“Rào cản hiện nay đối với việc trang bị các kiến thức sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục (SKSSSKTD) cho vị thành niên-thanh niên chính là các phụ huynh. Nói đến vấn đề sức khỏe sinh sản nhiều phụ huynh cho rằng đó là vẽ đường cho hươu chạy, nhưng thà là vẽ đường cho hươu chạy đúng đường còn hơn để nó đâm vào bụi rậm. Dự án Salin là một trong những dự án giúp hươu chạy đúng hướng”-Bác sĩ Đỗ Kim Ngọc, Giám đốc Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản TP Cần Thơ phát biểu tại hội nghị triển khai dự án “Đẩy mạnh cung cấp dịch vụ thân thiện cho vị thành niên-thanh niên” (gọi tắt là Dự án Salin).

* Thiếu kiến thức tự bảo vệ

Cán bộ Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ truyền thông, tư vấn về sức khỏe sinh sản cho học sinh. Ảnh do Hội KHHGĐ TP Cần Thơ cung cấp.

Vị thành niên-thanh niên (VTN-TN) là từ để chỉ nhóm các em từ 10-24 tuổi. Trong đó VTN từ 10-19 tuổi, TN từ 20-24 tuổi. Ngay từ tuổi bước vào VTN, nhiều em đã dậy thì. Bác sĩ Đỗ Kim Ngọc phân tích: “Bây giờ tuổi dậy thì của các em sớm hơn so với trước đây. Phổ biến là dậy thì từ 12-13 tuổi, cá biệt có một số em dậy thì khi mới 10 tuổi. Tuổi dậy thì sớm hơn nên hoạt động tình dục sớm. Trong khi đó, tuổi kết hôn muộn hơn trước, ở thành thị có khi 26, 27 tuổi còn chưa kết hôn. Như vậy, thời gian từ lúc dậy thì đến lúc lập gia đình quá dài, cộng với quan niệm tình dục khá cởi mở nên việc quan hệ tình dục trước hôn nhân có nhiều khả năng xảy ra, trong khi các em chưa được trang bị kiến thức đầy đủ về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục (SKSSSKTD)”. VTN-TN chủ yếu tìm hiểu kiến thức SKSSSKTD trên mạng internet, nhưng trên mạng quá nhiều thông tin, thiếu định hướng nên các em cảm tưởng như lạc vào một rừng thông tin. Nguyễn Minh Anh, học sinh một trường THCS ở nội ô quận Ninh Kiều tâm sự: “Những thông tin trên mạng về SKSSSKTD rất nhiều nhưng đọc xong em cũng chẳng biết đúng hay sai, có nhiều thắc mắc nhưng không dám hỏi ai”. Trong khi ở nhà trường, việc giáo dục SKSSSKTD còn hạn chế. Cô Kim Lân, Hiệu trưởng Trường THCS Trần Ngọc Quế, cho biết: “Nhà trường chủ yếu dạy văn hóa, đạo đức cho các em. Nhân viên y tế trong trường chỉ chăm sóc sức khỏe ban đầu, còn việc tư vấn, giáo dục SKSSSKTD có nhiều hạn chế. Trong chương trình sinh học lớp 8, có chương về sinh sản chỉ 8 tiết giới thiệu sơ lược về cơ quan sinh dục, thụ tinh, thụ thai... trong đó còn 2 tiết ôn tập kiểm tra cho nên việc cung cấp các kiến thức cơ bản về sức khỏe sinh sản rất hạn chế, trong khi nhu cầu tìm hiểu của các em rất lớn”. Ở trường đã vậy, ở nhà, khi các em trao đổi với phụ huynh thì phụ huynh thường gạt đi: học không lo học, tối ngày nghĩ tầm bậy không à. Các em đến tuổi dậy thì có nhu cầu tìm hiểu SKSSSKTD nhưng nhà trường và gia đình đều không cung cấp đầy đủ cho các em. Chính vì thế, nhiều em quan hệ tình dục không an toàn, mang thai ngoài ý muốn, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, thậm chí là nhiễm HIV... Khi lỡ mang thai ngoài ý muốn hay mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, phần lớn các em tìm đến các dịch vụ y tế tư nhân. Bác sĩ Đỗ Kim Ngọc lý giải: “Điều này chứng tỏ trong các cơ sở y tế công lập chưa tạo môi trường thân thiện cho các em, một số nhân viên y tế có thái độ phân biệt đối xử nên các em ngại đến. Tại Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản và Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ đã triển khai cung cấp các dịch vụ thân thiện để các em không có cảm giác lo lắng, sợ hãi. Bên cạch đó, chúng tôi cũng đi đến nhiều trường nói chuyện về SKSSSKTD, sau đó các em tìm đến Trung tâm rất đông”.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, ở Việt Nam, VTN 15 tuổi đã có quan hệ tình dục. Quan hệ tình dục sớm dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh như viêm vùng chậu, ung thư cổ tử cung, ung thư dương vật... chưa kể đến việc mang thai ngoài ý muốn khi tuổi đời còn trẻ. Hiện nay, ngày nào tại Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản TP Cần Thơ cũng có VTN-TN đến xin phá thai, có ngày cả chục em. Theo ước tính sơ bộ, trên 2% tổng số ca nạo hút thai tại Trung tâm dưới 19 tuổi, còn trong độ tuổi từ 10-24 tuổi chiếm 10%. Còn tại Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ, chỉ riêng ở Phòng khám của Hội trong năm 2009 đã có 384 VTN-TN đến phá thai.

