Sáng 11-6, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về Ðề án thành lập, tổ chức và hoạt động của Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng ÐBSCL tại TP Cần Thơ (Trung tâm) theo Nghị quyết số 45/2022/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Cần Thơ.

Lãnh đạo TP Cần Thơ phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: VGP/Đình Nam
 

“Một điểm đến, đa dịch vụ”

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc hình thành Trung tâm được xác định là giải pháp chiến lược nhằm thiết lập chuỗi giá trị khép kín, gắn kết giữa sản xuất - chế biến - tiêu thụ nông sản. Với định hướng “một điểm đến, đa dịch vụ”, Trung tâm kỳ vọng trở thành hạt nhân thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu.

Dự kiến, Trung tâm có Khu 1 (rộng 50ha) gồm các phân khu hành chính, quản lý và dịch vụ hỗ trợ; dịch vụ công; thương mại, xuất nhập khẩu; logistics và quản lý chuỗi cung ứng; các khu chức năng khác theo quy hoạch được phê duyệt. Khu 2 (rộng khoảng 200ha) có nghiên cứu ứng dụng công nghệ; chế biến sâu sản phẩm nông nghiệp; khu ở cho chuyên gia và người lao động; khu xử lý chất thải tập trung và các khu chức năng khác theo quy hoạch chi tiết.

Trung tâm có chức năng liên kết các hoạt động trong toàn chuỗi nông nghiệp, từ sản xuất, cung ứng dịch vụ, thương mại, logistics đến nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ và tiêu thụ sản phẩm. Ðây sẽ là đầu mối thúc đẩy các hoạt động chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao và phát triển hệ sinh thái dịch vụ phục vụ nông nghiệp vùng ÐBSCL.

Về nhiệm vụ, Trung tâm sẽ thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước trong các lĩnh vực sản xuất nguyên liệu, chế biến, tiêu thụ sản phẩm; cung ứng vật tư, thiết bị, công nghệ, chế phẩm sinh học; hỗ trợ tiêu thụ như sàn giao dịch nông sản, kiểm dịch, logistics, lưu trữ, kho bãi, phân loại, phân phối, giao nhận vận tải, kiểm định kỹ thuật, xử lý phế thải.

Trung tâm sẽ là nơi tập trung các hoạt động sản xuất, chế biến và chào bán nông sản, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp và người dân tiếp cận thị trường, gia tăng giá trị sản phẩm. Ðặc biệt, việc hình thành kho lạnh cấp vùng có khả năng lưu trữ nông sản sau thu hoạch đến 90 ngày, thay vì chỉ 7 ngày như hiện nay là bước đột phá về hạ tầng bảo quản. Giải pháp này sẽ giúp người dân chủ động hơn về giá bán, lựa chọn thời điểm tiêu thụ hợp lý, qua đó cải thiện lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro “được mùa, mất giá”. Ðồng thời, doanh nghiệp cũng được đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến, góp phần cân đối cung cầu trong chuỗi sản xuất...

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết, quá trình xây dựng Ðề án Trung tâm, Bộ đã tham khảo mô hình chợ đầu mối cung cấp nông sản ở một số nước với đầy đủ chức năng: xuất nhập khẩu, kiểm dịch, hải quan, ngân hàng, dịch vụ hành chính… Vì vậy, Trung tâm là tổ hợp sản xuất - chế biến - tiêu thụ - logistics - chợ đầu mối - dịch vụ, liên kết với các tỉnh ÐBSCL để điều phối nguồn cung như nông sản như lúa, cá, tôm, hoa quả… Các nhà máy đặt tại Trung tâm phải là cơ sở chế biến tinh, gia tăng giá trị cho nông sản.

Các đại biểu đề nghị Trung tâm cần có mô hình xã hội hóa rõ ràng; đảm nhận những khâu có hàm lượng công nghệ và kỹ thuật cao trong chuỗi giá trị nông sản từ trồng - thu hoạch - chế biến - đóng gói - xuất khẩu; phải xác định rõ cơ chế phối hợp công - tư. Bên cạnh đó, Trung tâm cần đặt mục tiêu kết nối hàng hóa trong nước và quốc tế, không dừng ở cấp vùng.

