Đến nay, chương trình sách giáo khoa mới được triển khai thực hiện liên tục từ lớp 1 đến lớp 11 và sang năm học 2008-2009 sẽ triển khai ở lớp 12. Trong chương trình mới có nội dung hướng nghiệp cho học sinh, được tổ chức từ lớp 9 đến hết bậc trung học phổ thông, nhằm hướng dẫn học sinh lựa chọn ngành nghề phù hợp với bản thân. Đây là vấn đề thiết thực thế nhưng khi đi vào thực tế triển khai, vẫn còn quá nhiều bất cập.

Hướng nghiệp - môn học thiết thực

Chương trình hướng nghiệp dành cho học sinh lớp 9 bao gồm 9 chủ đề. 9 chủ đề có nội dung định hướng nghề nghiệp từ bao quát đến cụ thể, như: ý nghĩa tầm quan trọng của việc chọn nghề có cơ sở khoa học; định hướng phát triển kinh tế xã hội của đất nước- địa phương; thế giới nghề nghiệp quanh ta; tìm hiểu thông tin về một số nghề địa phương, thông tin thị trường lao động...

Các trường quan tâm làm tốt công tác hướng nghiệp sẽ giúp học sinh lớp 9 lựa chọn hướng đi đúng sau khi tốt nghiệp THCS. Trong ảnh: Học sinh lớp 9, Trường THCS Tân Thới, huyện Phong Điền trong một giờ học. Ảnh: L.G

Có thể nhận thấy 9 chủ đề của môn hướng nghiệp đều phù hợp với yêu cầu chung của môn học này là hướng dẫn nghề nghiệp, giới thiệu các ngành nghề cho học sinh, phân luồng học sinh sau trung học cơ sở (THCS)... Thầy Đặng Văn Cường, Phó Hiệu trưởng Trường THCS phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, nhận xét: “Tâm lý chung của học sinh là sau khi học hết lớp 9 đều muốn học tiếp lên lớp 10 trong khi một số em không có năng lực học lên cao hơn nữa. Trong chương trình, tôi thấy chủ đề 8 “Các hướng đi sau khi tốt nghiệp THCS” rất hay, giúp học sinh hiểu và chọn lựa hướng đi phù hợp sau khi tốt nghiệp THCS”.

Theo quy định, mỗi chủ đề được dạy 3 tiết/ 1 tháng. Theo thầy Bùi Văn Chung, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Tân Thới, huyện Phong Điền, mỗi tháng, trường tổ chức dạy 1 chuyên đề và thường là dạy trái buổi cho học sinh. Hướng nghiệp là môn học chính thức nên học sinh tham gia học đầy đủ. Ở một số buổi, học sinh rất hào hứng tham gia đặt câu hỏi với giáo viên giảng dạy. Em Nguyễn Thị Thanh Tuyền, học sinh lớp 9A2, Trường THCS Tân Thới, huyện Phong Điền, cho biết: “Em nghĩ giờ học hướng nghiệp rất bổ ích, sẽ giúp em định hướng được ngành nghề phù hợp với mình trong tương lai”. Còn em Bành Yến Nhi, học sinh lớp 9A1, Trường THCS phường Châu Văn Liêm thì “nhắm” vào ngành kinh tế, bởi Nhi vốn học giỏi môn Toán và qua học hướng nghiệp em thấy ngành này phù hợp với mình. Nhi tâm sự: “Các tiết học hướng nghiệp rất hay, giúp học sinh tụi em có được những hiểu biết về nghề nghiệp và có định hướng chọn nghề nghiệp cho mình”.

Nhìn chung, ở bậc THCS, môn hướng nghiệp đã tạo nền tảng để học sinh định hướng được nghề nghiệp, đồng thời là bước khởi đầu để các em tiếp tục tìm hiểu kỹ hơn về nghề nghiệp ở bậc học THPT. Lợi ích là vậy nhưng hiện nay, nhiều trường đang gặp khó khăn khi triển khai giảng dạy hướng nghiệp khiến hiệu quả định hướng nghề nghiệp chưa đạt như mong muốn.

