Mua bán gạo ở chợ Xuân Khánh, TP Cần Thơ.

So với cách nay 2 tuần, giá bán lẻ nhiều loại gạo giảm thêm 500-1.000 đồng/kg. Giá gạo IR50404 tại TP Cần Thơ chỉ còn phổ biến ở mức 5.500-7.000 đồng/kg; gạo Hàm Trâu, gạo CS: 7.000-8.000 đồng/kg; còn giá gạo thơm Mỹ cũ và gạo một bụi thơm, gạo nàng hương 10.000 đồng/kg; gạo thơm Mỹ mới 11.000 đồng/kg; gạo thơm Thái 11.000-12.000 đồng/kg...

Giá gạo bán lẻ giảm do giá lúa và gạo nguyên liệu xuất khẩu đã giảm thêm 1.000-1.600 đồng/kg (tùy loại) so với cách nay 1 tháng. Giá lúa dài tại nhiều tỉnh, thành ĐBSCL chỉ còn ở mức 2.800-2.900 đồng/kg, còn các loại lúa hạt tròn (như IR50404) chỉ ở mức 2.500 đồng/kg. Trong khi đó, gạo lức nguyên liệu xuất khẩu (15-25% tấm) đang được nhiều doanh nghiệp mua chỉ ở mức 3.700-3.800 đồng/kg.

Như vậy, nếu so với thời điểm giá lúa gạo lên ở mức cao kỷ lục (hồi tháng 4, tháng 5-2008), hiện giá lúa giảm trên 3.000 đồng/kg. Điều này càng làm cho nhà nông thêm khó khăn khi đang phải bước vào vụ sản xuất lúa đông xuân 2008-2009. Nhiều nhà nông đã bị lỗ thêm hàng chục triệu đồng sau vài tháng trữ lúa lại.

Đầu ra trong xuất khẩu còn chậm, cộng với việc chất lượng nhiều loại lúa gạo giảm do để lâu làm lúa tiếp tục bị tuột giá. Nhưng có một nghịch lý là giá nhiều loại gạo bán lẻ giảm chưa tương xứng với giá lúa và đang còn ở mức cao. Chính vì vậy, nhiều dự đoán cho rằng giá các loại gạo bán lẻ sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới. Ông Phạm Minh Xo, Trưởng Trạm Kinh doanh chế biến lương thực Cái Răng (thuộc Công ty Lương thực Sông Hậu, Tổng Công ty Lương Thực miền Nam), cho rằng: “Với giá nhiều loại gạo nguyên liệu xuất khẩu đang chỉ ở mức 3.750-3.800 đồng/kg như hiện nay, giá bán lẻ gạo tại chợ cao lắm chỉ ở mức 4.700-5.000đồng/kg. Nhiều người tiêu dùng đang phải mua gạo với giá cao hơn giá thành thực tế”.

So với cùng kỳ năm 2007, giá gạo dài thường đang thấp hơn khoảng 300-400 đồng/kg, còn gạo lức nguyên liệu xuất khẩu cũng thấp hơn khoảng 1.000 đồng/kg. Song, giá nhiều loại gạo thường bán lẻ trên thị trường đang cao hơn cùng kỳ năm trước 1.000-2.000 đồng/kg. Trên thực tế, một số điểm bán gạo tại TP Cần Thơ đã có loại gạo thường được bán với giá 5.000-5.500 đồng/kg, nhưng số lượng, chủng loại vẫn còn rất ít.

Theo lý giải của nhiều doanh nghiệp chế biến gạo xuất khẩu, sở dĩ có thực tế này do thị trường gạo bán lẻ trong nước đang bị tư nhân chiếm lĩnh và khống chế giá. Hiện nay, tuy có nhiều doanh nghiệp chế biến gạo xuất khẩu còn tồn đọng lượng gạo lớn nhưng hầu như các doanh nghiệp không đem hàng ra tiêu thụ ở thị trường nội địa. Bởi lẽ, do bán gạo ở nội địa doanh nghiệp phải chịu thuế giá trị gia tăng 5%. Do đó, doanh nghiệp thường chỉ bán gạo ở thị trường nội địa thông qua các doanh nghiệp và các siêu thị có xuất hóa đơn để được hoàn thuế, chứ không bán trực tiếp cho người tiêu dùng. Mặt khác, trong nhiều năm qua, thị trường nội địa vốn quen với việc tiêu thụ các loại gạo thơm, gạo dẻo, gạo có cơm mềm... còn những loại gạo dài thường có cơm cứng, chủ yếu phục vụ xuất khẩu.

Phần lớn lợi nhuận từ việc sản xuất và tiêu thụ lúa gạo đang rơi vào các khâu trung gian, còn nông dân và người tiêu dùng phải chịu nhiều thiệt thòi. Hiện giá gạo xuất khẩu đã giảm trên 50% so với thời điểm giá lên ở mức cao kỷ lục (vào tháng 4, tháng 5-2008) nhưng vẫn còn ở mức cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm. Cụ thể, giá gạo 5% tấm xuất khẩu đang ở mức 395-400 USD/tấn FOB, cao hơn 65-70 USD/tấn so với cùng kỳ năm trước, còn gạo 25% tấm: 310-315 USD/tấn, cao hơn 10-15 USD/tấn. Thế nhưng giá lúa đang bị tuột dốc, còn nhiều người tiêu dùng phải mua gạo chợ giá cao!

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG