Thời gian gần đây, thương lái Trung Quốc tạm ngưng thu mua khiến khoai lang rớt giá thê thảm. Không chỉ riêng nông dân của “vương quốc khoai lang” huyện Bình Tân (tỉnh Vĩnh Long) thua lỗ nặng, mà những hộ dân thuê đất trồng khoai tại xã Thới Hưng (huyện Cờ Đỏ) cũng lâm vào cảnh khốn đốn…

Hệ lụy từ trồng khoai lang ồ ạt

Đến xã Thới Hưng vào những ngày đầu tháng 7-2012, thời điểm đang thu hoạch rộ khoai, vậy mà trên những ruộng khoai bạt ngàn không một bóng người. “Nông dân không dám dỡ khoai, vì giá khoai quá thấp, thu hoạch xong cũng không trả đủ tiền nhân công nói gì đến chuyện kiếm lời. Đối với những ruộng thất mùa, biết chắc chắn càng làm sẽ càng lỗ nên họ đã bỏ ruộng về quê...”- ông Lê Văn Cất, chủ cho thuê đất ở xã Thới Hưng, huyện Cờ Đỏ cho biết.

Thu hoạch khoai lang tại xã Thới Hưng, huyện Cờ Đỏ.

Theo lời của người dân nơi đây, khoảng giữa năm 2010, do thương lái Trung Quốc thu mua khoai lang với giá cao, có thời điểm lên đến 1 triệu đồng/tạ (62kg), nên nông dân ở tỉnh Vĩnh Long sang xã Thới Hưng thuê đất và chuyển đổi một số diện tích đất trồng lúa, rau màu sang trồng khoai lang tím Nhật. Khoai lang trồng tại xã Thới Hưng năng suất đạt từ 50-60 tạ/công, cao hơn 5-10 tạ/công so với trồng tại Vĩnh Long nên ngày càng có nhiều nông dân sang đây thuê đất. Gần đây, thương lái Trung Quốc ngưng thu mua nên khoai lang trên địa bàn xã liên tục rớt giá. Những tháng đầu năm 2012, giá khoai lang dao động từ 810.000-900.000 đồng/tạ, đến tháng 4 giảm xuống mức 320.000-350.000 đồng/tạ; tháng 5 chỉ còn 160.000-220.000 đồng/tạ. Giá khoai lang từ cuối tháng 5 đến nay chỉ 120.000 - 160.000 đồng/tạ. Trong khi đó, trung bình nông dân đầu tư chi phí khoảng 25 triệu đồng/công, riêng chi phí thu hoạch đã tốn gần 3 triệu đồng/công. Theo ngành chức năng huyện, với mức giá thu mua như vừa nêu, trồng 1ha khoai lang, nông dân lỗ từ 70-80 triệu đồng.

Ông Hà Thanh Tuấn, thương lái thu mua khoai (huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long), nói: “Tôi làm nghề này đã lâu, chưa bao giờ khoai lại xuống giá như hiện nay. Nhiều nơi, khi bán xong khoai, chủ ruộng khóc ròng vì không đủ trả tiền nhân công thu hoạch. Trước đây, khoai nhỏ, khoai lớn gì họ cũng đều mua nhưng giờ thì kén lắm, chê khoai xấu, kích cỡ không đạt... Lúc trước, khoai loại 3 có giá 20.000-30.000 đồng/tạ (dùng làm thức ăn độn cho heo, cá...) thì nay chỉ còn 10.000-15.000 đồng/tạ nhưng cũng không có đầu ra”. Diện tích khoai đến lứa, quá lứa thu hoạch trên địa bàn xã Thới Hưng còn khá lớn, nông dân đang cố neo lại chờ giá. Thế nhưng, càng neo, củ khoai càng lớn thương lái càng chê và hạ giá thu mua...

Thương lái thao túng thị trường

Trước đây, xã Thới Hưng chủ yếu canh tác lúa năng suất khá cao, cuộc sống người dân tương đối ổn định. Tuy nhiên, cho thuê đất trồng khoai lang, hiệu quả kinh tế mang lại cao hơn nhiều. Theo tính toán của ông Lê Văn Cất, chủ cho thuê đất ở xã Thới Hưng: “Nếu trồng lúa 2 vụ/năm, nông dân chỉ lời khoảng 3 triệu đồng/công trong khi cho thuê đất, nông dân cầm chắc 4-6 triệu/công. Khi thuê đất, người thuê đất phải chồng tiền cho chủ đất theo từng năm. Hơn nữa, trồng khoai lang giúp đất tơi xốp, những mùa sau sạ lúa rất trúng...”.

Theo ông Trần Đặng Hữu Ngọc, Phó Chủ tịch UBND xã Thới Hưng, hơn 90% diện tích trồng khoai của xã là do nông dân Vĩnh Long sang thuê đất. Ngành nông nghiệp huyện Cờ Đỏ và địa phương chỉ dừng lại ở mức khuyến cáo chứ không thể ngăn người dân trồng khoai bởi lợi nhuận đem về từ củ khoai rất hấp dẫn. Nông dân trồng khoai ồ ạt khiến cung vượt cầu dẫn đến tình trạng khoai rớt giá như hiện nay. Do giá khoai lang giảm mạnh nên diện tích trồng khoai trên địa bàn xã đang có xu hướng thu hẹp. Vụ đông xuân 2011-2012, toàn xã xuống giống hơn 516ha, vụ hè thu 2012 giảm còn 265ha và thu đông 2012 mới xuống giống khoảng 70ha. Diện tích mới xuống giống chủ yếu rơi vào đầu tháng 5, thời điểm nông dân vẫn nuôi hy vọng giá khoai lang sẽ phục hồi.

Tìm hiểu nguyên nhân thương lái Trung Quốc đột ngột ngưng thu mua khoai, ông Hà Thanh Tuấn, thương lái thu mua khoai (huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long), cho biết: “Sản lượng khoai thu hoạch nhiều nên thương lái thu mua không xuể... Với lại, họ nói rằng, tại Trung Quốc cũng đang trồng khoai nên chủ động nguồn hàng trong nước...”. Như vậy, đầu ra của khoai lang chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch nên rất dễ bị thương lái Trung Quốc thao túng và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Đánh vào tâm lý hám lợi của nông dân, họ dần chiếm lĩnh thị trường và thiết lập giá thu mua theo ý muốn thông qua hệ thống thương lái.

Chuyện thương nhân Trung Quốc sang thu gom nông sản (khoai lang, khóm, thanh long...) đẩy giá nông sản lên cao, sau đó ngưng thu mua khiến giá nông sản “lao dốc không phanh” đã không còn lạ lẫm đối với người dân vùng ĐBSCL. Và lần này chúng ta lại có thêm bài học đắt giá cho phong trào trồng khoai lang. Thiết nghĩ, ngành nông nghiệp, các ngành chức năng của TP Cần Thơ và tỉnh Vĩnh Long cần sớm đưa ra quy hoạch vùng trồng khoai lang, sản lượng, lịch thời vụ... một cách hợp lý, tránh tình trạng cung vượt cầu để nông dân không phải lâm vào cảnh thua lỗ nặng do thương lái Trung Quốc ép giá...

Bài, ảnh: MỸ THANH