Sự hỗ trợ của Chính phủ Trung Quốc và động lực phát triển lợi nhuận của các công ty công nghệ đã thúc đẩy làn sóng tích hợp các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI), từ gia sư robot đến chatbot, vào các hoạt động chăm sóc và giáo dục trẻ em.​

Chú chó robot AlphaDog được trưng bày tại một cửa hàng của công ty Weilan ở Nam Kinh. Ảnh: AFP

Trong bối cảnh Chính phủ Trung Quốc đang thúc đẩy tiến bộ công nghệ để cạnh tranh với Mỹ, thành công vang dội của các mô hình AI như DeepSeek và Qwen đã thúc đẩy mọi ngành công nghiệp, từ y tế, nông nghiệp đến giáo dục, tích hợp AI. Đáng chú ý, việc áp dụng các mô hình AI trong dạy kèm diễn ra đặc biệt nhanh chóng, khi các bậc phụ huynh sẵn sàng thử bất cứ điều gì để giúp con cái họ thành công.

Điển hình như giảng viên Wu Ling, người đã chọn một chú chó robot có tên AlphaDog trị giá 1.170USD để làm gia sư tiếng Anh cho cậu con trai 12 tuổi. Do công ty khởi nghiệp robot Weilan phát triển và được mô hình AI của DeepSeek hỗ trợ, chú chó cao 30cm, nặng khoảng 8kg này ngoài luyện tiếng Anh cho con trai của Wu còn trò chuyện với cậu về các vấn đề thời sự, nhảy theo tiếng guitar cậu gảy. Thông qua camera tích hợp, AlphaDog còn giúp Wu trông nhà khi cô đi vắng. Wu chia sẻ AlphaDog đã trở thành một phần của gia đình mình.

Tương tự, Tong Mingbo ở thành phố Hàng Châu, để cậu con trai 4 tuổi trò chuyện với Doubao, ứng dụng AI của ByteDance, khi cô cần nghỉ ngơi. Với giọng nữ nhẹ nhàng, Doubao trò chuyện với cu cậu về robot, trường mẫu giáo và cả đậu hủ, món ăn cậu yêu thích. Tuy lo ngại việc tiếp xúc nhiều với AI có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của con, nhưng khi cảm thấy mệt mỏi và không có sự trợ giúp nào, Tong lại nhờ đến Doubao.

Phổ biến AI trong học tập cũng gây nhiều quan ngại

Với sự thúc đẩy của Bắc Kinh, ứng dụng AI trong giáo dục đã trở thành ngành công nghiệp trị giá hàng tỉ USD tại quốc gia Đông Á này. Từ đồ chơi robot cho tới hệ thống chấm điểm bài tập về nhà, các công cụ AI đang “xâm chiếm” các lớp học và hộ gia đình. Chúng không chỉ cung cấp tài liệu học tập mà còn hỗ trợ về mặt tinh thần, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong cuộc sống của trẻ em Trung Quốc.

Trong một chỉ thị được ban hành hồi tháng 8, Chính phủ Trung Quốc yêu cầu tích hợp công nghệ AI vào toàn bộ chương trình giáo dục trẻ em để nâng cao chất lượng học tập và thu hẹp tình trạng bất bình đẳng. Các chính quyền địa phương cũng đặt ra mục tiêu riêng. Đơn cử, Sơn Đông có kế hoạch trang bị AI cho 200 trường học và yêu cầu tất cả giáo viên phải học các công cụ AI tạo sinh trong vòng 3-5 năm tới; Quảng Tây thì chỉ đạo các trường học thử nghiệm giáo viên, cố vấn nghề nghiệp và cố vấn sức khỏe tâm thần AI.

Tuy nhiên, các nhà giáo dục cũng như giới chuyên gia tỏ ra hoài nghi, cảnh báo rằng lợi ích của AI đang bị phóng đại. Jeremy Knox, phó giáo sư tại Đại học Oxford (Anh) chuyên nghiên cứu AI trong giáo dục Trung Quốc, cho rằng những công cụ như vậy có thể gây hại, hạn chế trẻ em tương tác với xã hội và làm suy yếu kỹ năng học tập. “Hiện tại, có quá nhiều sự cường điệu về AI. Nếu những người trẻ tuổi ngày càng phụ thuộc vào các phản hồi tự động, họ sẽ mất đi khả năng tự suy nghĩ” - ông Knox quan ngại.

Đồng quan điểm, Sun Lim, giáo sư tại Đại học Quản lý Singapore, cho rằng việc quá phụ thuộc vào AI có thể ảnh hưởng đến khả năng tư duy, giao tiếp với giáo viên và bạn học. Về phần mình, Yong Zhao, giáo sư Đại học Kansas (Mỹ), cho rằng AI vẫn chưa chuyển đổi giáo dục một cách có ý nghĩa. Theo ông Zhao, các trường học ở Trung Quốc vẫn tuân theo các chương trình giảng dạy do nhà nước thiết kế, vốn ít không gian cho việc thử nghiệm mặc dù đã ứng dụng AI. “AI hiện chưa tạo ra sự khác biệt lớn” - ông Zhao nói.

Dù vậy, công nghệ AI vẫn hiện diện trong trường học theo cách tích cực. Trong năm nay, công ty khởi nghiệp Ling Xin Intelligence đã triển khai các buồng trị liệu tại gần 200 trường học. Giám đốc điều hành Zheng Shuliang cho biết học sinh thích tâm sự với các nhân viên AI về những lo lắng trong học tập hoặc các mối quan hệ gia đình. “Một số trẻ không muốn nói chuyện nhiều với giáo viên. Các em thích nói với AI bên trong những buồng nhỏ hơn” - Zheng nói.

Không chỉ tại Trung Quốc, AI đang nhanh chóng trở thành một phần của giáo dục và nuôi dạy trẻ trên toàn thế giới. Tại Mỹ, Alpha Schools sử dụng AI để dạy trẻ em đọc, học toán và khởi nghiệp, trong khi công ty đồ chơi Mattel đang hợp tác với OpenAI để phát triển đồ chơi ứng dụng AI. Tại Ấn Độ, OpenAI đang đào tạo giáo viên cách soạn giáo án và cải thiện sự tương tác của học sinh với AI. Trong khi đó, học sinh ở Colombia thường xuyên sử dụng chatbot AI của Meta, còn giáo viên ở Kenya soạn giáo án bằng các công cụ AI.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)