* Cung cấp kiến thức và các dịch vụ thân thiện về sức khỏe sinh sản

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Huệ, Chủ tịch Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ tư vấn cho học sinh Trường THCS Trần Ngọc Quế.  Ảnh do Hội KHHGĐ TP Cần Thơ cung cấp.

Cuối tháng 12 vừa qua, Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ đã tổ chức hội nghị giới thiệu dự án “Đẩy mạnh cung cấp dịch vụ thân thiện cho VTN-TN” trong thời gian từ nay đến tháng 4-2011. Nhiều hoạt động được triển khai như thành lập và vận hành đội giáo dục viên đồng đẳng (có 15 em, tiếp cận, tư vấn và cấp bao cao su); thành lập và vận hành 2 câu lạc bộ “Cha và con trai, mẹ và con gái”, thiết lập và vận hành góc dịch vụ thân thiện; tổ chức các chuyến lưu động cung cấp thông tin, tư vấn và dịch vụ thân thiện tại các trường và trong cộng đồng tại các vùng khó khăn; tập huấn trang bị kiến thức cho cán bộ y tế, đồng đẳng viên, lãnh đạo cộng đồng, giáo viên, cha mẹ VTN-TN... Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Huệ, Chủ tịch Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ, cho biết: Điểm đặc biệt của dự án này là VTN-TN là nhóm mục tiêu quan trọng nhất của dự án. Họ sẽ là người tham gia thiết kế dự án. Trong quá trình thực hiện, VTN-TN sẽ tham gia lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, giám sát và đánh giá dự án. Ngoài ra, dự án cũng tổ chức tư vấn về SKSSSKTD qua mạng điện thoại 1088.

Dự án Salin được triển khai ở địa bàn 5 quận, huyện: Ninh Kiều, Bình Thủy, Thới Lai, Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh. Thông qua các hoạt động của dự án, số VTN-TN được tiếp cận với dịch vụ thân thiện là 7.464 em, trong đó, 3.000 em được tư vấn trực tiếp tại trường học, 2.000 em được cung cấp dịch vụ tại góc thân thiện và tại cộng đồng (trong đó có 500 em được chăm sóc phá thai toàn diện)... Ngoài ra, 764 người gồm các cán bộ y tế, giáo dục viên đồng đẳng, lãnh đạo cộng đồng, giáo viên và cha mẹ VTN-TN được tiếp cận thông tin, đào tạo nâng cao kiến thức, kỹ năng truyền thông, tư vấn sức khỏe sinh sản. Tại Việt Nam, ngoài TP Cần Thơ, còn có 9 tỉnh, thành khác tham gia dự án với tổng kinh phí 500.000 USD do Chính phủ Hà Lan (quỹ Salin) tài trợ.

Đặc biệt, góc dịch vụ thân thiện với 15 giáo dục viên đồng đẳng được tập huấn kiến thức SKSSSKTD, kỹ năng sống làm nòng cốt. Các em sẽ sinh hoạt định kỳ tại góc dịch vụ thân thiện và rủ các bạn bè lại sinh hoạt nhằm phổ biến các kiến thức sức khỏe sinh sản và giới thiệu các hoạt động cung cấp dịch vụ sức khỏe sinh sản để các em không bị mặc cảm khi cần đến sự hỗ trợ y tế, ngăn chặn các em đến với những cơ sở y tế bất hợp pháp hoặc không đủ điều kiện chuyên môn có thể dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Huệ, Chủ tịch Hội Kế hoạch hóa gia đình TP Cần Thơ, cho biết: “Thực trạng mang thai ngoài ý muốn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, kể cả HIV đang đe dọa sức khỏe của các em trong nhóm VTN-TN. Dự án này nhằm cung cấp thông tin, tư vấn và cung cấp dịch vụ SKSSSKTD để các em có kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ, phòng tránh các nguy cơ về sức khỏe, giúp các em phát triển toàn diện”.

HUỆ HOA