Những năm gần đây, Việt Nam đã đạt những kết quả quan trọng trong cuộc chiến với HIV/AIDS, nhất là những bước tiến dài trong công tác điều trị, nâng cao chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV đồng thời giảm nguy cơ lây nhiễm. Đặc biệt, 2 trong 3 mục tiêu của Tháng hành động phòng chống HIV/AIDS năm nay (90% số người nhiễm HIV biết tình trạng HIV của bản thân; 90% số người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị ARV liên tục suốt đời và 90% số người điều trị ARV duy trì tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế) tập trung vào hoạt động điều trị ARV cho người nhiễm HIV/AIDS.

* Điều trị ARV sớm, người nhiễm HIV được bảo vệ sức khỏe

ARV là thuốc điều trị dùng cho người nhiễm HIV, có tác dụng làm giảm sự phát triển của vi-rút và làm chậm giai đoạn chuyển sang AIDS. Dùng ARV cho người nhiễm HIV được nhìn nhận là một trong những biện pháp tích cực giúp cải thiện sức khỏe và kéo dài thời gian sống có ý nghĩa. Các nhà khoa học đã chứng minh rằng: Khi người nhiễm HIV được điều trị ARV, nguy cơ lây nhiễm HIV ở bạn tình không nhiễm giảm 96%.

Kết quả nghiên cứu tại Nam Phi của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy: Người nhiễm HIV điều trị bằng thuốc ARV sớm có tuổi thọ bằng 80% của người không nhiễm với điều kiện điều trị sớm trước khi tế bào CD4 xuống dưới 200 tế bào/mm3. Điều trị ARV sớm tỷ lệ thuận với bảo vệ số năm sống của người nhiễm HIV. Ngoài ra khi điều trị ARV sớm người nhiễm HIV được bảo vệ sức khỏe và vẫn có thể lao động bình thường và giảm được chi phí điều trị ARV.

Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS Nguyễn Hoàng Long cho biết: Điều trị ARV sớm mang lại nhiều lợi ích. Điều trị ARV sẽ giúp giảm nguy cơ tử vong cho người nhiễm HIV/AIDS. Nhiều người nhiễm HIV được điều trị ARV vẫn sống bình thường hàng chục năm. Ở Việt Nam, theo ước tính của các chuyên gia, với việc mở rộng điều trị ARV đã ngăn ngừa cho gần 150.000 người tránh khỏi tử vong do AIDS trong giai đoạn 2001-2015.

Bác sĩ trao đổi với bệnh nhân đang điều trị ARV tại TP Cần Thơ. Ảnh: H.HOA

Điều trị ARV còn giảm nguy cơ lây truyền HIV sang người khác. Một trong những yếu tố làm gia tăng nguy cơ lây truyền HIV từ người nhiễm sang người chưa nhiễm là nồng độ HIV trong máu người nhiễm HIV. Nồng độ HIV trong máu người nhiễm HIV càng cao thì nguy cơ lây truyền HIV sang người khác càng lớn. Điều trị bằng ARV cũng góp phần làm giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con. Phụ nữ mang thai nhiễm HIV nếu không được điều trị ARV thì tỷ lệ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con là khoảng 30-40%; nếu được điều trị ARV và các biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con thì tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con chỉ còn dưới 2%.

Có thể khẳng định rằng: Việc điều trị bằng ARV giúp cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Khi người nhiễm HIV khỏe mạnh, họ có khả năng lao động và làm việc như người bình thường, tạo ra thu nhập cho bản thân, gia đình và xã hội, tự tin hòa nhập với cộng đồng.

* Hưởng lợi từ chương trình

Theo báo cáo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), từ năm 2005, Việt Nam bắt đầu mở rộng việc sử dụng thuốc ARV để điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS. Hiện có gần 100.000 người nhiễm HIV/AIDS đang được điều trị ARV, trong đó có gần 5000 trẻ em.

Theo thống kê của Bộ Y tế, tính đến thời điểm hiện tại, trên toàn quốc có 312 phòng khám ngoại trú và 526 điểm cấp phát thuốc ARV tại xã/phường, Chương trình điều trị cũng đã được triển khai tại 23 trại giam và 33 Trung tâm chữa bệnh giáo dục lao động xã hội (Trung tâm 06).

Theo báo cáo của Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS Sở Y tế Sơn La: Đến ngày 15/10/2015, số người nhiễm HIV còn sống ở địa phương là 7.722 người, trong đó, số người đã tử vong là 2.713 người. Tổng cộng toàn tỉnh có 10.435 trường hợp nhiễm HIV, trong đó có 6.167 người chuyển sang giai đoạn AIDS. Được sự hỗ trợ của các dự án quốc tế, Sơn La đang triển khai khá toàn diện và rộng khắp các dịch vụ từ dự phòng đến chăm sóc, điều trị HIV/AIDS. Trên địa bàn tỉnh hiện có 16 cơ sở điều trị ARV. Các cơ sở đã quản lý, theo dõi và chăm sóc được 3.538 trường hợp; trong đó số bệnh nhân AIDS mới được điều trị ARV là 673 người; đồng thời điều trị nhiễm trùng cơ hội cho 1.643 người.

