Kinh tế, xã hội và môi trường được xem là ba trụ cột không thể thiếu trong tiến trình phát triển bền vững vùng ĐBSCL. Lồng ghép cả 3 trụ cột này để có phương án quy hoạch phù hợp, giải pháp đầu tư ưu tiên, phương thức thích ứng khả thi là vấn đề được các địa phương đồng tình, thống nhất cao khi Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) vừa lấy ý kiến tham vấn cho Khung định hướng phát triển vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Hạ tầng giao thông vùng ĐBSCL được quan tâm đầu tư nhưng chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu lưu thông, vận chuyển hàng hóa. Trong ảnh: Các phương tiện lưu thông qua cầu Cần Thơ. 

Nhận diện thách thức và cơ hội

ÐBSCL chiếm 12% diện tích và 20% dân số cả nước, là vùng trọng điểm sản xuất lương thực, thủy sản và cây ăn trái của cả nước, góp phần quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia. Ðây cũng là vùng sinh thái, đa dạng sinh học, có ý nghĩa chiến lược quốc gia và khu vực. Tuy nhiên, ÐBSCL đang đối mặt với nhiều thách thức, tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, nước biển dâng; đối mặt với áp lực của các hoạt động đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, khai thác tài nguyên thiên nhiên ở mức độ cao, thiếu bền vững, gây ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái và làm gia tăng các nguy cơ thảm họa thiên nhiên trong tương lai. Những thách thức, cơ hội và tiềm năng của vùng ÐBSCL đặc biệt liên quan đến khai thác và sử dụng tài nguyên đất và nước, cũng như tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, thiên tai, mang tính liên ngành và liên tỉnh. Các can thiệp cho đến nay phần lớn mang tính cục bộ ở từng địa phương hoặc theo từng ngành. Do đó, cần thiết phải có quy hoạch vùng tích hợp để giải quyết căn bản và toàn diện các thách thức hiện tại và định hướng phát triển cho tương lai.

Cuối tháng 8 vừa qua, Bộ KH&ÐT lần lượt tổ chức 4 hội thảo tham vấn trực tuyến với các địa phương ở ÐBSCL về Khung định hướng phát triển vùng ÐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Dự thảo Khung định hướng phát triển vùng ÐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đề ra 3 trụ cột chính và đặt ra mục tiêu tổng quát và giải pháp cụ thể cho từng trụ cột. Ở trụ cột kinh tế, mục tiêu là "Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa trên việc phát huy lợi thế so sánh của vùng" trên cơ sở hỗ trợ các ngành chính đóng vai trò động lực chính của nền kinh tế trong tương lai; thúc đẩy nâng cao chất lượng nông sản, thủy sản, khuyến khích phát triển nông sản chiến lược... Trụ cột môi trường và tài nguyên thiên nhiên với mục tiêu "Ðề xuất sử dụng hợp lý tài nguyên đảm bảo phù hợp với đặc điểm của tài nguyên đất/nước", hướng đến khuyến khích sử dụng bền vững tài nguyên nước theo phương châm "sống chung với nước ngọt, nước lợ và nước mặn"... Ở trụ cột phát triển xã hội, mục tiêu là "Phát triển vùng và phân bổ nguồn lực theo hướng cân bằng hơn" với các giải pháp trọng điểm khuyến khích người dân ở lại trong vùng, thúc đẩy phát triển đô thị, các mô hình định cư hiệu quả, thúc đẩy các mô hình kinh doanh có tính bao trùm để giải quyết vấn đề bất bình đẳng trong thu nhập…

Hài hòa 3 trụ cột phát triển

Qua tham vấn, các địa phương vùng ÐBSCL thống nhất cao với Khung định hướng Bộ KH&ÐT đã xây dựng và đang lấy ý kiến. Bởi Khung định hướng có tính bao quát, dựa trên đặc thù của vùng; giải quyết được các hạn chế, yếu kém hiện tại cũng như trong tương lai của vùng và tạo động lực phát triển toàn diện cho vùng trong thời gian tới.

Theo ông Lê Quang Trung, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Vĩnh Long, trong Khung định hướng chiến lược, vấn đề hạ tầng giao thông cần được ưu tiên phát triển trước, kế đến là hạ tầng thủy lợi. Bởi hạ tầng giao thông hiện nay còn thiếu đồng bộ, các tuyến quốc lộ nhiều năm quá tải không được nâng cấp, cải tạo; chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của vùng. Hạ tầng hiện hữu đang bị tác động rất lớn bởi biến đổi khí hậu. Ðơn cử như quốc lộ 1, trong mùa lũ có nhiều đoạn bị ngập nước qua nhiều tháng, ảnh hưởng đến vận chuyển, đi lại, sinh hoạt. Về hạ tầng thủy lợi, trước đây ở ÐBSCL xây dựng hạ tầng thủy lợi chủ yếu để phục vụ cho ngăn lũ; nhưng hiện nay vừa phải ngăn lũ, vừa ngăn mặn lại vừa chống hạn. Do đó, cần có định hướng trong tương lai thế nào cho phù hợp. Nếu phát triển không khéo về hạ tầng thủy lợi sẽ dẫn đến tích cực ở mặt này nhưng lại tiêu cực ở mặt khác.

Vấn đề đảm bảo sinh kế, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân được nhiều địa phương quan tâm. Theo Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Võ Thị Hồng Ánh, Khung định hướng phát triển cần xác định mục tiêu tăng thu nhập trung bình cho người dân trong vùng phải cao hơn mức bình quân chung của cả nước. Phát triển nông nghiệp chất lượng cao gắn với đảm bảo thu nhập cho người dân làm nông nghiệp, sản xuất gắn với bảo vệ môi trường sinh thái. Quan tâm nguồn nước sạch cho ÐBSCL nhất là nước sạch cho khu vực nông thôn. Về quy hoạch hạ tầng y tế, vừa chú trọng đầu tư hạ tầng y tế quy mô trung tâm vùng tại TP Cần Thơ nhằm đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho người dân trong vùng nhanh hơn, chất lượng hơn, giá thành phù hợp hơn vừa mang ý nghĩa giảm bớt áp lực cho TP Hồ Chí Minh. Ðồng thời, cũng cần có vệ tinh đặt tại các tỉnh trong vùng, để người dân không đánh mất cơ hội được khám điều trị một cách nhanh nhất đối với những bệnh hiểm nghèo.

Thứ trưởng Bộ KH&ÐT Trần Quốc Phương cho rằng công tác quy hoạch vùng ÐBSCL đang đi trước tiến độ so với các vùng khác trong cả nước. Ðồng thời, theo Nghị quyết 120/NQ-CP (ngày 17-11-2017) của Chính phủ về "Phát triển bền vững vùng ÐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu", Chính phủ đã giao Bộ KH&ÐT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành địa phương có liên quan triển khai lập Quy hoạch vùng ÐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm giải quyết đồng bộ các vấn đề chồng chéo, mâu thuẫn có tính liên ngành, liên vùng, liên tỉnh và phát huy tối đa các tiềm năng, lợi thế so sánh của vùng, biến thách thức thành cơ hội trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập. Về phía đơn vị tư vấn cần ghi nhận ý kiến của các địa phương, đề ra các giải pháp hài hòa 3 trụ cột  kinh tế, môi trường và xã hội và có sự lồng ghép bám sát theo tinh thần Nghị quyết 120. Sau khi lấy ý kiến tham vấn, Bộ KH&ÐT sẽ hoàn thiện Khung định hướng phát triển vùng ÐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 để báo cáo với Hội đồng tư vấn quốc gia. Sau khi Khung định hướng được thống nhất thông qua sẽ làm cơ sở tiến tới xây dựng Quy hoạch phát triển vùng ÐBSCL và là căn cứ hết sức quan trọng để các địa phương trong vùng xây dựng quy hoạch tỉnh theo quy định của Luật Quy hoạch.

Bài, ảnh: THANH ĐÌNH