Giới chức cấp cao Mỹ cho biết Tổng thống Donald Trump ngày 6-12 chính thức công nhận Jerusalem (ảnh) là thủ đô của Israel và sẽ di dời Đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv đến thành phố cổ này - một quyết định làm thay đổi hoàn toàn lập trường của Washington gần 7 thập kỷ qua và đe dọa kích động làn sóng bạo lực mới ở Trung Đông.

Israel đã chiếm khu vực Đông Jerusalem trong cuộc chiến 6 ngày năm 1967 và sau đó thì sáp nhập, một hành động không được quốc tế công nhận. Cộng đồng quốc tế cũng không thừa nhận chủ quyền của Israel đối với toàn bộ thành phố, nơi có các thánh địa của Hồi giáo, Do Thái giáo và Thiên Chúa giáo. Do đó, các hoạt động của Israel ở đây bị xem là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế, nên nếu Washington coi Jerusalem là thủ đô của Israel, Mỹ sẽ là nước đầu tiên thực hiện việc này kể từ khi Israel thành lập năm 1948.

Phát biểu trước báo giới, các quan chức Nhà Trắng nhấn mạnh rằng quyết định của Tổng thống không liên quan đến những tính toán ngoại giao mà là vì một cam kết trong chiến dịch tranh cử năm 2016, trong đó ông hứa với những người Mỹ gốc Do Thái là sẽ di dời sứ quán. Tuy nhiên, giới chức Mỹ cho biết vì cần phải có thời gian để giải quyết nhiều vấn đề về hậu cần và an ninh, cũng như xác định vị trí và xây dựng, nên Đại sứ quán Mỹ sẽ không thể di dời trong 3 hoặc 4 năm nữa.

Trước những quan ngại về nguy cơ đổ vỡ tiến trình hòa bình Trung Đông, các quan chức Mỹ cho rằng sự công nhận của Tổng thống Trump không định đoạt kết quả các cuộc đàm phán cuối cùng về tình trạng của Jerusalem hoặc các tranh chấp giữa Israel và Palestine. Thay vào đó, nó phản ánh “thực tế lịch sử” Jerusalem là thánh địa của người Do Thái và “thực tế hiện đại” rằng nó là nơi đặt trụ sở của hầu hết cơ quan chính phủ và Quốc hội Israel. Thế nhưng, những lập luận như vậy dường như không tác động gì đến các lãnh đạo Palestine và thế giới Ả rập – những người đã cảnh báo ông Trump rằng quyết định của ông sẽ làm gián đoạn tiến trình hòa bình và có thể kích động một làn sóng bạo lực mới trong khu vực.

Trong các cuộc điện đàm mà ông Trump gọi đến Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, Vua Abdullah của Jordan, Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi và Quốc vương Salman của Saudi Arabia ngày 5-12, tất cả đều có chung cảnh báo rằng các bước đi đơn phương của Mỹ về tình trạng của Jerusalem sẽ phá hỏng nỗ lực hòa bình do Mỹ dẫn đầu và gây ra bất ổn trong khu vực. “Di dời Đại sứ quán Mỹ là một bước nguy hiểm gây phẫn nộ cho người Hồi giáo trên khắp thế giới” – truyền hình nhà nước Saudi Arabia trích lời Quốc vương Salman nói với ông Trump trong điện đàm. Chi tiết về cuộc đối thoại giữa ông Trump và ông Abbas không được tiết lộ, nhưng phát ngôn viên của Tổ chức Giải phóng Palestine cho biết cuộc gọi đã tạo ra nỗi sợ hãi tồi tệ nhất cho người Palestine. AFP cho biết trong các cuộc điện đàm trước đó, các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU), Pháp, Đức và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã cảnh báo ông Trump không nên thực hiện động thái này.

Theo truyền thông quốc tế, việc Tổng thống Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel sẽ làm đảo lộn chính sách lâu nay của Washington cho rằng số phận thành phố này phải được định đoạt trong các cuộc đàm phán với người Palestine. Quyết định đó cũng cản trở nỗ lực thúc đẩy hòa bình do Jared Kushner, con rể kiêm cố vấn cao cấp của ông Trump, dẫn đầu hướng tới mục tiêu mà Tổng thống Mỹ gọi là “thỏa thuận cuối cùng” của tiến trình hòa bình Trung Đông.

THANH TRÚC (Theo AP, AFP, Reuters)