Thương mại điện tử (TMĐT) phát triển bùng nổ, bên cạnh sự tiện ích thì không ít người lợi dụng sàn TMĐT để bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trên không gian mạng. Thời gian qua, các lực lượng chức năng tại nhiều địa phương đã kiểm tra và phát hiện nhiều vụ việc vi phạm. Tuy nhiên, do lợi dụng đặc tính ẩn danh nên việc truy vết các hành vi vi phạm trên sàn TMĐT rất khó phát hiện. Để bảo vệ doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng trước vấn nạn trên, các cơ quan quản lý nhà nước cùng doanh nghiệp đã chung tay tìm ra biện pháp hữu hiệu để bảo vệ hàng hóa cũng như ngăn chặn tình trạng này.

Nhận diện

Ngày 11-11, Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) TP Cần Thơ tiến hành kiểm tra điểm kinh doanh Nhà của Thị, tại phường Ninh Kiều, TP Cần Thơ, đoàn kiểm tra phát hiện nhiều loại mỹ phẩm “made in Thailand” không xuất trình được hóa đơn chứng từ để chứng minh tính hợp pháp của hàng hóa và hộ kinh doanh chưa làm thủ tục đăng ký để được cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh. Lực lượng chức năng đã tiến hành tạm giữ số hàng hóa trên. Đây chỉ là một trong nhiều vụ việc mà lực lượng chức năng của TP Cần Thơ kiểm tra, phát hiện vi phạm.

Đại diện các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam hướng dẫn lực lượng chức năng của TP Cần Thơ cách phân biệt hàng thật, hàng giả của một số nhãn hiệu nước ngoài đang kinh doanh tại Việt Nam.

Đại diện điểm kinh doanh Nhà của Thị cho rằng, qua lần kiểm tra này cho thấy điểm kinh doanh còn nhiều thiếu sót, từ đó hiểu rằng trong kinh doanh cần nắm rõ về nguồn gốc xuất xứ sản phẩm cũng như hiểu thêm về các quy định trong hoạt động kinh doanh để không vi phạm.

Trên thị trường, bất cứ mặt hàng nào cũng có nguy cơ bị làm giả, từ hàng tiêu dùng, mỹ phẩm, quần áo và phụ kiện thời trang, hàng tiêu dùng, thực phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh… Đặc biệt, các hãng càng có uy tín, có thương hiệu, được người tiêu dùng ưa chuộng thì việc bị làm giả, làm nhái càng nhiều. Các sản phẩm được làm giả (thường được gọi là hàng F1, F2) tinh vi đến mức người tiêu dùng rất khó nhận biết nếu không có nghiệp vụ chuyên môn, cũng như sự góp sức từ chính nhà sản xuất. Trên các sàn TMĐT như Shopee, Lazada, Tiki và nền tảng mạng xã hội (Facebook, TikTok, Zalo…), không khó để kiếm gặp các quảng cáo rao bán sản phẩm có dấu hiệu vi phạm thương hiệu lớn.

Tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc vẫn phổ biến và diễn biến phức tạp cả về quy mô, lĩnh vực lẫn phương thức sản xuất, tổ chức tiêu thụ. Các đối tượng tận dụng các nền tảng trực tuyến (website, mạng xã hội, sàn TMĐT) để hoạt động khiến tình hình diễn ra phức tạp, khó kiểm soát. Đáng quan tâm nhất hàng hóa vi phạm là các mặt hàng thực phẩm, thuốc chữa bệnh, sữa và thực phẩm bảo vệ sức khỏe ngày càng nhiều.

Theo các nhà quản lý, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng xuất hiện hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc trong thời gian qua là do siêu lợi nhuận thu được từ việc sản xuất, buôn bán những mặt hàng này; trong khi các chủ quyền sở hữu trí tuệ chưa thực sự chú ý đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình mà chỉ quan tâm đến các quy định về công bố tiêu chuẩn chất lượng, ghi nhãn hàng hóa và quên đăng ký bảo hộ nhãn hiệu sản phẩm. Nhiều doanh nghiệp chưa phối hợp với cơ quan chức năng, xem việc xử lý vi phạm là nhiệm vụ của các cơ quan thực thi pháp luật.

