Từ vụ lúa hè thu 2024, TP Cần Thơ đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng các đơn vị có liên quan triển khai mô hình thí điểm thực hiện Ðề án phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ÐBSCL đến năm 2030 (gọi tắt là Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao) tại huyện Vĩnh Thạnh. Ðến nay, mô hình thí điểm này đã thu hoạch xong, khẳng định hiệu quả về kinh tế lẫn môi trường, đồng thời thúc đẩy hình thành liên kết bền chặt giữa các bên có liên quan. Ðây là tiền đề thuận lợi để ngành Nông nghiệp TP Cần Thơ và các tỉnh vùng ÐBSCL nhân rộng mô hình trong thời gian tới.

Thu hoạch lúa tại mô hình thí điểm thực hiện Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao ở huyện Vĩnh Thạnh.

Khẳng định hiệu quả

Ðể có cơ sở triển khai đại trà Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao trên toàn vùng ÐBSCL, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với các đơn vị, địa phương liên quan triển khai 5 mô hình thí điểm từ vụ hè thu 2024 tại 5 địa phương trong vùng gồm TP Cần Thơ và các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Ðồng Tháp, Kiên Giang. Trong đó, Cần Thơ là địa phương tổ chức triển khai đầu tiên và đến nay lúa đã thu hoạch xong trước nhất.

Ông Nguyễn Cao Khải, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Tiến Thuận ở xã Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, phấn khởi cho biết: "HTX rất vinh dự được chọn là nơi triển khai mô hình thí điểm Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao đầu tiên tại Cần Thơ và vùng ÐBSCL, với diện tích 50ha trong vụ hè thu 2024. Ban đầu khi triển khai mô hình, các xã viên cũng khá hồi hộp, nhất là lo năng suất lúa có thể bị giảm khi thực hiện giảm mạnh lượng lúa giống chỉ còn 60 kg/ha. Tuy nhiên, đến thu hoạch lúa, ai nấy rất hài lòng bởi năng suất, chất lượng lúa đạt cao mà còn giảm mạnh được nhiều chi phí đầu vào nhờ áp dụng đồng bộ các quy trình kỹ thuật theo Ðề án. Vừa giảm giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và giảm phát thải khí nhà kính. Càng vui hơn khi sản phẩm lúa đầu ra được Công ty Cổ phần Hoàng Minh Nhật bao tiêu và doanh nghiệp cũng đã ký hợp đồng bao tiêu lúa liên tiếp trong các vụ tới (thu đông 2024 và đông xuân 2024-2025)".

Theo Sở NN&PTNT TP Cần Thơ, mô hình thí điểm được thực hiện tại HTX nông nghiệp Tiến Thuận đã đáp ứng các tiêu chí về sử dụng giống xác nhận, áp dụng quản lý nước ướt khô xen kẽ, áp dụng bón phân chuyên biệt, sạ hàng bằng máy kết hợp vùi phân bón, áp dụng IPM quản lý bảo vệ thực vật và tạo điều kiện cho cây lúa khỏe, ít sâu bệnh, đổ ngã. Ðồng thời, áp dụng đồng bộ nhiều loại máy móc cơ giới trong quá trình sản xuất, thu hoạch lúa và thu gom rơm ra khỏi đồng để trồng nấm, làm phân bón hữu cơ... Mô hình có sự tham gia liên kết, hỗ trợ cung cấp các thiết bị công nghệ, vật tư đầu vào và bao tiêu sản phẩm của 3 doanh nghiệp gồm: Công ty Cổ phần phân bón Bình Ðiền, Công ty TNHH MTV Tư Sang, Công ty Cổ phần Hoàng Minh Nhật. Mô hình hướng đến mục tiêu thúc đẩy cơ giới hóa trong gieo sạ, tăng hiệu quả sử dụng phân bón, tăng năng suất và giảm phát thải khí nhà kính theo các tiêu chí của Ðề án.

