Báo cáo công bố trên Kỷ yếu của Viện Hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ (PNAS) cho thấy, Trung Quốc đã vượt qua Mỹ trong các lĩnh vực nghiên cứu quan trọng.

Các nhà khoa học Trung Quốc đang miệt mài làm việc. Ảnh: AFP

Cụ thể, một phân tích đối với khoảng 6 triệu bài báo nghiên cứu cho thấy 45% vị trí lãnh đạo trong các nghiên cứu chung Mỹ - Trung năm 2023 thuộc về các nhà khoa học Trung Quốc, tăng mạnh so với tỷ lệ 30% hồi năm 2010. Nếu xu hướng này tiếp tục, Trung Quốc sẽ ngang  Mỹ về vai trò lãnh đạo trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, chất bán dẫn và khoa học vật liệu trong giai đoạn 2027-2028.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng dẫn đầu về số lượng ấn phẩm khoa học. Hiện có gần 900.000 ấn phẩm khoa học có nguồn gốc từ Trung Quốc, tăng gấp 3 lần so với năm 2015. Trong số 10 tổ chức hàng đầu có ấn phẩm trên các tạp chí được Nature Index đánh giá, có tới 7 tổ chức đến từ Trung Quốc. Dù Đại học Harvard (Mỹ) vẫn dẫn đầu trong bảng xếp hạng Nature Index nhưng các vị trí từ 2-9 lại hoàn toàn thuộc về các trường đại học Trung Quốc. 

Sở dĩ Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu về khoa học như vậy là bởi nước này đã đầu tư mạnh vào khoa học và biến nó thành trọng tâm trong chiến lược phát triển. Quốc gia Đông Á ngày càng mở cửa cho hợp tác quốc tế về nghiên cứu khoa học và tích cực tổ chức các hoạt động hợp tác này. Trong khi đó, sinh viên và các nhà khoa học Trung Quốc được khuyến khích làm việc trên toàn thế giới, giúp mạng lưới hợp tác quốc tế của Bắc Kinh ngày càng phát triển.

Đáng chú ý, Trung Quốc đã chi hàng tỉ USD để thu hút nhân tài và xây dựng các kết nối toàn cầu. Theo nghiên cứu của PNAS, công cụ “ngoại giao khoa học” được Trung Quốc sử dụng một cách có hiệu quả.

Sự trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực khoa học trùng khớp với giai đoạn suy yếu của Mỹ và châu Âu. Hiện bối cảnh nghiên cứu tại xứ cờ hoa đang chịu ảnh hưởng bởi bất ổn chính trị, tình trạng cắt giảm ngân sách cũng như “chảy máu chất xám”. Các biện pháp "thắt lưng buộc bụng" của Tổng thống Donald Trump cũng như sự bất hòa của 2 siêu cường này dẫn đến sự sụt giảm đáng kể các dự án hợp tác chung và sự chuyển dịch nhân tài sang Trung Quốc. Chính sự trỗi dậy của Trung Quốc đang làm thay đổi trật tự kinh tế và địa chính trị toàn cầu, khiến chương trình nghị sự nghiên cứu quốc tế được sắp xếp lại, trong khi châu Âu ngày càng tụt hậu trong cuộc đua công nghệ tương lai.

Tuy nhiên, trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu, Trung Quốc được cho thiếu những đổi mới đột phá và cả sự độc lập cần thiết trong khoa học. Về mặt này, Mỹ với nền văn hóa đổi mới tập trung do doanh nghiệp dẫn dắt vẫn có lợi thế đáng kể so với Trung Quốc. 

TRÍ VĂN (Theo DW)