Kinh tế số, kinh tế xanh giờ đây trở thành xu thế của nhiều nền kinh tế trên thế giới, trong đó có Việt Nam. TP Cần Thơ xác định kinh tế số là một trong ba trụ cột chuyển đổi số và tích cực triển khai nhiều giải pháp nhằm xanh hóa nền kinh tế. Trong đó, việc ứng dụng KH&CN, công nghệ 4.0 được thành phố xác định là khâu đột phá, động lực tăng trưởng quan trọng nhằm đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và nâng cao chất lượng tăng trưởng. Trao đổi với Báo Cần Thơ về vấn đề này, ông Ngô Anh Tín, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) thành phố, cho biết:

- UBND TP Cần Thơ đã ban hành chương trình Hỗ trợ doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa tham gia chuyển đổi số TP Cần Thơ đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu đến năm 2025, có 100% DN nhỏ và vừa được nâng cao nhận thức về chuyển đổi số; tối thiểu có 500 DN nhỏ và vừa được hỗ trợ đào tạo, tư vấn về chuyển đổi số. Bên cạnh đó, chương trình Hỗ trợ DN nhỏ và vừa đổi mới công nghệ, thiết bị TP Cần Thơ đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 khuyến khích, hỗ trợ phát triển DN nhỏ và vừa, các hợp tác xã nâng cao trình độ công nghệ, hướng tới ứng dụng công nghệ cao, công nghệ của cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về năng suất, chất lượng, hiệu quả trong hoạt động sản xuất... Kế hoạch hành động về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Cần Thơ tiếp tục tái cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon để đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Với chức năng, nhiệm vụ của ngành KH&CN, các chương trình, dự án hỗ trợ DN do sở triển khai nhiều năm qua mang lại nhiều lợi ích, đóng góp vào phát triển kinh tế xanh, kinh tế số của thành phố. Giai đoạn 2016-2020, các chương trình, dự án hỗ trợ cho 221 đơn vị, với kinh phí trên 14 tỉ đồng. Ðến năm 2022, tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị của DN TP Cần Thơ đạt 13,31%. Tổng giá trị sản phẩm công nghệ cao, công nghệ trung bình so với tổng giá trị sản phẩm là 32,5%. Năm 2023, TP Cần Thơ xếp thứ 5 về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2023, với điểm số 49,66. Thành phố cũng là địa phương có xếp hạng đầu ra đổi mới sáng tạo đứng thứ 2 cả nước, chỉ sau Hà Nội. Kết quả này cho thấy, thành phố nổi trội về sản phẩm tri thức, sáng tạo công nghệ với đơn vị đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích cùng giống cây trồng.

Chúng tôi cũng đang triển khai các dự án về nông nghiệp sạch, phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió, cùng các chương trình bảo vệ và phục hồi môi trường nước; đẩy mạnh tăng trưởng xanh dựa trên ứng dụng công nghệ số, công nghệ thông tin vào hệ thống quản lý, quản trị, vận hành các nhiệm vụ, hoạt động tăng trưởng xanh. Kết hợp giữa kinh tế xanh và kinh tế số, sở đã phối hợp với các nhà khoa học, viện nghiên cứu, trường đại học, các trung tâm khoa học công nghệ đề ra các mô hình hỗ trợ quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp. Cụ thể là dự án “Ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ đăng ký và truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa của TP Cần Thơ”, dự án “ Xây dựng DNA mã vạch cây dâu Hạ Châu của TP Cần Thơ”, dự án “Kết nối thông tin phục vụ công tác quản trị sản xuất, tiêu thụ nông sản Cần Thơ”.

►​ Việc ứng dụng KH&CN, công nghệ số vào quá trình phát triển kinh tế số, kinh tế xanh của thành phố có gặp khó khăn gì không?

- So với kinh tế truyền thống, việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh mà trọng tâm là tăng trưởng xanh, cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững có sự khác biệt. Nền kinh tế xanh gắn với sử dụng năng lượng tái tạo, phát thải carbon thấp, tăng trưởng xanh, đầu tư khôi phục hệ sinh thái, giải quyết sinh kế, giảm nghèo và phục hồi môi trường. Tuy nhiên, thực tế công nghệ sản xuất hiện nay của các DN thành phố phần lớn là công nghệ cũ, tiêu hao năng lượng lớn. Việc thay đổi công nghệ mới phù hợp với nền kinh tế xanh để thực hiện tăng trưởng xanh là thách thức không nhỏ nếu không có sự hỗ trợ về vốn và công nghệ của các nước phát triển có công nghệ cao trên thế giới.