Qua kết quả thống kê, đánh giá bước đầu của các cơ quan chức năng cho thấy, mô hình giúp mang lại nhiều lợi ích thiết thực cả về kinh tế và môi trường. Các diện tích lúa tham gia mô hình đã giảm được nhiều chi phí đầu vào như giảm lượng sử dụng giống khoảng 50%, giảm phân bón 20-30% và giúp giảm 2-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, trong khi năng suất lúa tăng ít nhất khoảng 7%, với năng suất lúa tại các diện tích tham gia mô hình có thể đạt 6,13-6,51 tấn/ha. Nông dân cũng có thêm thu nhập từ việc khai thác rơm và có thể giảm được phát thải khí nhà kính từ 2-6 tấn CO2/ha. Thu nhập của nông dân trong mô hình có thể tăng thêm từ 1,3-6,2 triệu đồng/ha.

Có thể nhân rộng ngay

Nhằm sơ kết rút kinh nghiệm và đề ra các giải pháp để nhân rộng mô hình thí điểm thực hiện Ðề án 1 triệu héc-ta lúa, Bộ NN&PTNT vừa phối hợp với UBND TP Cần Thơ và Viện Nghiên cứu lúa gạo Quốc tế (IRRI) tổ chức hội thảo "Sơ kết mô hình thí điểm thực hiện Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại TP Cần Thơ". Theo ông Nguyễn Ngọc Hè, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, mô hình thí điểm thực hiện tại Cần Thơ đã mang lại nhiều kết quả cụ thể, thiết thực như giúp nông dân giảm giống, giảm lượng sử dụng phân bón, nước tưới và giảm rủi ro về dịch bệnh, hạn chế lúa bị đổ ngã và giảm tổn thất sau thu hoạch. Kết quả của mô hình này chính là nền tảng làm cơ sở để ngành Nông nghiệp TP Cần Thơ nhân rộng trên toàn bộ các vùng tham gia thực hiện Ðề án như đã cam kết với Bộ NN&PTNT.

Là doanh nghiệp hỗ trợ 50% chi phí phân bón cho nông dân tham gia thí điểm 50ha lúa chất lượng cao đầu tiên ở Cần Thơ, ông Phan Văn Tâm, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần phân bón Bình Ðiền, cho biết: "Mô hình cho kết quả rất tốt, năng suất lúa đạt cao, lợi nhuận của nông dân được tăng lên và giảm được phát thải khí nhà kính. Công ty sẽ tiếp tục đồng hành cùng nông dân trong các vụ tiếp theo để đúc kết kinh nghiệm nhân rộng ra các diện tích tham gia Ðề án". Theo ông Tâm, phân bón được sử dụng tại mô hình là loại phân đã được Công ty phối hợp Trung tâm Khuyến nông quốc gia sử dụng trong Chương trình canh tác lúa thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu vùng ÐBSCL từ năm 2016-2022. Ðây là loại phân bón có bổ sung những hoạt chất chống thất thoát đạm và vi sinh vật phân giải lân, phân giải xenlulozo, cố định đạm và bổ sung các trung lượng, nhất là silic và canxi... giúp tăng hiệu quả sử dụng phân bón, cây lúa chắc khỏe và ít đổ ngã. Qua đó, nông dân giảm chi phí, tăng lợi nhuận.

Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt thuộc Bộ NN&PTNT, mô hình thí điểm tại Cần Thơ đã tuân thủ đúng quy trình canh tác lúa theo Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao đã được Bộ ban hành và đã giúp giảm được nhiều chi phí đầu vào. Mô hình cũng thúc đẩy nông dân trong việc san phẳng mặt ruộng để chủ động nước tưới tiêu và áp dụng các giải pháp kỹ thuật nhằm canh tác lúa phát thải thấp. Ðặc biệt, mô hình đã thúc đẩy sự kết nối và tham gia liên kết giữa nông dân với các doanh nghiệp cung cấp vật tư đầu vào và doanh nghiệp thu mua lúa gạo. Hướng đến hình thành mối liên kết bền chặt hơn và có trách nhiệm hơn, thực hiện đúng các cam kết đã thỏa thuận với nhau. Ðây là những yếu tố thành công cần được lan tỏa tại TP Cần Thơ và toàn vùng ÐBSCL khi triển khai kế hoạch xây dựng các mô hình và kế hoạch thực hiện Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao. Vấn đề hiện nay là cần làm tốt công tác củng cố và xây dựng các HTX cho đồng bộ với việc phát triển các mô hình, đồng thời cần có sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp.

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG