Bài, ảnh: MỸ THANH

Năm 2023, bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) chính thức triển khai trong cả nước sau 1 năm thử nghiệm. PII được kỳ vọng trở thành công cụ để mỗi tỉnh, thành phố xác định rõ điểm mạnh, yếu và yếu tố tiềm năng, điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST).

Ứng dụng KHCN và ĐMST phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đang được nhiều địa phương trong cả nước quan tâm. Trong ảnh: Một sự kiện kết nối thúc đẩy cung cầu KHCN và ĐMST do TP Cần Thơ tổ chức.

Từ năm 2017, Việt Nam đã chủ động ứng dụng Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố hằng năm. Từ đó, xác định điểm mạnh, điểm yếu để kịp thời xây dựng, ban hành các chính sách cũng như giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cả nước. Nhờ đó, chỉ số GII của Việt Nam những năm qua luôn có sự cải thiện tích cực và được WIPO đánh giá là một trong số ít những quốc gia thu nhập trung bình thấp bắt kịp về ĐMST nhanh nhất.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc cải thiện chỉ số GII cấp quốc gia tại các tỉnh, thành phố gặp nhiều khó khăn và lúng túng do phương pháp đánh giá theo quy chuẩn quốc tế còn mới và có những điểm không phù hợp với cấp địa phương. Bên cạnh đó, mỗi địa phương có sự khác biệt về quy mô kinh tế, dân số, đất đai, định hướng phát triển... đòi hỏi phải lựa chọn mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên KHCN và ĐMST khác nhau. Do đó, việc triển khai xây dựng bộ chỉ số PII là rất cần thiết để các địa phương đánh giá sát thực thực trạng mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên KHCN và ĐMST.

Tại hội thảo trực tuyến Hướng dẫn thu thập dữ liệu phục vụ xây dựng PII năm 2023 vừa diễn ra, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Hoàng Giang, cho biết: Năm 2022, PII được triển khai thử nghiệm tại 20 tỉnh, thành phố, thuộc 6 vùng kinh tế, có mức thu nhập, cơ cấu kinh tế khác nhau đại diện cho 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc. Thực tế triển khai cho thấy có một số khó khăn, vướng mắc ban đầu, nhưng sau đó hầu hết các Sở KH&CN tham gia đều thu thập, cung cấp được các thông tin theo yêu cầu để phục vụ đánh giá, xếp hạng. Đáng chú ý, một số địa phương còn sử dụng kết quả đánh giá năm 2022 để tham mưu, tư vấn cho lãnh đạo địa phương về các giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dựa trên KHCN và ĐMST. Trên cơ sở kết quả thử nghiệm, tại Nghị quyết số 10/NQ-CP ngày 3-2-2023, Chính phủ đã giao Bộ KH&CN “chính thức triển khai bộ chỉ số PII trên phạm vi toàn quốc từ năm 2023”.

Năm 2023, PII tiếp tục được lựa chọn theo cấu trúc của GII nhưng chỉ chọn 51 chỉ số, chia làm 7 trụ cột. Trong đó, 5 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển dựa trên KHCN và ĐMST gồm: thể chế, nguồn nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường và trình độ phát triển kinh doanh. Và 2 trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của KHCN và ĐMST gồm: sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ, tác động.

Ông Hoàng Minh, Giám đốc Học viện KHCN và ĐMST, Bộ KH&CN cho rằng, nước ta đang chuyển đổi từ phát triển kinh tế - xã hội dựa vào tài nguyên, lao động giá rẻ sang phát triển dựa trên KHCN và ĐMST. Tuy nhiên, mỗi địa phương có mục tiêu, điều kiện, định hướng phát triển khác nhau nên mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên KHCN và ĐMST cũng không giống nhau. Việc đánh giá theo PII giúp các tỉnh, thành biết được hiện trạng phát triển, điểm mạnh, điểm yếu, các yếu tố tiềm năng, điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dựa trên KHCN và ĐMST. Từ đó, giúp lãnh đạo, các nhà hoạch định chính sách có cơ sở khoa học và thực tiễn xác định, lựa chọn các định hướng, giải pháp phù hợp cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương dựa trên KHCN và ĐMST.

Ông Ngô Anh Tín, Giám đốc Sở KH&CN TP Cần Thơ, cho biết: “Trong số 51 chỉ số, Sở KH&CN được giao tham mưu cung cấp dữ liệu 13 chỉ số. Chủ tịch UBND TP Cần Thơ đã có ý kiến chỉ đạo cụ thể, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch, bám sát hướng dẫn của Bộ KH&CN và Học viện KHCN và ĐMST; kịp thời tham mưu UBND thành phố chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cho các sở, ban ngành, đơn vị liên quan để cung cấp thông tin, dữ liệu, phục vụ tính toán. Ngoài ra, Sở KH&CN cũng sẽ cử cán bộ tham gia các cuộc hội thảo, tập huấn; trao đổi, thống nhất cách thức thu thập thông tin, tài liệu; phân công cán bộ thường xuyên đôn đốc, thu thập, rà soát thông tin, cập nhật vào cơ sở dữ liệu và hồ sơ minh chứng phục vụ tính toán sát hợp với tình hình địa phương.

Nhiều ý kiến đề xuất với Bộ KH&CN tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn tại địa phương; xây dựng các nhóm chuyên gia theo từng lĩnh vực để thiết kế các chỉ số phù hợp với thông lệ quốc tế, đảm bảo tính khả thi trong thu thập dữ liệu và phục vụ tính toán, xếp hạng. Đồng thời, bố trí nguồn lực, tổ chức cung cấp dữ liệu kịp thời, chính xác để phục vụ tính toán, cũng như sử dụng các kết quả đánh giá vào công tác, chỉ đạo điều hành tại địa phương, góp phần nâng cao năng lực kinh doanh, cạnh tranh, năng lực đổi mới sáng tạo của các địa phương và của quốc gia.