6 tháng đầu năm 2016, công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại của TP Cần Thơ có nhiều chuyển biến tích cực. Do vậy, trên địa bàn thành phố không xảy ra các vụ việc nghiêm trọng dù hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả được đánh giá là diễn biến khá phức tạp, ngày càng tinh vi .

*Gian lận ngày càng tinh vi

Theo Ban Chỉ đạo 389/TP TP Cần Thơ (Ban Chỉ đạo), 6 tháng qua, tình hình kinh tế - xã hội trên địa bàn TP Cần Thơ cơ bản ổn định. Dù vậy, hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả diễn biến khá phức tạp, ngày càng tinh vi. Mặt hàng buôn lậu chủ yếu là thuốc lá điếu ngoại nhập, hàng may mặc, đồ chơi trẻ em, rượu, bia, bánh kẹo, thực phẩm, mỹ phẩm, điện tử, đồ điện gia dụng… với phương thức thủ đoạn là lợi dụng đêm tối, những giờ cao điểm, bến xe, các trung tâm thương mại… hàng hóa được chia nhỏ, tháo rời, cất giấu trong người, hành lý cá nhân, nên khi kiểm tra bắt giữ thường số lượng không nhiều. Các hành vi gian lận thương mại được thực hiện với phương thức thủ đoạn như quay vòng hóa đơn chứng từ, mua bán hóa đơn để hợp thức hóa hàng nhập lậu, gian lận trong kê khai giá trên hóa đơn bán hàng để giảm thuế giá trị gia tăng; gian lận về cân đong, đo đếm, chất lượng ở một số mặt hàng như xăng dầu, gas, mặt hàng đóng gói sẵn... Tình trạng sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ vẫn còn xảy ra ở các lĩnh vực nông nghiệp, an toàn thực phẩm, y tế… như sử dụng thực phẩm, phụ gia thực phẩm không rõ nguồn gốc, nhãn mỹ phẩm không đáp ứng theo quy định, công thức, không công bố tiêu chuẩn hoặc không đúng với hồ sơ đăng ký công bố tiêu chuẩn, hành vi xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu đã được bảo hộ, chỉ dẫn địa lý, tên thương mại…

Bên cạnh đó, tình trạng nhiều loại hàng hóa quảng cáo công dụng và chất lượng sản phẩm không đúng thực tế; thực hiện khuyến mãi mà không đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; vi phạm các quy định về ghi nhãn hàng hóa… Bà Nguyễn Thị Kiều, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, cho biết: "Đầu năm đến nay, thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiểm tra 102 cơ sở sản xuất, kinh doanh hàng hóa phục vụ sản xuất nông nghiệp. Qua đó phát hiện 8/15 mẫu phân bón không đạt tiêu chuẩn; trong đó có 1 mẫu giả nhãn hiệu. Tuy nhiên, xét theo qui định thẩm quyền quản lý, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khó khăn trong quản lý. Đó là vấn đề công bố sản phẩm, chẳng hạn đối với mặt hàng phân bón, theo qui định mặt hàng phân bón hữu cơ do ngành nông nghiệp quản lý; phân bón vô cơ thì ngành công thương quản lý. Trong khi đó, trên thị trường nhiều sản phẩm phân bón khi đăng ký sản phẩm thì là phân bón có thành phần vô cơ nhưng khi ra thị trường lại quảng bá với khách hàng là có thành phần hữu cơ. Cùng đó, nhiều sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật, trên nhãn dán về công dụng nhà sản xuất luôn công bố nhiều công dụng hơn so với giấy tờ đã đăng ký…".

Ngay từ đầu năm Ban Chỉ đạo đã thành lập 2 đoàn kiểm tra liên ngành gồm: Đoàn liên ngành kiểm tra hoạt động bán hàng đa cấp và Đoàn liên ngành chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Ông Nguyễn Văn Sanh, Chi Cục Trưởng Chi cục Quản lý thị trường, thành viên Ban Chỉ đạo, cho biết: Ban Chỉ đạo đã tăng cường kiểm tra kiểm soát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, từ đó tình trạng buôn lậu, hàng nhập lậu đối với một số mặt hàng đã được kiểm soát chặt chẽ, có hiệu quả. Tính đến cuối tháng 6-2016, các sở, ngành và lực lượng chức năng đã xử lý 1.116 vụ vi phạm, trong đó 975 vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, giảm 3,28% so với cùng kỳ, tập trung ở các mặt hàng: thuốc lá điếu nhập lậu, phân bón, mỹ phẩm, hóa phẩm… nộp ngân sách Nhà nước gần 24,8 tỉ đồng, tăng 144% so với cùng kỳ năm 2015.

