Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là vật tư nông nghiệp đóng vai trò quan trọng, giúp đảm bảo việc kiểm soát sâu bệnh, ổn định và tăng năng suất cây trồng. Hiện hầu hết các quốc gia trên thế giới đều sử dụng thuốc BVTV để phòng trừ các loại bệnh và sinh vật gây hại cây trồng. Sử dụng  thuốc BVTV để ngăn chặn, khống chế sự phát sinh, phát triển của sinh vật gây hại và dập tắt các đợt bùng phát dịch hại cây trồng trên diện rộng một cách nhanh chóng và kịp thời. Trên thế giới, thuốc BVTV đã được dùng từ nhiều thập kỷ qua và ở Việt Nam cũng đã được dùng trên 60 năm, cụ thể vào khoảng năm 1955 đến nay. Theo thống kê của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO), nếu trên toàn thế giới chi 35 tỉ USD để sử dụng  các loại thuốc BVTV nhằm diệt trừ các loại sinh vật gây hại thì thu lại 350 tỉ USD, tức gấp 10 lần.

Thời gian qua, nông dân trồng lúa ở TP Cần Thơ  đã áp dụng nhiều máy móc cơ giới vào khâu phun thuốc, bón phân nhằm sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các vật tư đầu vào.

Thuốc BVTV đóng vai trò quan trọng

Qua thực tế cho thấy, thuốc BVTV khi được sử dụng đúng cách, đúng quy định và đảm bảo thời gian cách ly không chỉ giúp giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và tạo ra các loại nông sản an toàn mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Ngược lại, nếu lạm dụng thuốc BVTV hoặc sử dụng không đúng cách, đúng loại thuốc và đúng thời điểm, đúng liều lượng… sẽ làm tăng chi phí sản xuất và gây nhiều tác động xấu cho chất lượng của các loại nông sản và cho môi trường và  sức khỏe con người. Ðể nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển nông nghiệp bền vững, các nước trên thế giới đã quan tâm  hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả. Chú trọng nghiên cứu, phát triển sản xuất và đưa vào sử dụng các loại thuốc BVTV sinh học, an toàn cho sức khỏe con người và môi trường sinh thái.

Tại Việt Nam, thời gian qua cùng với việc tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn người dân sử dụng các loại thuốc BVTV hóa học đúng cách để đảm bảo an toàn và hiệu quả, ngành chức năng cũng đẩy mạnh khuyến khích sản xuất và sử dụng thuốc BVTV sinh học. Hướng dẫn nông dân áp dụng đồng bộ các giải pháp trong  phòng trừ, quản lý các loại sinh vật gây hại như áp dụng các biện pháp cơ giới, vật lý, sinh học, các kỹ thuật canh tác và sử dụng giống chống chịu tốt với sâu bệnh. Các cơ quan chức ở Trung ương và địa phương cũng kịp thời ban hành nhiều quyết định và chương trình kế hoạch nhằm sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả gắn với phát triển nông nghiệp theo hướng xanh, sạch, bền vững.

Ðáng chú ý, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã có Quyết định số 3592/QÐ-BNN-BVTV về phê duyệt Kế hoạch hành động thúc đẩy áp dụng quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM) trên cây trồng chủ lực ở Việt Nam giai đoạn 2022-2030 và Quyết định số 5416/QÐ-BNN-BVTV về Ðề án phát triển IPHM đến năm 2030. Theo đó, đã đề ra mục tiêu đến năm 2030, phấn đấu có 90% diện tích lúa, rau màu, cây ăn trái và cây cảnh ứng dụng IPHM, còn trên cây công nghiệp đạt 70% diện tích tại mỗi địa phương, qua đó giảm 30% lượng thuốc BVTV và phân bón hóa học. Có trên 90% số xã thực hiện thu gom bao gói thuốc BVTV sau sử dụng theo
quy định…

Sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả

Nhằm tiếp tục thúc đẩy sản xuất kinh doanh và sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả, Cục BVTV thuộc Bộ NN&PTNT vừa phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam  và các đơn vị có liên quan tổ chức diễn đàn "Sử dụng phân bón, thuốc BVTV an toàn, hiệu quả trong chương trình IPHM". Tại diễn đàn, nhiều đại biểu kiến nghị, tới đây các cơ quan chức năng ở Trung ương và địa phương cần đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền và tập huấn để nâng cao nhận thức và hành động của nông dân và các bên liên quan. Tiếp tục có thêm nhiều hoạt động hỗ trợ, tháo gỡ các khó khăn và giúp nông dân, doanh nghiệp xây dựng và nhân rộng các mô hình hiệu quả trong áp dụng IPHM gắn với sử dụng hài hòa, hiệu quả các loại thuốc BVTV…

Ông Nguyễn Văn Sơn, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc BVTV Việt Nam (VIPA), cho biết: "Cần sử dụng hài hòa giữa thuốc BVTV hóa học và sinh học nhằm vừa phòng trừ được sinh vật gây hại vừa đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người và bảo vệ môi trường, đồng thời tăng cường các biện pháp canh tác bền vững như IPHM. Hiện sử dụng thuốc BVTV sinh học mới chiếm 10% so với tổng lượng thuốc sử dụng hằng năm. Nguyên nhân do còn gặp khó khi không có đủ các loại thuốc để phòng trừ các loại sinh vật gây hại. Thuốc sinh học thường phát huy hiệu lực chậm so với hóa học, giá bán nhiều loại còn cao và hiểu biết của nhiều người dân về thuốc sinh học còn hạn chế cũng đã gây trở ngại đến việc sử dụng". Cũng theo ông Nguyễn Văn Sơn, để sử dụng thuốc đạt hiệu quả tốt và an toàn đối với người, sinh vật có ích và môi trường, cũng như đảm bảo nông sản có chất lượng tốt, ngoài đảm bảo thời gian cách ly và sử dụng thuốc hài hòa, người dùng cần phải thực hiện nguyên tắc 4 đúng (gồm: đúng thuốc; đúng lúc; đúng liều lượng, nồng độ, mức tiêu dùng và lượng nước; đúng cách) và 5 nguyên tắc vàng. Nội dung của 5 nguyên tắc vàng gồm sử dụng thuốc phải an toàn; đọc hiểu và thực hiện đúng các hướng dẫn ghi trên nhãn thuốc; mặc đồ bảo hộ lao động; sử dụng bình bơm đúng chủng loại và chất lượng, cân đong lượng nước và lượng thuốc chính xác, rửa bình bơm sau khi dùng, tránh để thuốc bay sang ruộng bên cạnh, thu gom và xử lý bao bì thuốc đúng quy định; rửa tay, rửa mặt ngay sau khi bị thuốc dính và tắm giặt sau khi phun thuốc…

Việc thúc đẩy sử dụng thuốc BVTV an toàn và hiệu quả có nhiều thuận lợi khi nhiều địa phương trong nước đang triển khai thực hiện khá tốt Ðề án phát triển IPHM. Bộ NN&PTNT cùng các địa phương và đơn vị có liên quan cũng đẩy mạnh hỗ trợ, khuyến khích sản xuất, sử dụng các loại thuốc BVTV sinh học. Tuy nhiên, các khó khăn và thách thức cũng rất nhiều, nhất là tác động của biến đổi khí hậu ngày càng tăng, cùng sự phát sinh, phát triển của nhiều loại sinh vật gây hại mới.

Theo ông Lê Văn Thiệt, Phó Cục trưởng Cục BVTV thuộc Bộ NN&PTNT, để có thể phát triển nền nông nghiệp bền vững, hiện đại đến năm 2030, tầm nhìn 2050, các địa phương cần quan tâm, đầu tư mở rộng các mô hình sản xuất áp dụng các tiến bộ kỹ thuật như "3 giảm 3 tăng", "1 phải 5 giảm"… Nhân rộng các mô hình, giải pháp sinh học trong phòng, chống sinh vật gây hại, đẩy mạnh sản xuất, sử dụng phân bón và thuốc BVTV sinh học. Quan tâm chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ 4.0 vào canh tác và tra cứu thông tin để chủ động kiểm soát dịch bệnh, giảm thiểu tối đa lượng vật tư hóa học, sử dụng tối ưu vật tư đầu vào, gia tăng lợi nhuận cho nông dân.