Bên cạnh việc người tiêu dùng mua lầm phải hàng giả do khó phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả, thì không ít người tiêu dùng biết mình đang mua hàng giả, hàng kém chất lượng nhưng vẫn chấp nhận bởi phù hợp với túi tiền của họ. Tuy nhiên, theo cơ quan chức năng, với hành động này, người tiêu dùng đã gián tiếp tiếp tay cho hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc trong việc phân phối và tiêu thụ.

Xây dựng giải pháp phòng vệ

Từ hàng loạt vụ việc gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái bị phát hiện cho thấy, nguyên nhân không chỉ đến từ sự tinh vi của các đối tượng làm giả, mà còn bởi lực lượng chức năng khó có thể bao quát hết thị trường, nhất là trong môi trường trực tuyến. Chính vì vậy, doanh nghiệp - chủ sở hữu thương hiệu chính là người đầu tiên có khả năng phát hiện và xác định đâu là sản phẩm thật, đâu là sản phẩm bị làm giả, cần phải chung tay cùng lực lượng chức năng trong công tác kiểm tra, giám sát.   

TP Cần Thơ không phải là địa bàn trọng điểm về sản xuất, nhưng việc buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc còn diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Ông Nguyễn Ngọc Hiền, Chi cục trưởng Chi cục QLTT TP Cần Thơ, cho biết: Chi cục đã chỉ đạo đến 13 Đội QLTT trên địa bàn thành phố tiến hành kiểm tra, kiểm soát thị trường, lập danh sách các điểm kinh doanh, nhằm xây dựng kế hoạch phối hợp với chính quyền địa phương, các đơn vị liên quan nắm sát địa bàn thực thi công tác chống hàng giả, gian lận thương mại, hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ, cũng như hàng kém chất lượng để đạt hiệu quả cao. Các doanh nghiệp cần triển khai rộng rãi việc ứng dụng công nghệ chống hàng giả lên sản phẩm và mạnh dạn tuyên truyền đến người tiêu dùng, đồng thời phối hợp với lực lượng chức năng để cập nhật thông tin về sản phẩm cũng như cách phân biệt hàng thật, hàng giả. Đây được xem là những hoạt động quan trọng góp phần nâng cao năng lực nghiệp vụ và hiệu quả hoạt động của lực lượng chức năng trong công tác đấu tranh chống hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp.

Bà Trần Kim Ngọc, Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (VACIP) khuyến cáo, trước tình trạng người bán hàng online ngày càng đa dạng, nhiều đối tượng đã lợi dụng trà trộn hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng để kinh doanh, do vậy, người tiêu dùng khi mua sắm online trên các sàn TMĐT cần phải biết chọn lọc, đó là chọn những “Mall” được xác nhận từ các trang TMĐT cũng như những website từ các nhà phân phối chính hãng và nhãn hiệu đang được lưu thông trên thị trường. Bên cạnh đó, cũng cần xem thêm mục đánh giá, lịch sử bán hàng để có lựa chọn tốt nhất cho bản thân.

Theo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), thời gian tới đơn vị sẽ tăng cường kiểm tra định kỳ, kiểm tra theo chuyên đề tại các sàn TMĐT và mạng xã hội; áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc và phần mềm phát hiện vi phạm. Nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành giữa QLTT, công an, hải quan và các nền tảng công nghệ. Cùng với đó, yêu cầu các sàn TMĐT minh bạch chính sách kiểm duyệt, công bố tiêu chí kiểm soát sản phẩm…

Theo các chuyên gia, để cuộc chiến chống hàng giả đạt hiệu quả thực chất, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Doanh nghiệp không nên coi việc chống hàng giả là nhiệm vụ của cơ quan chức năng. Cơ quan quản lý cần tạo cơ chế khuyến khích, bảo vệ doanh nghiệp dám nói; tiếp nhận thông tin linh hoạt và nhanh chóng từ phía doanh nghiệp (lập đường dây nóng hoặc cổng thông tin điện tử chuyên biệt cho từng ngành hàng sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý). Đồng thời, cần có chính sách bảo mật danh tính và hỗ trợ pháp lý đối với doanh nghiệp tố giác. Ngoài ra, Nhà nước có thể xem xét cơ chế hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ chống giả. Đối với người tiêu dùng cũng cần phải có những kiến thức nhất định để nhận biết hàng thật, hàng giả, nhằm tránh thiệt hại cho bản thân.

Bài, ảnh: KHÁNH NAM