BÍCH NGỌC (Thực hiện)

GS.TS.NGƯT Nguyễn Minh Thủy, giảng viên Bộ môn Công nghệ thực phẩm, Khoa Nông nghiệp, Trường Ðại học Cần Thơ, là 1 trong 2 nhà khoa học đạt Giải thưởng Kovalevskaia năm 2021, theo công bố kết quả của Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam. Chia sẻ niềm vui khi đạt giải thưởng cao quý này, GS.TS Nguyễn Minh Thủy cho biết:

- Tôi rất vinh dự được nhận giải thưởng Kovalevskaia năm 2021, giải thưởng uy tín thường niên dành tặng tập thể, cá nhân nhà khoa học nữ có thành tích xuất sắc. Nhìn lại chặng đường nghiên cứu khoa học (NCKH) và giảng dạy; tôi càng nhận thức rõ về vai trò và trách nhiệm của mình không chỉ trong công tác chuyên môn, mà còn trong nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao tại ÐBSCL. 

► Xin Giáo sư chia sẻ thêm, trong hành trình 38 năm NCKH, khó khăn lớn nhất cần vượt qua là gì?

- Tôi nghĩ rào cản lớn ảnh hưởng đến nữ giới khi tham gia NCKH là từ những quan niệm xưa cũ của xã hội. NCKH thông thường là những hoạt động khó khăn, thử thách và bất kể thời gian. Là phụ nữ NCKH thì càng nhiều thách thức hơn để “Giỏi việc nước - Ðảm việc nhà”. Thách thức lớn nhất của tôi là tính toán thời gian rất tỉ mỉ, gần như từng phút, để cân đối giữa việc chăm sóc thật tốt cho gia đình và toàn tâm toàn lực cho công tác giảng dạy, NCKH. Với tôi, thành công chính là những quả ngọt mình đạt được từ giảng dạy (khi sinh viên ra trường và thành công) cùng NCKH (các bài báo quốc tế và trong nước, những giải thưởng NCKH) đồng hành với những bữa cơm gia đình luôn ngon và ấm. Tôi còn tham gia các hoạt động phụ nữ với công tác xã hội và cộng đồng.

Nhiều năm qua, tôi vượt qua định kiến về giới, vượt qua những áp lực, có sự lựa chọn và quyết định đúng với bản thân trong cuộc sống, học tập, giảng dạy và NCKH. Trong đó, giảng dạy và NCKH luôn gắn liền để có những bài giảng hay, hướng dẫn sinh viên đào sâu, hướng đến những ý tưởng mới, có tính sáng tạo.

►Thưa Giáo sư, bên cạnh nỗ lực bản thân, thành công hôm nay còn có những yếu tố nào khác?

- Gia đình tôi có 6 chị em gái và chị em tôi được cha mẹ quan tâm chăm sóc sự học, nâng cao kiến thức từ lúc chúng tôi còn nhỏ. Ðam mê, nhiệt huyết NCKH của tôi xuất phát từ sự động viên của cha mẹ tôi; sau này tiếp tục lớn mạnh từ gia đình nhỏ của tôi. Tôi còn được sự quan tâm và hỗ trợ tận tâm của nhà trường, của khoa trong các hoạt động NCKH. Ðặc biệt, Trường Ðại học Cần Thơ có những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo, mà ở đó giảng viên luôn nhận thức sâu sắc về vị trí, tầm quan trọng NCKH trong chiến lược phát triển chung của trường. Nếu không được sự thông cảm, sẻ chia và ủng hộ từ phía gia đình và Trường Ðại học Cần Thơ thì bản thân tôi chắc cũng sẽ gặp nhiều khó khăn.

Nhờ sự ủng hộ đó mà tôi được sống với đam mê NCKH và cống hiến với những sản phẩm công nghệ được tạo ra từ yêu cầu làm công tác giảng dạy. Tôi rất vui vì đã góp phần lan tỏa niềm đam mê và yêu thích NCKH cho sinh viên, học viên sau đại học. Chính từ những xuất phát này, tôi hoàn toàn giữ vững niềm tin, sự quyết tâm và niềm đam mê với sự nghiệp và con đường đã lựa chọn. 

► Trong nhiều công trình nghiên cứu, đề tài, dự án đang sở hữu, Giáo sư tâm đắc nhất công trình nào?

- Các sản phẩm từ các công trình nghiên cứu đều là kết quả từ những cố gắng miệt mài và nỗ lực không mệt mỏi của tôi và nhóm nghiên cứu. Chúng tôi rất tâm đắc với công trình nghiên cứu phân lập nấm men thuần chủng và ứng dụng vào quá trình lên rượu vang thốt nốt ở Tri Tôn, Tịnh Biên, An Giang; công trình chế biến đa dạng các sản phẩm từ hành tím trồng ở Vĩnh Châu, Sóc Trăng; một loạt các sản phẩm ra đời từ công trình chế biến sản phẩm từ trái khóm Cầu Ðúc, Hậu Giang; nhóm sản phẩm từ trái thanh trà của Vĩnh Long...

