Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG

Các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp (NN) đã và đang phát huy vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu quả sản xuất NN tại vùng ĐBSCL. Đặc biệt, các HTX đã khẳng định vai trò không thể thiếu trong việc liên kết giữa các hộ nhỏ lẻ để hình thành các vùng sản xuất nông sản hàng hóa lớn, đảm bảo an toàn và chất lượng, tạo thuận lợi trong kết nối với doanh nghiệp hình thành các chuỗi giá trị ngành hàng bền vững. Dù vậy, hiện việc phát triển các HTX NN vẫn còn gặp nhiều khó khăn cần được tháo gỡ kịp thời.

Sầu riêng được trồng tại HTX Vườn cây ăn trái Trường Khương A ở huyện Phong Điền, TP Cần Thơ.

Hiệu quả từ HTX NN

Với sự quan tâm khuyến khích và hỗ trợ từ ngành chức năng, thời gian qua nông dân đã tích cực liên kết, hình thành được nhiều HTX để phát triển sản xuất nông nghiệp theo quy mô hàng hóa lớn và nâng cao chất lượng, giá trị và sức cạnh tranh của sản phẩm. Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), đến cuối năm 2022, toàn vùng ÐBSCL đã có 2.615 HTX NN và 20 Liên hiệp HTX NN, chiếm 13,26% tổng số HTX NN cả nước. Các HTX NN của vùng ÐBSCL tập trung nhiều ở 2 lĩnh vực là trồng trọt (lúa gạo, cây ăn trái) và nuôi trồng thủy sản (tôm, cá), chiếm khoảng 65,5% tổng số HTX nông nghiệp của vùng. Hiện cả vùng có 2.083 HTX NN hoạt động hiệu quả, chiếm 82,8% tổng số HTX NN cả vùng. Có 343 HTX NN ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, chiếm 14,1% tổng số HTX NN cả vùng. Có 1.136 HTX tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm NN cho thành viên, chiếm 46,73% HTX NN cả vùng. ÐBSCL hiện là vùng có tỷ lệ HTX NN tham gia liên kết tiêu thụ sản phẩm cho thành viên lớn nhất cả nước. Ðến nay, hình thức hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị giữa HTX với doanh nghiệp tại ÐBSCL đã trở lên khá phổ biến. Trong chuỗi liên kết với doanh nghiệp, HTX đã phát huy vai trò tổ chức kinh tế tập thể để tổ chức các hành động tập thể giữa các hộ nông dân thành viên cùng nhau áp dụng chung quy trình kỹ thuật trong sản xuất nhằm tạo ra khối lượng sản phẩm lớn, đồng đều về chất lượng.

Cần quan tâm tháo gỡ khó khăn

Dù có bước phát triển đáng kể và đang có nhiều đóng góp tích cực vào phát triển NN nhưng năng lực của các HTX NN trong vùng nhìn chung còn hạn chế về vốn, tài sản, trình độ cán bộ quản lý và năng lực sản xuất kinh doanh. Quy mô hoạt động của phần lớn HTX còn nhỏ, số thành viên còn ít và chưa đa dạng được nhiều dịch vụ phục vụ xã viên. Tỷ lệ sản phẩm nông sản được tiêu thụ qua HTX còn thấp. Hiện còn nhiều HTX chưa thực hiện liên kết với các doanh nghiệp để tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Một số HTX có liên kết nhưng còn lỏng lẻo, chưa tạo thành chuỗi giá trị...

Ðể HTX NN phát huy tốt hơn nữa vai trò trong liên kết, phát triển NN, tới đây ngành chức năng cần kịp thời giúp HTX khắc phục các khó khăn và hạn chế. Ðặc biệt, hỗ trợ về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và tập huấn để nâng cao năng lực trong tổ chức sản xuất, kinh doanh của HTX và mở rộng quy mô, phạm vi hoạt động. Rà soát, hoàn thiện các cơ chế, chính sách và tạo thuận lợi cho HTX trong tiếp cận về tín dụng, khoa học công nghệ, sản xuất theo tiêu chuẩn… để nâng cao hiệu quả sản xuất, khả năng chế biến, quảng bá, tiêu thụ sản phẩm và liên kết được với các đối tác cả trong và ngoài nước. Khuyến khích doanh nghiệp liên kết với HTX...

