Nhà đàm phán hạt nhân Iran, Saeed Jalili (bìa trái) trong cuộc họp Cao ủy đối ngoại EU Javier Solana hồi tháng 7. Ảnh: Reuters

Đàm phán hạt nhân giữa Iran với phương Tây lại rơi vào ngõ cụt khi tuần qua, Tehran một lần nữa bác bỏ đề xuất cả gói về hỗ trợ kinh tế - công nghệ mà Nhóm P5+1 (gồm 5 nước thường trực Hội đồng Bảo an LHQ gồm Mỹ, Trung Quốc, Nga, Anh, Pháp cộng với Đức) đưa ra nhằm thuyết phục nước này ngừng chương trình làm giàu uranium gây tranh cãi. Trước thái độ cứng rắn của Iran, hôm 8-8 Liên minh châu Âu (EU) đã thắt chặt các biện pháp cấm vận thương mại đối với Iran. Tuy nhiên, lệnh trừng phạt lần này cũng không nhằm trực tiếp vào lĩnh vực dầu khí của Iran vốn đóng góp tới 80% ngân sách nước này như EU từng đe dọa Tehran hồi tháng 6.

Được xem cứng rắn hơn so với các biện pháp trừng phạt thương mại hiện nay của Hội đồng Bảo an LHQ, lệnh trừng phạt mới của EU yêu cầu hạn chế các khoản cho vay công và tín dụng xuất khẩu đối với những công ty làm ăn với Iran. Như vậy, EU đã tiến xa hơn khi hối thúc các nước thành viên hạn chế giao dịch với Iran trong các lĩnh vực liên quan đến hỗ trợ tài chính công, đặc biệt là cấp tín dụng và bảo hiểm xuất khẩu. Ngoài ra, các nước EU cũng sẽ thắt chặt kiểm tra hơn nữa hàng hóa Iran nhập vào EU, và hàng hóa xuất sang Iran tại các sân bay và cảng biển của khối này. EU là đối tác thương mại lớn nhất của Iran với kim ngạch thương mại song phương đạt 39 tỉ USD năm 2006, nên các biện pháp trừng phạt mới sẽ ảnh hưởng nền kinh tế Iran đang gặp nhiều khó khăn do lạm phát và tỷ lệ thất nghiệp cao.

Không những ủng hộ EU, Mỹ thậm chí còn đe dọa trừng phạt thêm nhằm buộc Iran từ bỏ chương trình hạt nhân của mình. Tuy nhiên, khả năng HĐBA thông qua nghị quyết trừng phạt mới, theo dự kiến của Anh là vào tháng 10 hoặc tháng 11 tới, xem ra rất khó vì Nga và Trung Quốc luôn phản đối những hành động cấm vận Iran liên quan tới dầu khí trong bối cảnh giá “vàng đen” tăng cao hiện nay. Vì thế mà EU và Mỹ luôn phải đơn phương tiến hành các biện pháp chế tài khắt khe đối với Iran, nhưng cũng chỉ giới hạn ở lĩnh vực ngoại giao và tài chính.

Mặt khác, nếu EU và Mỹ quá với mạnh tay Iran, rốt cuộc Nga và Trung Quốc sẽ “ngư ông đắc lợi”. Sự kiện công ty dầu quốc gia Trung Quốc ký hợp đồng trị giá 70 tỉ USD mua mỏ khí và phát triển mỏ dầu Yadavaran của Iran năm ngoái, hay việc Nga tiếp tục bán cho Iran công nghệ hạt nhân, hệ thống radar và tên lửa trị giá hàng tỉ USD là hai trong nhiều ví dụ. Với lệnh trừng phạt mới, có khả năng các công ty EU sẽ phải rút vốn đầu tư khỏi Iran, và đó là cơ hội để doanh nghiệp Trung Quốc và Nga nhảy vào lấp chỗ.

Trước nay, Iran luôn có cách đối phó với các biện pháp trừng phạt của phương Tây, và lần này cũng vậy. Hôm 9-8 vừa qua, chính phủ nước này yêu cầu công ty dầu khí quốc doanh Iran (NIOC) chỉ được gửi các khoản thu từ dầu mỏ vào các ngân hàng được chọn lựa. Đây được xem là giải pháp tránh lệnh trừng phạt mới của phương Tây. Lâu nay, NIOC được tự do lựa chọn ngân hàng để gửi hàng chục tỉ USD lợi nhuận xuất khẩu dầu mỏ hằng năm. Trước đó, hồi tháng 6, báo chí đưa tin Iran đã chuyển hàng chục tỉ USD từ các ngân hàng châu Âu sang các định chế tài chính khác do lo ngại các biện pháp trừng phạt tăng cường của Hội đồng bảo an sẽ ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư của nước này. Rõ ràng, các biện pháp trừng phạt của EU và Mỹ đối với Iran không khác nào “mèo đuổi chuột” bởi vì Tehran luôn biết cách né.

N.MINH

(Theo Gufl News, AP, NYT, TTXVN)