* Gỡ khó để kiểm soát chặt

Mặc dù có nhiều nỗ lực nhưng công tác thực hiện chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả vẫn còn một số khó khăn, hạn chế. Đại tá Trần Thanh Chàng, Trưởng phòng Phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Công an TP Cần Thơ, cho rằng: Thời gian qua, công tác kiểm tra liên ngành chủ yếu mang tính hành chính, công khai. Trong khi đó các hành vi buôn lậu và gian lận thương mại ngày càng tinh vi nên không mang lại hiệu quả cao. Đó là hệ thống pháp luật về đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng gian, hàng giả chưa hoàn thiện; một số lĩnh vực còn chồng chéo, chưa đồng bộ. Một số văn bản quy phạm pháp luật về đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp… 6 tháng đầu năm 2016, số vụ xử lý hình sự rất ít so với tổng số vụ vi phạm mà lực lượng chức năng đã bắt giữ xử lý. Số vụ khởi tố chủ yếu là buôn bán vận chuyển hàng cấm, hàng giả,… Nguyên nhân chủ yếu là do thu thập chứng cứ, tài liệu chứng minh hành vi vi phạm rất khó khăn. Chẳng hạn, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, Nghị định Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực quản lý Nhà nước còn chồng chéo quy định về hành vi, mức phạt,… gây khó khăn trong việc áp dụng xử phạt; một số Nghị định có quy định thẩm quyền xử phạt của cơ quan quản lý thị trường nhưng rất chung chung, gây khó khăn trong việc áp dụng xử phạt. Nghị định số 163/2013/NĐ-CP của Chính phủ ngày 12-11-2013 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất, phân bón và vật liệu nổ công nghiệp còn chậm sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của quản lý thị trường.

Cùng đó, công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa được thường xuyên, chưa đồng bộ, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp. Một số sở, ngành, các cơ quan, đơn vị chưa chấp hành nghiêm chế độ thông tin báo cáo; công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa tốt; công tác kiểm tra, đôn đốc chưa thật sự hiệu quả, chủ yếu dừng lại ở việc nhắc nhở trên văn bản, chưa sát với tình hình thực tế. Nhằm kiểm soát chặt thị trường, Ban Chỉ đạo sẽ tập trung bám sát, thực hiện có hiệu quả các nội dung chỉ đạo của Chính phủ, Ban chỉ đạo 389 quốc gia và của UBND thành phố về công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Chỉ đạo lực lượng chức năng tập trung tổ chức đấu tranh có trọng tâm, trọng điểm. Bởi đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng gian, hàng giả phải đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất về nghiệp vụ giữa các sở, ngành, quận, huyện nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp. Cục Hải quan có trách nhiệm ngăn chặn kiểm tra, giám sát tại các cửa khẩu… Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động nhân dân đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả; tăng cường phòng chống tiêu cực tham nhũng nhằm từng bước xã hội hóa công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thông qua tăng cường phối hợp, trao đổi thông tin, hỗ trợ của các hiệp hội, doanh nghiệp.

Ông Trương Quang Hoài Nam, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ cho rằng: Để việc kiểm soát thị trường được chặt chẽ, các sở, ngành là thành viên Ban Chỉ đạo cần đẩy mạnh công tác phối hợp. Việc kiểm tra cần có trọng tâm, trọng điểm, tránh việc trùng lắp gây phiền hà cho doanh nghiệp và các cơ sở kinh doanh. Những tháng cuối năm, các sở, ngành cần triển khai kiểm soát chặt, ngăn chặn kịp thời các vi phạm. Trong đó đặc biệt chú ý đến các mặt hàng cấm, như: pháo nổ, thuốc lá ngoại nhập lậu, rượu ngoại, các sản phẩm tiêu dùng… Các vụ việc phát hiện, bắt giữ, các lực lượng chức năng phải nhanh chóng điều tra xác minh làm rõ để xử lý nghiêm đúng quy định của pháp luật, đảm bảo có tác dụng răn đe, phòng ngừa tội phạm. Cần phối hợp với cơ quan mặt trận tổ quốc, tuyên giáo trong các hoạt động đẩy mạnh công tác tuyên truyền và theo dõi thị trường. Đồng thời, cần rà soát các quy định pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh hàng hóa nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và môi trường kinh doanh bình đẳng và lành mạnh.

Bài, ảnh: Khánh Nam