Ðại diện Bộ Tư pháp, Bộ Công Thương kiến nghị quy định tiêu chí rõ ràng để lựa chọn doanh nghiệp đủ năng lực, công nghệ cao, quy mô lớn hoạt động ở trong Trung tâm; sàn giao dịch nông sản, nhất là lúa gạo…

Doanh nghiệp là chủ thể, Nhà nước tạo nền tảng

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, theo quy định phân cấp, ủy quyền hiện hành và các quy định sau khi Nghị quyết số 45/2022/QH15 được ban hành, TP Cần Thơ hoàn toàn có đầy đủ thẩm quyền thành lập, tổ chức và hoạt động của Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng ÐBSCL để kêu gọi đầu tư, xác định rõ các mục tiêu như: đầu mối xuất khẩu nông sản, kết nối thị trường quốc tế, phát triển thị trường Halal (thực phẩm dành cho người Hồi giáo)...

Trên tinh thần đó, Cần Thơ chủ động xây dựng một dự án đầu tư riêng, phù hợp với mục tiêu được đặt ra trong Nghị quyết số 45/2022/NQ15, “xác định rõ việc gì địa phương thực hiện, việc gì Trung ương hỗ trợ, việc gì doanh nghiệp tự làm. Những cơ chế đã có thì vận dụng ngay, những gì chưa có hoặc cần ưu đãi vượt trội, đề xuất rõ ràng”.

Với những hạng mục có thể xã hội hóa, Cần Thơ mạnh dạn giao cho doanh nghiệp thực hiện. Với các phần việc có tính chất nền tảng, yêu cầu đầu tư lớn hoặc khó thu hút doanh nghiệp, thì Nhà nước đầu tư, hỗ trợ như: thiết bị chiếu xạ, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu giống, chuyển giao công nghệ...

Ngoài ra, Trung tâm nên khuyến khích các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, ít sử dụng đất nhưng hiệu quả; tập trung nghiên cứu, thử nghiệm, chuyển giao, giống, công nghệ, đặc biệt là logistics, chuẩn hóa hàng hóa, tạo chợ giao dịch đúng nghĩa, kể cả sàn giao dịch nội địa và quốc tế, thương mại điện tử; đồng thời kết nối thị trường, hài hòa tiêu chuẩn với các quốc gia khác nếu có thể.

“Mọi nội dung trong dự án có thể được triển khai theo cơ chế thí điểm, từ quy hoạch chi tiết, cơ chế đất đai, mô hình công - tư hợp tác, thành lập chợ, sàn giao dịch nông sản...” - Phó Thủ tướng nói.

Về tổ chức bộ máy, Phó Thủ tướng cho rằng doanh nghiệp phải là chủ thể đầu tư và vận hành. Các sở, ngành, địa phương chỉ đóng vai trò quản lý nhà nước, bảo đảm cơ chế, chính sách và giám sát theo chức năng.

“TP Cần Thơ cần làm rõ định hướng, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư, tạo điều kiện để họ phát huy sáng tạo. Những hạng mục nào doanh nghiệp không làm được, Nhà nước đầu tư. Những gì doanh nghiệp có thể làm, để doanh nghiệp làm. Trong cơ chế chính sách thể hiện rõ nguyên tắc, có phần công, phần tư, có hạng mục đầu tư công - vận hành tư và ngược lại” - Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng giao các bộ: Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương, Tài chính, Khoa học và Công nghệ... phối hợp chặt chẽ với TP Cần Thơ để bố trí đơn vị quản lý nhà nước ở trong Trung tâm như hải quan, kiểm dịch, ngân hàng, dịch vụ công... “nên có một đơn vị tư vấn tổng hợp về pháp lý, công nghệ, thương mại…”; thí điểm thành lập sàn giao dịch nông sản vùng ÐBSCL; nghiên cứu phương án xây kho dự trữ gạo quốc gia trong Trung tâm để bảo đảm an ninh lương thực và điều tiết thị trường khi cần thiết…

“Dự án không chỉ phục vụ Cần Thơ hay vùng ÐBSCL mà mở rộng ra cả nước, hướng tới mục tiêu đưa hàng hóa Việt ra thị trường quốc tế” - Phó Thủ tướng yêu cầu.

DIỆP TRƯƠNG (TTXVN)