Theo ông Trần Anh Thư, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, thời gian qua HTX NN còn hạn chế về năng lực vốn, năng lực điều hành, trang thiết bị phục vụ sản xuất, khả năng liên kết, tiếp cận thị trường và thực hiện dịch vụ phục vụ thành viên. Ðặc biệt, HTX còn gặp khó trong liên kết với doanh nghiệp, trong khi thực tế cho thấy những HTX thành công trong thời gian qua hầu như đều có sự tham gia liên kết chặt của doanh nghiệp. Tới đây, cùng với việc tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao sự lãnh đạo của Ðảng và sự vào cuộc của các cấp chính quyền trong thúc đẩy phát triển HTX NN, An Giang chú trọng vai trò của các doanh nghiệp trong liên kết với HTX. Phát triển hệ sinh thái HTX theo chuỗi giá trị ngành hàng, lấy doanh nghiệp làm trọng tâm. Theo ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, HTX NN nào có sự tham gia liên kết của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tâm huyết, có tiềm lực và làm ăn có bài bản thì hầu như HTX đó đều hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là ta chỉ chờ vào doanh nghiệp. Tới đây, bên cạnh thực hiện tốt các chính sách và nghị quyết, chương trình, đề án về phát triển HTX của Trung ương, các địa phương cần quan tâm có những chính sách đặc thù để huy động tốt các nguồn lực hỗ trợ mạnh hơn cho HTX và thu hút doanh nghiệp tham gia.

Phát biểu tại hội nghị định hướng phát triển HTX NN bền vững vùng ÐBSCL vừa diễn ra ở tỉnh Hậu Giang, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, HTX NN mạnh yếu, bền vững hay không bền vững không chỉ giới hạn trong không gian của HTX, trong số thành viên của HTX, trong sự đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế của địa phương mà còn tác động đến sự bền vững của cả không gian sản xuất NN, hình ảnh của một nền NN và thương hiệu của nông sản. Chúng ta hãy đặt định hướng phát triển bền vững trong không gian rộng lớn hơn như vậy, mới thấy cần phải hành động quyết liệt hơn, đồng bộ hơn từ trên xuống dưới và từ dưới lên, bên trong và cả bên ngoài HTX. Khi và chỉ khi có HTX bền vững, chúng ta mới vượt qua tình trạng của một nền NN với một lời nguyền manh mún, nhỏ lẻ, tự phát. Khi ấy thu nhập của người nông dân được tăng thêm nhờ dựa vào lợi thế quy mô, mua chung, bán chung, tổ chức các dịch vụ chung. Khi và chỉ khi có HTX bền vững, chúng ta mới hướng đến hình ảnh một chuỗi ngành hàng và nhờ đó tạo ra giá trị gia tăng trong từng công đoạn của chuỗi, khi ấy mới thực sự chuyển từ tư duy sản xuất NN sang tư duy kinh tế NN. HTX có bền vững mới có được mối liên kết bền chặt với doanh nghiệp trên tinh thần hài hòa lợi ích, cùng kiến tạo chiến lược dài hạn để xây dựng thương hiệu chung cho nông sản đồng bằng… Từ cách tiếp cận như vậy, các địa phương quan tâm đúng mức đến việc phát triển HTX từ trong nhận thực đến hành động của cả hệ thống chính trị. Kịp thời ban hành các nghị quyết, chương trình hành động, mục tiêu cụ thể, chỉ tiêu cụ thể và thời gian cụ thể. Tiếp tục đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức của xã hội về HTX…l