Trong bài diễn văn đọc tại Đại học George Washington hôm 13-4, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã đưa ra kế hoạch cắt giảm chi tiêu 4.000 tỉ USD trong 12 năm tới, nhằm hạ thấp nợ công đang ở mức cao kỷ lục 14.214 tỉ USD. Kế hoạch này được xem là mở ra một giai đoạn tranh cãi mới trong Quốc hội Mỹ, bởi khoản cắt giảm trên tuy rất lớn, nhưng chưa đáp ứng yêu cầu 6.200 tỉ USD của các chính khách đảng Cộng hòa.
Khoản cắt giảm trên, theo đề xuất của ông Obama, là giảm chi khoảng 2.000 tỉ USD, phần nhiều cho các chương trình quốc phòng và y tế. Ngưng thực hiện chương trình miễn thuế dành cho người giàu (có thu nhập trên 250.000 USD/năm), được thực hiện từ thời cựu Tổng thống George Bush, sẽ tích lũy được khoảng 1.000 tỉ USD. 1.000 tỉ USD còn lại, ông Obama hy vọng tiết kiệm từ việc giảm tiền trả lãi vay nước ngoài.
Theo các nhà phân tích, mục đích của ông Obama khi đưa ra đề xuất trên là muốn đạt được thỏa thuận cuối cùng với đảng Cộng hòa về kế hoạch cắt giảm thâm hụt ngân sách, dự kiến lên tới 1.600 tỉ USD trong năm nay, vào cuối tháng 6 tới. Trước mắt, trong vài tuần nữa, ông Obama phải thuyết phục đảng Cộng hòa chấp thuận tăng mức giới hạn nợ công của Mỹ lên hơn 14.300 tỉ USD. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo đảng Con Voi cho rằng nếu ông Obama không nhất trí về khoản cắt giảm 6.200 tỉ USD chi tiêu mà không tăng thuế trong thập niên tới, họ sẽ không bỏ phiếu thông qua việc tăng mức trần nợ công. Nếu không được các ông nghị Cộng hòa đồng thuận hạn chót vào ngày 16-5 tới, nền kinh tế số 1 thế giới sẽ đối mặt nguy cơ bị vỡ nợ.
Trước sự bế tắc, Tổng thống Obama đã đổ lỗi cho người tiền nhiệm Bush gây ra tình trạng thâm hụt ngân sách. Ông Obama cho rằng không khó để dự đoán từ nhiều thập niên trước rằng thế hệ bùng nổ trẻ em sau Chiến tranh thế giới thứ hai ở Mỹ đến tuổi nghỉ hưu sẽ trở thành gánh nặng cho ngành y tế và an ninh xã hội vào thời điểm hiện nay. Cựu Tổng thống Bill Clinton để lại khoản thặng dư ngân sách dồi dào cho người kế nhiệm nhưng thâm hụt đã bắt đầu xảy ra dưới thời chính quyền Bush. Ông Obama cho rằng Mỹ đã tăng mạnh chi phí cho 2 cuộc chiến (Afghanistan và Iraq) và chương trình thuốc y tế giá cao. Vấn đề càng tệ hơn với hàng ngàn tỉ USD miễn thuế. Cắt giảm thuế cho các triệu phú và tỉ phú buộc Mỹ phải vay mượn bình quân 500 tỉ USD mỗi năm trong thập niên tới.
Các nghị sĩ Dân chủ cũng cảnh báo rằng cắt giảm chi tiêu ngân sách theo đề xuất của đảng Cộng hòa có thể khiến Mỹ tiếp tục rơi vào suy thoái. Và vì vậy, cuộc tranh cãi về thâm hụt ngân sách của Mỹ không những gây hậu quả cho nước này mà còn tác động tới các nền kinh tế khác trên thế giới, vốn vừa mới bắt đầu hồi phục sau khủng hoảng.
N. KIỆT (Theo Guardian, AFP, Reuters)
