Tại hội nghị giao ban cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả các tỉnh, thành khu vực phía Nam của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia (BCĐ 389/QG) được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh gần đây, vấn đề được thảo luận nhiều là thực trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả ngày càng có quy mô lớn hơn, với phương thức, thủ đoạn tinh vi. Do vậy bên cạnh nâng cao công tác nghiệp vụ của lực lượng, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị.

Vi phạm với quy mô lớn, thủ đoạn tinh vi

Theo báo cáo của cơ quan Thường trực BCĐ 389/QG, 9 tháng của năm 2024, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới trên phạm vi toàn quốc nói chung, các tỉnh, thành phố khu vực Nam bộ nói riêng tiềm ẩn diễn biến phức tạp trên các tuyến, địa bàn và không gian mạng với quy mô lớn, phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Hàng hóa vi phạm đa dạng không chỉ được sản xuất trong nước mà còn sản xuất ở nước ngoài, sau đó đưa vào thị trường trong nước tiêu thụ bằng nhiều đường khác nhau như nhập khẩu chính ngạch, tiểu ngạch, nhập lậu, gian lận thương mại… Trên tuyến biển chủ yếu buôn lậu xăng dầu.

Các lực lượng BCĐ 389/TP xử lý vụ buôn lậu thuốc lá điếu trên địa bàn TP Cần Thơ.

Tại các tuyến biên giới Tây Nam, lợi dụng địa hình hiểm trở, đường mòn, lối mở, mối quan hệ thân thích đồng bào hai bên biên giới và chính sách hàng hóa mua bán, trao đổi cư dân biên giới, đối tượng sử dụng phương thức, thủ đoạn như chia nhỏ, khoán công đoạn vận chuyển, cất giấu hàng hóa vi phạm trong các phương tiện xuất nhập cảnh, trong các hàng hóa xuất nhập khẩu, vận chuyển hàng hóa vi phạm vào thời gian cao điểm. Hàng hóa vi phạm được sản xuất, tập kết, cất trữ tại kho nơi hẻo lánh, ít người qua lại để tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng.

Các đối tượng còn thực hiện theo hình thức không khai báo hải quan hoặc khai sai tên hàng, số lượng, giá trị, chủng loại, nguồn gốc xuất xứ, sau đó trà trộn hàng thật nhập nguyên kiện từ nước ngoài về Việt Nam rồi thuê gia công đóng gói, dán tem, nhãn giả; làm hồ sơ giấy phép nhập khẩu, tiếp nhận, giấy công bố sản phẩm, giấy đăng ký lưu hành, hợp thức hóa hàng nhập lậu bằng các hóa đơn thanh lý hàng được mua của các cơ quan nhà nước phát mại… Các đối tượng dùng phương thức thủ đoạn khai báo tạm nhập tái xuất hàng hóa sang nước thứ ba, sau đó thẩm lậu trở lại bằng cách chia nhỏ số hàng hóa để qua biên giới và tập kết về TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành nội địa tiêu thụ. Các đối tượng còn lợi dụng pháp nhân và sự thông thoáng từ khâu thành lập, quản lý doanh nghiệp để vi phạm với tính chất, quy mô lớn với phương thức, thủ đoạn tinh vi hơn… Bên cạnh đó, việc kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử cũng gây không ít khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc kiểm tra, kiểm soát tính hợp pháp của hàng hóa.

Ông Nguyễn Hùng Em, Cục Trưởng Cục Quản lý thị trường (QLTT) TP Cần Thơ, Phó trưởng Ban Thường trực BCĐ 389/TP cho biết: Thời gian qua nổi lên tình trạng các đối tượng mua hàng trôi nổi hoặc nhập hàng với số lượng lớn như mỹ phẩm, đồ điện, thiết bị điện tử, đồ gia dụng, quần áo,… rồi trưng bày chung với hàng hóa đã đăng ký với cơ quan chức năng, các hàng hóa vi phạm về nhãn ghi không đúng quy định, bán hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, hàng hóa có chất lượng không phù hợp quy chuẩn kỹ thuật tương ứng,... Đáng chú ý là các hành vi bán hàng qua mạng với đầy đủ tất cả các mặt hàng. Mặt hàng buôn lậu chủ yếu là thuốc lá điếu nhập lậu các loại, nguồn hàng từ biên giới Campuchia được các đối tượng vận chuyển để tiêu thụ trên địa bàn thành phố. Các đối tượng này dùng các thủ đoạn tinh vi như thiết kế khu vực riêng trên các xe mô tô, ô tô khách, ô tô tải để cất giấu và thường xuyên thay đổi biển số (giả), thời gian di chuyển, thời gian giao nhận hàng hóa nhằm qua mặt lực lượng chức năng.

