bền vững…

Theo ông Phạm Văn Hùng, Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 bắt buộc doanh nghiệp phải minh bạch thông tin sản phẩm. Thông tin chi tiết về xuất xứ, thành phần, hướng dẫn sử dụng và chính sách bảo hành sẽ giúp người tiêu dùng yên tâm hơn khi mua sắm trực tuyến, đồng thời nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường. Ngoài ra, ông Phạm Văn Hùng cùng khuyến nghị doanh nghiệp nên thiết lập quy trình xử lý khiếu nại hiệu quả. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp, giúp họ xây dựng được một môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bền vững.

Bài, ảnh: MỸ THANH