Triển khai: Nhiều khó khăn

Theo phản ánh của hầu hết giáo viên, chương trình sách giáo khoa mới khá nặng nề và hầu hết các trường khó đảm bảo thực hiện đầy đủ yêu cầu của chương trình giáo dục ngoài giờ lên lớp và hướng nghiệp. Ông Ngô Phú Lỳ, Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ô Môn, phân tích: “Việc triển khai môn hướng nghiệp gặp nhiều khó khăn bởi hầu như các trường đều rơi vào tình trạng “2 không”: không giáo viên bộ môn, không điều kiện thực hành. Vì vậy, các tiết hướng nghiệp thường là dạy chay- học chay”.

Thực tế hiện nay, vẫn chưa có trường lớp đào tạo chính qui đội ngũ giáo viên giảng dạy định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Vì vậy, các trường “chữa cháy” bằng cách phân công các thành viên trong ban giám hiệu hoặc những giáo viên dạy chưa đủ tiết theo qui định, chịu trách nhiệm giảng dạy hướng nghiệp. Giáo viên không chuyên, hiểu biết về nghề nghiệp hạn chế nên chất lượng giảng dạy môn hướng nghiệp không ổn định.

Bên cạnh đó, mặc dù được đánh giá là khá tốt nhưng nội dung chương trình hướng nghiệp vẫn còn nhiều bất cập so với thực tế. Thầy Đặng Văn Cường, Phó Hiệu trưởng Trường THCS phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, nhận xét: “Một số nội dung của chương trình không phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương. Một số nội dung lại đi quá sâu vào chi tiết và đòi hỏi phải có phần minh họa thực tế nên giáo viên gặp khó khăn khi giảng dạy”. Với những chủ đề có yêu cầu liên hệ minh họa nghề nghiệp ở địa phương thì giáo viên gần như “bó tay”. Đặc biệt là ở những địa bàn vùng ven như: Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh, Phong Điền... giáo viên chẳng biết liên hệ với nơi đâu để giới thiệu ngành nghề thực tế cho học sinh theo đúng yêu cầu của chương trình.

Hướng nghiệp là môn học chính thức nhưng ở môn học này, giáo viên chỉ đánh giá chứ không tính điểm nên nhiều học sinh chưa ý thức được tầm quan trọng của môn học, chưa quan tâm đúng mức đến việc định hướng nghề nghiệp. Nhiều học sinh chỉ học cho có, hoặc tỏ ra hào hứng trong giờ học nhưng xong rồi lại bỏ qua, chẳng tìm hiểu gì thêm về các thông tin nghề nghiệp. Nhiều học sinh khi được hỏi, chẳng hề nhớ được một chủ đề nào trong chương trình hướng nghiệp mà mình đã học. Cũng do đây là môn học không tính điểm nên một số trường chưa quan tâm triển khai theo đúng tiến độ qui định: 1 tháng- 1 chủ đề - 3 tiết. Chẳng hạn, hiện giờ là tháng 4 nhưng Trường THCS Tân Thới, huyện Phong Điền, chỉ mới dạy đến chủ đề 6 cho học sinh, trong khi nếu đúng phải là chủ đề 8.

* * *

Khi nói về tầm quan trọng của môn hướng nghiệp, hầu hết lãnh đạo, giáo viên, học sinh của các trường đều nhận thức rất đầy đủ, rất rõ. Thế nhưng, khi đi vào thực tế triển khai dạy học hướng nghiệp ở trường THCS, phần lớn giáo viên- học sinh đều ngán dội. Đội ngũ giáo viên dạy hướng nghiệp không ổn định, thiếu tính chuyên sâu. Chương trình cũng có những phần chưa sát hợp với thực tế địa phương và nhiều trường không có điều kiện cho học sinh tham quan tìm hiểu thực tế nghề nghiệp... Tất cả những hạn chế trên đang biến một môn học thực tiễn, quan trọng thành những giờ dạy - học “đối phó”. Đây là vấn đề mà ngành giáo dục cần xem xét để có hướng thực thi hiệu quả hơn.

NAM THƯƠNG