Giá cá tra đã tăng trở lại nhưng nhiều nông dân ĐBSCL đang “ôm hận” vì đã trót bán cá cách đây 1-2 tháng. Giờ đến phiên doanh nghiệp kêu ca: Thiếu nguyên liệu cá! Câu chuyện con cá tra, cá ba sa là “chuyện dài nhiều tập” về một phong trào nuôi, chế biến theo kiểu mạnh ai nấy làm, không gắn với một qui hoạch nào cụ thể...!

* Giá cá tra tăng mạnh, nhiều nông dân tiếc nuối!

Sau một thời gian rớt giá, giá cá tra đã tăng mạnh trở lại. Ngày 14-4, tại Cần Thơ, Đồng Tháp và An Giang, các doanh nghiệp (DN) mua cá loại 1 khoảng 15.200đ, cá biệt có DN mua đến 15.500đ/kg; tăng khoảng 1.500đ/kg so với tháng rồi. Hiện thị trường tiêu thụ cá tra ở nước ngoài tăng mạnh, tỷ giá đồng USD tăng đã kích thích DN đẩy mạnh thu mua cá.

Các doanh nghiệp cần liên kết, thống nhất giá xuất khẩu các mặt hàng cá tra, cá ba sa.

Bây giờ, nhiều nông dân lại đâm ra oán trách: tại sao các doanh nghiệp biết giá cá sẽ tăng trở lại mà không đẩy giá lên ở thời điểm cá rớt giá thảm hại? Một số doanh nghiệp chế biến thủy sản thừa nhận, nhiều “đồng nghiệp” đã lợi dụng thời điểm cá rớt giá để chèn ép nông dân. Nói đúng hơn là dồn nông dân vào thế bí: Không còn tiền mua thức ăn để dưỡng cá cầm cự chờ giá, phải bấm bụng bán giá thấp. Ở thời điểm khủng hoảng thừa nguyên liệu, “bài quen” của doanh nghiệp là: Đưa ra tiêu chuẩn màu, tỷ lệ thịt để kèn cựa xuống giá với nông dân. Một số doanh nghiệp lại “khất nợ” dài hạn với nông dân. “Một nông dân nuôi cá tra, không chịu nổi cảnh “khất nợ” dài hạn của doanh nghiệp đã giam lỏng người đại diện mua cá tại nhà mình để đòi nợ” – ông Bùi Hữu Trí, Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản Cần Thơ bức xúc kể lại chuyện này.

* “Sân chơi” chưa có “trọng tài”

Theo một lãnh đạo Hiệp hội Nghề nuôi và chế biến An Giang nói: Thời điểm hiện nay cho rằng thừa hay thiếu nguyên liệu cá tra đều đúng. Thừa vì một số doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu ổn định vẫn còn “chơi bài” chọn màu cá; thiếu vì những doanh nghiệp mới mọc lên như nấm phải chật vật tìm nguồn cá cung cấp cho chế biến. Chuyện doanh nghiệp sẽ “đấu đá” tìm nguyên liệu cá tra ở ĐBSCL không sớm thì muộn sẽ diễn ra. Đây là một hệ lụy tất yếu của phong trào nuôi cá tự phát và mở rộng các nhà máy chế biến không theo qui hoạch nào; chủ yếu do cảm tính chạy theo kiểu kinh doanh “ăn xổi ở thì” (!).

Theo dự báo của các chuyên gia trong ngành, giá cá tra sẽ tăng lên 16.000đ/kg vào cuối tháng 4-2008. Tuy nhiên, nông dân vẫn còn nhiều khó khăn: chi phí sản xuất đầu vào, tỷ lệ hao hụt cá nuôi đều tăng cao. Nhiều nơi, tỷ lệ nuôi cá tra hao hụt đến 40%! Trong khi đó, xuất khẩu thủy sản vẫn tồn tại nhiều nghịch lý. “Trong 5 năm qua, giá thành chi phí sản xuất cá tra cứ nhích dần lên nhưng giá xuất khẩu cá tra chỉ giảm hoặc đứng tại chỗ. Nguyên nhân do hàng loạt nhà máy chế biến xuất khẩu ra đời và việc cạnh tranh không lành mạnh đã dẫn tới nạn kiềm hãm giá cá” – ông Phan Văn Danh, Chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và chế biến An Giang nhận định. Theo ông Danh, Chính phủ cần có cơ chế kiểm soát giá cá tra xuất khẩu, có thể áp dụng đấu thầu từng thị trường như cách điều hành xuất khẩu gạo. Hiện nay, trong lĩnh vực xuất khẩu cá tra, cá ba sa gần như Việt Nam chưa có đối thủ, việc các DN liên kết, làm đối trọng để thống nhất giá xuất khẩu là rất cần thiết. Đề xuất là thế, nhưng hiện tại nông dân nuôi cá tra ở ĐBSCL vẫn nơm nớp nỗi lo mất giá, như “cá nằm trên thớt”!

Bài, ảnh: Vĩnh Tường