Châu Lan và Tanit Wongdumrongdet

Trong 10 năm qua, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Thái Lan chỉ đạt trung bình 3%/năm, với tốc độ tăng trưởng như vậy chưa đủ để Thái Lan vượt lên. Vì vậy cần thay đổi mô hình phát triển kinh tế và xã hội. BCG (Bio - Circular - Green) đã được giới nghiên cứu và Chính phủ Thái Lan xem như mô hình kinh tế mới - tăng trưởng bền vững, là chìa khóa cùng lúc mở 3 cánh cửa: Kinh tế sinh học, Kinh tế tuần hoàn và Kinh tế xanh, thông qua việc sử dụng mô hình kinh tế mới để phá vỡ giới hạn, tạo ra tăng trưởng kinh tế bền vững.

Các cuộc tiếp xúc thân thiện giữa Doanh nhân Việt Nam và Thái Lan trong khuôn khổ ThaiFex Anuga 2022. Ảnh: Trần Quỳnh

BCG được mô tả dựa trên giá trị và đổi mới phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc (SDGs), Triết lý Kinh tế vừa đủ (Sufficiency Economy Philosophy - SEP) được Quốc vương Thái Lan Bhumibol Adulyadej định hướng từ năm 1974, với mong muốn tạo việc làm cho 16,5 triệu người, tăng tỷ trọng trong GDP của BCG từ 21% lên 24% trong vòng 5 năm tới (tăng từ 3.400 tỉ baht vào năm 2020 lên 4.400 tỉ baht vào năm 2025), Chính phủ Thái Lan tập trung chính sách thúc đẩy nền kinh tế xanh để tạo ra giá trị gia tăng bốn ngành:

1. Nông nghiệp và thực phẩm. Dù chỉ có 12 triệu người làm nông, nhưng đó là những người gắn bó với hơn 90% diện tích đất canh tác của Thái Lan, gắn với 6 loại hàng hóa: lúa, cao su, sắn, mía, bắp và dầu cọ - là loại hàng hóa (Commodity) - mà giá biến động theo khí hậu và nguồn cung trên thị trường thế giới.

Thái Lan coi trọng việc ứng dụng công nghệ AI, IoT, Cloud, Big Data để tạo Nông trại thông minh, tạo Blockchain để xác định nông dân và nguồn gốc của các sản phẩm từ nông nghiệp chính xác, giảm chi phí trồng trọt bằng cách cung cấp chất dinh dưỡng và nước theo nhu cầu của cây trồng, giám sát theo thời gian thực; Bao bì thông minh gắn với hệ thống vận chuyển chất lượng cao (Smart Logistics), cho phép theo dõi độ tươi của sản phẩm dọc theo tuyến đường vận chuyển.

Giá trị của khu vực nông nghiệp được nhân lên nhờ đa dạng hóa sản phẩm, khác biệt hóa sản phẩm, sản phẩm và dịch vụ có giá trị cao và chất lượng cao, giảm thiểu chất thải, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên và đất đai, đưa đất nước thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và tạo đủ thu nhập cho người hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Các nhóm R&D được hỗ trợ bởi công nghệ phân tích hành vi khách hàng, tối ưu hóa sản xuất chất thải, truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và sản phẩm, cũng như phát triển các sản phẩm thực phẩm mới và có giá trị cao như thực phẩm chức năng.

Thịt bò thông thường có giá bán là 250 baht/kg, nhưng thịt bò Phon Yang Kham có giá 750 baht/kg. "Sản xuất thật nhiều nhưng thu nhập ít hơn" là thực trạng phải thay đổi. Bằng cách sử dụng công nghệ 4.0, đất nước tăng cường sự đa dạng của các nông sản như rau, trái cây, hạt giống, hoa, thảo dược, tre, nứa, côn trùng... bao gồm cả việc chuyển đổi các sản phẩm nông nghiệp thành sản xuất thực phẩm và đồ uống lành mạnh... Năm 2017, giá trị thị trường của các sản phẩm thực phẩm và đồ uống tốt cho sức khỏe là 200 tỉ baht. Hiện nay, nhu cầu thực phẩm chức năng giúp tăng khả năng miễn dịch, bồi bổ trí não, tăng cường sinh lực đang gia tăng,... khích lệ hoạt động nghiên cứu tìm ra các dược chất quan trọng trong dược liệu để thay đổi từ "bán theo tấn" thành "bán theo kg" hoặc gram.