GS.TS.NGƯT Nguyễn Minh Thủy (thứ 4, từ phải qua) và sinh viên tại phòng thí nghiệm. Ảnh: NVCC

Với tôi, rất khó chọn một công trình tâm huyết nhất vì mỗi công trình khoa học đều có đặc thù và thành công riêng. Các đề tài này vẫn có điểm chung là nguyên liệu đa dạng, chất lượng rất cao, nhưng hầu như chỉ sử dụng và buôn bán dạng tươi, tổn thất sau thu hoạch lớn. Tôi đã suy nghĩ, khi có sự đóng góp của khoa học công nghệ vào đó, thông qua các hoạt động tồn trữ bảo quản và chế biến ra các sản phẩm mới cho địa phương, với chất lượng cao và an toàn; sẽ góp phần phát triển các sản phẩm nông nghiệp một cách thiết thực nhất. Từ đó đảm bảo sự phát triển của các nguồn đặc sản vốn có trong vùng và phát triển các sản phẩm mới mang thương hiệu của địa phương.

Gần đây, tôi rất tâm đắc với công trình “Kỹ thuật trích ly các chất màu tự nhiên” vốn có trong các loại hoa, rau củ, quả có màu sắc đẹp như hoa đậu biếc, thanh long ruột đỏ, dành dành, lá cẩm... bằng các kỹ thuật cao. Các phương pháp này gần với hệ sinh thái tự nhiên, đơn giản, quy trình sạch hơn, thời gian trích ly ngắn và thể tích dung môi sử dụng ít; nhưng năng suất cao hơn nhiều so với phương pháp truyền thống. Ðặc biệt do nhiệt độ trích ly thấp nên chất màu ít bị phá hủy sau trích ly. Màu sắc thực phẩm được tạo từ các nguyên liệu tự nhiên còn có hợp phần phytonutrients, chống oxy hóa, chống lão hóa... Sử dụng các loại rau, hoa, quả này để tạo màu cho thực phẩm giúp làm đa dạng sản phẩm, đẹp và hấp dẫn hơn; đảm bảo an toàn sức khỏe người tiêu dùng. Thành công mang lại từ nghiên cứu này là 6 bài báo khoa học được công bố năm 2021 và 2022 ở các tạp chí quốc tế chất lượng cao (SCOPUS Q1 và Q3).

Một khi còn làm việc tại Trường Ðại học Cần Thơ thì nhiệt huyết và đam mê NCKH của tôi vẫn mãi duy trì. Tôi vẫn luôn và tiếp tục tìm kiếm ý tưởng mới trong NCKH để sinh viên có đề tài nghiên cứu mới, góp phần đẩy mạnh NCKH trong sự phát triển chung của trường. Các đề tài mới của tôi và nhóm nghiên cứu cũng sẽ quay về với các địa phương, hỗ trợ phát triển sản phẩm mới cho các vùng nguyên liệu đặc sản ở địa phương và có thể lan dần ra cả nước. Mong muốn của tôi là sẽ góp phần để không còn tình trạng giải cứu nông sản như đã từng xảy ra.

► Giáo sư có lời khuyên nào dành cho các sinh viên, nhất là nữ sinh viên đam mê NCKH?

- Theo tôi, NCKH có vai trò rất lớn với sinh viên ở các trường đại học. NCKH trong sinh viên sẽ góp phần đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cách mạng công nghiệp và hội nhập quốc tế. Khi tham gia NCKH, sinh viên sẽ tự tin hơn trong tổ chức hoạt động, phát triển tư duy sáng tạo, tích lũy kinh nghiệm và rèn luyện được kỹ năng sau khi ra trường. Nhiều năm qua, các nhóm sinh viên do tôi hướng dẫn hầu hết là nữ (do đặc thù của ngành Công nghệ thực phẩm), các sinh viên tự tin hơn trong NCKH ở trường và tham gia các giải thưởng quốc gia. Mặc dù NCKH vẫn còn nhiều thách thức nhưng sinh viên nữ hoàn toàn có thể đạt được những thành công khi có đủ niềm tin, sự quyết tâm và duy trì niềm đam mê NCKH trong quá trình học tập và khi tốt nghiệp rồi làm việc ở các đơn vị khác nhau; từ đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện nguồn nhân lực nữ trong hoạt động NCKH.

► Xin cảm ơn Giáo sư!l     

GS.TS.NGƯT Nguyễn Minh Thủy sinh năm 1961, quê ở xã Long Ðiền, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Bà là 1 trong 3 nữ giáo sư liên ngành Hóa học - Công nghệ thực phẩm năm 2020. Các nghiên cứu của bà hướng tới giải pháp, chiến lược nhằm giải quyết lâu dài vấn đề về tiêu thụ nông sản, hỗ trợ nông dân và nông nghiệp khi gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh... Bà cũng đã công bố hơn 70 bài báo khoa học trên các tạp chí quốc tế (ISI, SCOPUS) và kỷ yếu hội nghị quốc tế, cùng với hơn 120 bài báo khoa học trong các tạp chí quốc gia và kỷ yếu hội nghị quốc gia. Bà còn tham gia chia sẻ 74 kết quả nghiên cứu khoa học ở các hội thảo quốc tế và quốc gia.