Bác sĩ Tòng Văn Sử, Phó Trưởng khoa truyền nhiễm, Phụ trách phòng khám ngoại trú điều trị ARV, Bệnh viện đa khoa Mường La (huyện Mường La, tỉnh Sơn La) cho biết: Phòng khám hiện đang điều trị cho 385 bệnh nhân, trong đó có 10 trẻ em. Các bệnh nhân sau khi được điều trị sức khỏe đều tiến triển tốt, sinh hoạt bình thường. Một số bệnh nhân đã có tải lượng CD4 tăng lên. Số trẻ em nhiễm HIV điều trị tại phòng khám cũng phát triển bình thường về cân nặng và trí tuệ. Tại phòng khám tỷ lệ bỏ điều trị rất thấp, chủ yếu là những người phải vào trại cai nghiện.

Đại diện Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Điện Biên cho biết: Tại tỉnh Điện Biên, từ năm 1998 đến nay đã phát hiện 7.619 người nhiễm HIV, trong đó đã tử vong 3.321 trường hợp, tỉnh đang quản lý 3.488 người nhiễm HIV. Mặc dù số phát hiện mới những năm gần đây ở tỉnh Điện Biên có chiều hướng giảm nhưng số người nhiễm vẫn rất cao, chiếm 0,64% dân số cả tỉnh. Được sự hỗ trợ của các dự án quốc tế và các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, Điện Biên đang triển khai khá toàn diện và rộng khắp các dịch vụ từ dự phòng đến chăm sóc, điều trị HIV/AIDS. Trên địa bàn toàn tỉnh có 11 phòng tư vấn xét nghiệm HIV, có 3 phòng xét nghiệm khẳng định, 56 trạm y tế xã triển khai xét nghiệm bằng test nhanh sàng lọc HIV. Về điều trị bằng thuốc kháng vi-rút, tỉnh có 10 cơ sở điều trị trên địa bàn 10 huyện, thị, thành phố, có 30 xã cấp phát thuốc ARV cho bệnh nhân điều trị ổn định. Hiện tại, các cơ sở điều trị đang chăm sóc, điều trị cho 2.425 bệnh nhân bằng thuốc ARV.

* Giải pháp đảm bảo nguồn thuốc ARV

Cục trưởng Nguyễn Hoàng Long nêu rõ: Trong thời gian qua, 70% kinh phí hoạt động phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam và 95% thuốc ARV là do các tổ chức quốc tế tài trợ. Do vậy, khi nguồn viện trợ cắt giảm thì chắc chắn công cuộc phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam nói chung và đặc biệt là việc điều trị cho người nhiễm HIV/AIDS sẽ gặp rất nhiều khó khăn, trong đó việc đảm bảo đủ thuốc ARV để tiếp tục điều trị cho người bệnh là vấn đề khó khăn hàng đầu. Trong khi kinh phí bị cắt giảm, nhưng những năm tới nhu cầu thuốc ARV tiếp tục tăng cao bởi số lượng bệnh nhân cần được điều trị ARV tiếp tục gia tăng. Ước tính, đến năm 2020, cần phải điều trị cho khoảng 200.000 bệnh nhân.

Ông Nguyễn Hoàng Long khẳng định: Khi thiếu thuốc ARV, người bệnh không được điều trị hoặc điều trị không liên tục sẽ dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng. Cụ thể là: người nhiễm HIV sẽ sớm chuyển sang AIDS và dẫn đến tử vong; tỷ lệ HIV kháng thuốc sẽ tăng cao, gây khó khăn và tốn kém trong điều trị (điều trị HIV kháng thuốc đắt gấp 8-10 lần so với HIV chưa kháng thuốc). Bên cạnh đó, khi không được điều trị, nồng độ HIV trong máu người nhiễm sẽ tăng cao, làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV cho người khác, dẫn đến dịch HIV/AIDS lan rộng trong cộng đồng.

Như vậy, giải pháp trước mắt và khẩn cấp là cần có các giải pháp tổng thể để huy động nguồn tài chính bền vững cho thuốc ARV, chủ yếu dựa vào kinh phí trong nước. Việc thu phí dịch vụ điều trị ARV của người bệnh là khó khả thi vì hầu hết người bệnh HIV/AIDS là người nghèo, không có khả năng chi trả; hơn nữa, thu phí dịch vụ sẽ dẫn đến tình trạng bỏ điều trị, tăng tỷ lệ HIV kháng thuốc và tăng chi phí điều trị ARV. Giải pháp lâu dài là cần nhanh chóng triển khai chi trả khám, chữa bệnh HIV/AIDS từ nguồn bảo hiểm y tế, tăng tỷ lệ người nhiễm HIV/AIDS tham gia bảo hiểm y tế. Giải pháp hiệu quả là cần tăng chi ngân sách hằng năm để mua thuốc ARV, đảm bảo các bệnh nhân được điều trị ARV liên tục…

Thu Phương (TTXVN)