2. Y tế và Sức khỏe. Trong năm 2017, Thái Lan đã chi cho y tế khoảng 4 tỉ baht. Người ta ước tính mức chi tiêu cho y tế sẽ tăng lên 1.400 tỉ baht khi Thái Lan bước vào một xã hội già hóa hoàn toàn.

Mỗi năm, Thái Lan nhập khẩu dược phẩm hơn 100 tỉ baht, trong đó 3/4 là thuốc nhập khẩu dược phẩm sinh học, không chỉ có vaccine, các protein và kháng thể, trị liệu. Trong 2 năm liên tiếp, nhờ những tiến bộ trong nghiên cứu hệ gen, Thái Lan đã phát triển phương pháp chữa bệnh thalassemia bằng liệu pháp gen và có tiềm năng phát triển các phương pháp điều trị các bệnh khác. Với sự sẵn có của các tiêu chuẩn dịch vụ tốt, nhân viên y tế chất lượng, Thái Lan muốn trở thành trung tâm hàng đầu về các dịch vụ y tế và sức khỏe của châu Á. Năm 2015, Thái Lan đạt doanh thu từ nghiên cứu lâm sàng hơn 8,8 tỉ baht. Nếu quản lý tốt, nguồn thu này có thể tăng gấp đôi.

Thái Lan thúc đẩy y tế dự phòng và y học chính xác trên cơ sở mở rộng hợp tác quốc tế, sử dụng dữ liệu di truyền cũng như nghiên cứu lâm sàng giữa các bên liên quan bao gồm các nhà nghiên cứu, ngành công nghiệp và các cơ quan quản lý có trình độ chuyên môn cao.

3. Năng lượng sinh học, Vật liệu sinh học và Hóa sinh. Trước khi chuẩn bị Kế hoạch Phát triển Năng lượng Tái tạo B.E. 2551 (2008), Thái Lan đã nhập khẩu năng lượng tới 60% nhu cầu trong nước, xu hướng tăng nhập khẩu ngày càng tăng.

Trong khi đó, Thái Lan có tiềm năng sản xuất năng lượng tái tạo rất cao, bao gồm năng lượng từ mặt trời có lợi cho việc sản xuất năng lượng tái tạo để tăng từ 15,5% trong năm 2018 lên 30% trong năm 2036. Bã mía giá 1 baht/kg khi được phát triển như một hợp chất được sử dụng trong sản xuất mỹ phẩm và thực phẩm, giá trị tăng lên 260 baht/kg thậm chí 1.000 baht/kg khi được sử dụng làm tiền chất trong sản xuất nhựa sinh học (Bioplastic) hoặc sử dụng trong nuôi cấy tảo được sử dụng làm nguyên liệu để sản xuất biomethanol (Biomethanol) trong sản xuất dầu sinh học.

Các chuyên gia ước tính thị trường sản phẩm sinh học sẽ tăng từ 400 tỉ USD vào năm 2020 sẽ tăng lên 487 tỉ USD vào năm 2024. Ðây là cơ hội để Thái Lan nâng giá trị lên gấp nhiều lần.

Chính phủ đặt ra mục tiêu năng lượng tái tạo là 30% tổng mức tiêu thụ năng lượng cuối cùng vào năm 2036. Ngành năng lượng có thể hưởng lợi từ công nghệ tiên tiến từ ​​các nguồn tái tạo như nhiên liệu có nguồn gốc từ rác thải (RDF), khí sinh học, cũng như thiết lập các nhà máy điện dựa vào cộng đồng (CBP) với hệ thống tài nguyên năng lượng phân tán (DERs) sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, được kết nối thông qua các vi mạch thông minh hỗ trợ blockchain. Ðối với lĩnh vực vật liệu và hóa sinh, các công nghệ tiên tiến sẽ được phát triển và sử dụng để chuyển đổi sinh khối và phụ phẩm nông nghiệp thành các mặt hàng có giá trị cao như nhựa sinh học, sợi và dược phẩm.

