Các nhà lãnh đạo Iran, Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ tại Tehran ngày 17-5. Ảnh: Reuters

Hôm qua 17-5, Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad đã cùng với Tổng thống Brazil Lula da Silva và Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan ký kết thỏa thuận trao đổi nhiên liệu hạt nhân mà ngoại trưởng 3 nước đã đạt được một ngày trước đó sau gần 18 giờ đàm phán nước rút tại Thủ đô Tehran. Theo thỏa thuận, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là điểm trung gian trao đổi nhiên liệu hạt nhân giữa Iran và các cường quốc hạt nhân khác, thay vì phải qua quá trình tăng cường làm giàu uranium tại Nga và Pháp như yêu cầu của Liên Hiệp Quốc.

Kênh truyền hình Press TV của nhà nước Iran cho biết thỏa thuận 3 bên đã tôn trọng yêu cầu của Liên Hiệp Quốc, theo đó Tehran sẽ chuyển 1.200 kg uranium được làm giàu 3,5% đến Thổ Nhĩ Kỳ để đổi lấy 120 kg uranium được làm giàu 20% phục vụ nghiên cứu khoa học. Cần nhắc lại là số lượng uranium đó chiếm gần hết tài nguyên uranium hiện có của Iran và chúng chỉ có thể đủ chế tạo một quả bom nguyên tử nếu được làm giàu ở mức 90%. Trước đây, chính quyền Tehran chỉ chấp nhận việc trao đổi số nhiên liệu hạt nhân với nguyên tắc “tiền trao cháo múc” diễn ra bên trong lãnh thổ Iran. Thế nhưng, điều kiện này của Iran bị Mỹ và các nước đồng minh “phê” là không thể chấp nhận được.

Theo các nhà quan sát, Iran và phương Tây chưa bên nào tin tưởng bên nào, nên việc chọn Thổ Nhĩ Kỳ làm điểm trung gian trao đổi nhiên liệu hạt nhân là “thượng sách”. Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã hủy bỏ chuyến công du Azerbaijan để sang Tehran ngày 16-5, cùng bắt tay với Tổng thống Brazil Lula da Silva bàn vấn đề hạt nhân của Iran. Đây được coi là “cơ hội cuối cùng” trước khi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc xem xét thông qua một nghị quyết trừng phạt mới, chủ yếu do Mỹ soạn thảo, chống chính sách hạt nhân của Iran.

Tuy nhiên, trong khi Nga và một số nước phương Tây như Pháp tỏ ý lạc quan vào nỗ lực ngoại giao của Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ, hai nước phi hạt nhân và đều là thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, thì Mỹ cho rằng Iran muốn lợi dụng hai quốc gia này làm bình phong che đậy “chiến thuật câu giờ” nhằm “có thêm thời gian tăng cường làm giàu uranium và chế tạo vũ khí hạt nhân”. Xem ra, Nhà Trắng vẫn luôn có lý lẽ bảo vệ chính sách của họ chống Iran, dù Thổ Nhĩ Kỳ là đồng minh quân sự của Mỹ trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

KIẾN HÒA
(Theo Reuters, Bloomberg và Press TV)