Trong 9 tháng năm 2024, các địa phương khu vực phía Nam phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 39.100 vụ vi phạm, giảm 32,7% so với cùng kỳ năm trước; khởi tố 810 vụ việc với 1.132 đối tượng. Thu nộp ngân sách nhà nước gần 2.855 tỉ đồng. Riêng các lực lượng của BCĐ 389/TP Cần Thơ, 9 tháng năm 2024, các lực lượng đã phát hiện và xử lý trong kỳ 1.236 vụ, tăng 59 vụ so với cùng kỳ năm trước; tổng số tiền xử lý vi phạm gần 45,3 tỉ đồng, giảm 67,53% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, tiền xử phạt vi phạm hành chính trên 20 tỉ đồng; truy thu thuế trên 25 tỉ đồng, tiền bán thanh lý hàng tịch thu trên 59,74 triệu đồng; khởi tố 8 vụ, 10 đối tượng...

Phối hợp để quản lý

Theo các cơ quan chức năng của BCĐ 389, bộ, ngành, địa phương, khó khăn, vướng mắc hiện nay là hệ thống pháp luật liên quan đến công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả còn chồng chéo, nhiều quy định, chế định, chế tài xử lý còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Công tác giám định, kiểm định chất lượng hàng hóa còn gặp nhiều khó khăn; quy định hiện hành về xử lý tang vật, phương tiện vi phạm, niêm phong, tạm giữ, tịch thu, tiêu hủy, buộc tái xuất, xác lập quyền sở hữu… Công tác phối hợp giữa các lực lượng trong các vụ việc lớn chưa nhiều, chưa thường xuyên, chỉ tập trung vào những đợt cao điểm, chỉ đạo đột xuất. Lực lượng trực tiếp làm công tác đấu tranh còn mỏng, trình độ nghiệp vụ không đồng đều; phối hợp giữa các cơ quan chức năng với các hiệp hội, chủ thể doanh nghiệp còn hạn chế.

Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế có dấu hiệu chậm hơn so với kế hoạch đề ra, doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn, phải thu hẹp quy mô sản xuất, cắt giảm lao động, nhiều doanh nghiệp phải giải thể dẫn đến tình trạng thiếu việc làm. Lợi dụng tình hình trên, các đối tượng tăng cường hoạt động buôn bán hàng cấm, hàng nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng, hàng giả nhằm thu lợi bất chính với những thủ đoạn tinh vi, phức tạp.

Tại hội nghị, các đại biểu kiến nghị cần tăng cường phối hợp chặt chẽ hơn giữa BCĐ 389 các tỉnh trong công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, vận chuyển trái phép... Ông Trương Văn Ba, Cục trưởng Cục QLTT TP Hồ Chí Minh, cho rằng, việc phối hợp trong công tác này hiện còn lỏng lẻo. Theo ông, TP Hồ Chí Minh vừa là địa bàn sản xuất, vừa là nơi trung chuyển, vừa là địa bàn tiêu thụ. Đa số các chủ kinh doanh khu vực phía Nam lên TP Hồ Chí Minh mua hàng, do vậy việc phối hợp giữa các lực lượng để thông tin, hỗ trợ nhau trong công tác phát hiện điều tra xử lý là rất cần thiết nhưng hiện nay vẫn còn hạn chế.

Nhận định tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển kinh doanh hàng lậu, hàng giả trong những tháng cuối năm sẽ có chiều hướng gia tăng phức tạp, BCĐ 389/QG chỉ đạo các lực lượng chống buôn lậu phía Nam tiếp tục tham mưu triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả nghị quyết, chỉ thị, chương trình, kế hoạch và văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, BCĐ 389/QG và của Tỉnh ủy, Thành ủy, UBND tỉnh, thành phố về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đồng thời thực hiện cơ chế phối hợp trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả hiệu quả và thực chất; tăng cường trao đổi thông tin về tình hình, kết quả, phương thức, thủ đoạn; chủ động phối hợp giữa các lực lượng, địa phương có giải pháp đồng bộ, hiệu quả trong phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Tiếp nhận và xử lý hiệu quả tin báo về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả qua đường dây nóng; chủ động phối hợp các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức xác minh, xử lý bảo đảm bí mật, kịp thời, hiệu quả các thông tin đường dây nóng. Tiếp tục rà soát xử lý khó khăn vướng mắc về thể chế văn bản quy phạm pháp luật, quan hệ phối hợp và khó khăn vướng mắc khác, tham mưu trình cấp, cơ quan thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế. Tham mưu phát động phong trào quần chúng nhân dân phát hiện, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Khen thưởng, động viên kịp thời đối với tập thể, cá nhân có thành tích; xử lý nghiêm những tập thể, cá nhân có biểu hiện bao che, tiếp tay, bảo kê cho hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả…

Bài, ảnh: KHÁNH NAM