4. Du lịch và kinh tế sáng tạo. Năm 2018, hơn 35 triệu du khách nước ngoài đến du lịch Thái Lan, tạo ra thu nhập từ du lịch hơn 3.000 tỉ baht, được xếp hạng 4 trên thế giới.

Tuy nhiên, thu nhập này chỉ tập trung ở một số khu vực (80% chỉ tập trung ở 8 tỉnh). Lượng khách vượt quá khả năng của các điểm du lịch gây thiệt hại đến tài nguyên và môi trường, ảnh hưởng đến cách sống văn hóa địa phương, thậm chí có sự tranh giành tài nguyên từ người dân địa phương.

Vì vậy, cần khẩn trương khôi phục tài nguyên và môi trường, sinh hoạt văn hóa bị suy thoái tại các điểm du lịch ban đầu. Ðồng thời phát triển các điểm du lịch mới bằng cách phân bố các điểm du lịch đến các thành phố thứ cấp với cách quản lý du lịch bền vững (Sustainable Tourism) bằng cách làm nổi bật bản sắc của từng khu vực, kết nối các thế mạnh của đất nước như du lịch nông nghiệp, phát triển các điểm du lịch carbon thấp và du lịch tri thức… Việc tích hợp thông tin Big Data, IoT, AI, Cloud trong quản lý, tăng năng lực cung cấp dịch vụ… là cách thu hút đầu tư vào lĩnh vực du lịch và khách sạn một cách toàn diện hơn, trong đó có cả đầu tư từ Chính phủ.

Khi một quốc gia có sản phẩm đang có nhu cầu trên thị trường, dựa trên các nguyên tắc của nền kinh tế chia sẻ và nền kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp có thể tạo ra giá trị mới trong toàn bộ chuỗi sản phẩm trên cơ sở sử dụng dữ liệu xã hội (RSS), đo lường nhu cầu và cách khai thác từ nông nghiệp truyền thống (thảo dược) và nông nghiệp hiện đại (protein từ côn trùng) với chất lượng được kiểm soát theo tiêu chuẩn quốc tế.

Công nghệ kỹ thuật số sẽ giúp củng cố nền tảng kinh tế du lịch truyền thống, tạo ra trải nghiệm du lịch cổ xưa bằng cách đưa các di tích cổ trở lại sống động trong Thực tế ảo (Virtual Reality). Kết nối hệ thống thông tin du lịch thời gian thực giúp lập kế hoạch du lịch với hệ thống trí tuệ nhân tạo đặt chỗ và đặt vé du lịch phù hợp với phong cách sống của từng người. Hoạt động du lịch ở các thành phố thứ cấp và tăng số lượng du khách chất lượng bao gồm cả việc tìm kiếm mô hình kinh doanh du lịch cho người cao tuổi.

BCG chú trọng thiết kế sinh thái và Không chất thải, thúc đẩy tái sử dụng, tân trang, coi trọng quản lý chất thải bằng cách đưa nguyên liệu đã được sản xuất và tiêu dùng vào quá trình chuyển hóa để tái sử dụng (Recycle, Upcycle), khác hẳn với hệ thống kinh tế truyền thống chỉ sử dụng tài nguyên, sản xuất và tạo ra chất thải (Kinh tế tuyến tính)… Mô hình này tập trung vào tăng trưởng kinh tế định tính, phân phối đồng đều và phát triển bền vững. Khi công nghệ kỹ thuật số được sử dụng trong môi trường thích hợp, nó sẽ tạo ra một nền kinh tế kỹ thuật số và kinh doanh kỹ thuật số cho công nghệ sinh học mới.