TP Cần Thơ đang thiếu các ngành kinh tế hỗ trợ, công nghệ cao sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên, kinh tế môi trường như công nghiệp môi trường, công nghiệp tái sử dụng và tái chế chất thải, năng lượng tái tạo, sản xuất hàng hóa, sản phẩm đạt tiêu chuẩn môi trường, sản phẩm nông nghiệp hữu cơ… Mặc dù, Việt Nam nói chung và TP Cần Thơ nói riêng có những cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích và thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế thân thiện môi trường, tuy nhiên, quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn về nguồn vốn, công nghệ, đầu ra của sản phẩm chưa ổn định, thiếu lợi thế cạnh tranh, lợi nhuận thấp. Ðiều này dẫn đến việc  chưa hình thành được những ngành kinh tế đủ mạnh để giải quyết có hiệu quả các vấn đề môi trường hiện nay.

Thời gian qua, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số kéo theo sự hình thành và phát triển đa dạng các hình thức, chiến lược và giải pháp kinh doanh mới dựa trên công cụ số đã “che mờ” nhiều khía cạnh tác động môi trường của công nghệ số và kinh tế số như gia tăng rác thải điện tử. Các bộ phận khác nhau của kinh tế số sẽ có những tác động môi trường ở các mức độ khác nhau. Do vậy, bài toán đặt ra là cần có lời giải cho việc lồng ghép giữa kinh tế số và kinh tế xanh.

Công ty TNHH Yến sào Tịnh Hoằng được thành phố hỗ trợ ứng dụng mã QR truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

►​ Như vậy, ngành KH&CN có định hướng, chiến lược gì để góp phần thúc đẩy kinh tế số, kinh tế xanh thời gian tới, thưa ông?

- Ðể khai thác tiềm năng, phát triển song hành kinh tế số và kinh tế xanh, ngành KH&CN cần triển khai một số định hướng, giải pháp lồng ghép kinh tế số và kinh tế xanh.

Thứ nhất, chúng ta nâng cao nhận thức và hiểu biết một cách đúng đắn, toàn diện cả về lợi ích cũng như thách thức về môi trường đối với phát triển kinh tế số là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững. Trong phát triển, một số DN viễn thông, công nghệ thông tin, DN số chủ lực thực hiện vai trò dẫn dắt về hạ tầng công nghệ số, làm nền tảng cho nền kinh tế số, xã hội số cần gắn với bảo đảm yêu cầu môi trường.

Thứ hai, cần quan tâm đến việc nâng cao trình độ quản trị, tập trung vào việc tăng cường cải cách hệ thống, không ngừng cải thiện môi trường kinh doanh, giảm thiểu rủi ro pháp lý kinh doanh, giảm đáng kể các tác động bên trong và bên ngoài làm phát sinh chi phí đối với DN, khai thác đầy đủ tiềm năng của sự phân công lao động trên thị trường. Bên cạnh đó, thành phố cần có chính sách khuyến khích các DN cải thiện mức độ đổi mới xanh, cải thiện hệ thống và cơ chế liên quan để khuyến khích đổi mới sáng tạo xanh, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội.

Thứ ba, thực hiện biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực cho nền kinh tế số, kinh tế xanh. Về phía Sở KH&CN, để khuyến khích phát triển nguồn nhân lực KH&CN tại địa phương, sở tiếp tục nghiên cứu đề xuất xây dựng chính sách thu hút, khuyến khích nguồn nhân lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trình độ quốc tế, đào tạo nhân lực chuyên sâu đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số, kinh tế xanh của thành phố.

Thứ tư, thúc đẩy các tổ chức chuyên môn xây dựng và thực hiện các chương trình, dự án, nhiệm vụ nghiên cứu về kinh tế số, kinh tế xanh; khuyến khích hợp tác nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ giữa doanh nghiệp, trường đại học, viện nghiên cứu, cá nhân trong nước với các đối tác nước ngoài về công nghệ thông tin, chuyển đổi số, nông nghiệp công nghệ cao và các lĩnh vực công nghệ 4.0.

Cuối cùng, các DN thực hiện chuyển đổi số cần chủ động nắm bắt cơ hội, tối ưu hóa mô hình kinh doanh, triển khai tích hợp công nghệ số hóa, thúc đẩy phát triển những giải pháp sản xuất và kinh doanh dựa trên số hóa. Trong quá trình chuyển đổi số và đổi mới xanh, cần tận dụng giảm chi phí nội bộ và bên ngoài, thúc đẩy sự phân công lao động chuyên nghiệp trong DN, tăng cường liên kết giữa chuyển đổi số và đổi mới xanh trong các kế hoạch kinh doanh, nâng cao trách nhiệm xã hội, góp phần thúc đẩy tác động lan tỏa của chuyển đổi số và đổi mới công nghệ xanh.