Trợ giúp pháp lý (TGPL) là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người thuộc đối tượng được TGPL trong vụ việc TGPL theo quy định pháp luật, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận pháp luật. Luật TGPL hiện hành quy định người được TGPL gồm: người thuộc hộ nghèo; trẻ em; người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi; người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo; người có công với cách mạng. Người thuộc một trong các trường hợp sau đây có khó khăn về tài chính cũng thuộc trường hợp được TGPL: cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ; người nhiễm chất độc da cam; người cao tuổi; người khuyết tật; người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là bị hại trong vụ án hình sự; nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình; nạn nhân của hành vi mua bán người theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người; người nhiễm HIV.

Buổi tuyên truyền quy định về TGPL cho phụ nữ khuyết tật trên địa bàn thành phố.

Khi có yêu cầu TGPL, người được TGPL phải nộp hồ sơ trực tiếp tại tổ chức thực hiện TGPL hoặc thông qua dịch vụ bưu chính, qua fax, hình thức điện tử. Hồ sơ gồm: đơn yêu cầu TGPL; giấy tờ chứng minh là người được TGPL (có thể xuất trình bản chính để đối chiếu hoặc nộp bản sao có chứng thực); các giấy tờ, tài liệu có liên quan đến vụ việc TGPL.

Về hợp đồng thực hiện TGPL có các nội dung cơ bản sau đây: đối tượng, phạm vi, hình thức, lĩnh vực TGPL; trách nhiệm của các bên trong thực hiện hợp đồng; thời hạn của hợp đồng; thù lao, chi phí thực hiện vụ việc TGPL; sửa đổi, bổ sung, chấm dứt hợp đồng; cơ chế giải quyết tranh chấp và trách nhiệm vi phạm hợp đồng; các thỏa thuận khác (nếu có).

Luật TGPL hiện hành quy định cụ thể quyền của người được TGPL: được TGPL mà không phải trả tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác; tự mình hoặc thông qua người thân thích, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khác yêu cầu TGPL; được thông tin về quyền được TGPL, trình tự, thủ tục TGPL khi đến tổ chức thực hiện TGPL và các cơ quan nhà nước có liên quan; yêu cầu giữ bí mật về nội dung vụ việc TGPL; lựa chọn một tổ chức thực hiện TGPL và người thực hiện TGPL tại địa phương trong danh sách được công bố; yêu cầu thay đổi người thực hiện TGPL theo quy định của Luật TGPL; thay đổi, rút yêu cầu TGPL; được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật; khiếu nại, tố cáo về TGPL theo quy định của Luật TGPL và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Bên cạnh quyền lợi, người được TGPL có các nghĩa vụ: cung cấp giấy tờ chứng minh là người được TGPL; hợp tác, cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ việc TGPL và chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin, tài liệu, chứng cứ đó; tôn trọng tổ chức thực hiện TGPL, người thực hiện TGPL và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến vụ việc TGPL; không yêu cầu tổ chức thực hiện TGPL khác TGPL cho mình về cùng một vụ việc đang được một tổ chức thực hiện TGPL thụ lý, giải quyết; chấp hành pháp luật về TGPL và nội quy nơi thực hiện TGPL.

Bên cạnh đó, Luật TGPL cũng quy định nghiêm cấm tổ chức thực hiện TGPL và người thực hiện TGPL có hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL; phân biệt đối xử người được TGPL; nhận, đòi hỏi bất kỳ một khoản tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác từ người được TGPL; sách nhiễu người được TGPL; tiết lộ thông tin về vụ việc TGPL, về người được TGPL, trừ trường hợp người được TGPL đồng ý bằng văn bản hoặc luật có quy định khác; từ chối hoặc không tiếp tục thực hiện TGPL, trừ trường hợp quy định tại Luật TGPL và quy định của pháp luật về tố tụng; lợi dụng hoạt động TGPL để trục lợi, xâm phạm quốc phòng, an ninh quốc gia, gây mất trật tự, an toàn xã hội, ảnh hưởng xấu đến đạo đức xã hội; xúi giục, kích động người được TGPL cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật, khiếu nại, tố cáo, khởi kiện trái pháp luật.

Nghiêm cấm người được TGPL, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động TGPL có hành vi xâm phạm sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm của người thực hiện TGPL và uy tín của tổ chức thực hiện TGPL; cố tình cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật về vụ việc TGPL; đe dọa, cản trở, can thiệp trái pháp luật vào hoạt động TGPL; gây rối, làm mất trật tự, vi phạm nghiêm trọng nội quy nơi thực hiện TGPL...

HOÀNG YẾN (Tổng hợp)