Việc Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hôm qua chỉ gửi đồ tế lễ (gồm một cặp cây Masakaki linh thiêng nhân dịp lễ hội mùa Xuân thường niên diễn ra từ ngày 21 đến 23-4) tới đền Yasukuni được đánh giá là dấu hiệu khẳng định ông sẽ không đến thăm biểu tượng chiến tranh gây tranh cãi này trước thềm chuyến thăm châu Á, trong đó có Nhật Bản và Hàn Quốc, của nhà lãnh đạo đồng minh Mỹ - Tổng thống Barack Obama.
Theo các nhà phân tích, một trong những mục tiêu chính trong chuyến đi này của ông Obama là khuyến khích tăng cường hợp tác giữa Nhật Bản và Hàn Quốc - hai đồng minh thân thiết của Mỹ tại châu Á. Tháng trước, ông Obama từng giúp chủ trì cuộc gặp mặt đầu tiên giữa Thủ tướng Abe và Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye, mở đường cải thiện mối quan hệ giữa 2 nước này sau những bất đồng tranh chấp hải đảo cũng như hành động thăm đền Yasukuni của ông Abe hồi tháng 12 năm ngoái.
Lâu nay, đền Yasukuni - nơi tưởng niệm 2,6 triệu binh lính Nhật đã chết trong chiến tranh, bao gồm cả 14 tội phạm hạng A trong Đệ nhị Thế chiến - đã trở thành “mồi lửa” cho những căng thẳng giữa Nhật Bản với Trung Quốc và Hàn Quốc. Hành động của ông Abe hồi năm ngoái bị dư luận khu vực cáo buộc là “thiếu ăn năn” đối với một lịch sử xâm lược. Chính quyền Mỹ khi đó cũng bày tỏ “thất vọng” về hành vi của ông Abe. Giới phân tích nhận định đó là bước đi hướng tới sự thay đổi Hiến pháp hòa bình, cho phép nước Nhật can dự vào các vấn đề an ninh và quân sự khu vực trong bối cảnh gia tăng tranh chấp hải đảo, nhất là với Trung Quốc.
Vì thế, cử chỉ “khiêm tốn hơn” lần này của ông Abe được kỳ vọng không gây rắc rối lớn cho Tổng thống Obama trong chuyến công du châu Á, nhưng qua đó cho thấy tham vọng không thay đổi của chính quyền Nhật. Bắc Kinh và Seoul đã ngay lập tức lên tiếng chỉ trích Tokyo. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương nhấn mạnh Nhật Bản cần “đối mặt và suy ngẫm về lịch sử xâm lược để từ bỏ chủ nghĩa quân phiệt”. Tân Hoa Xã bình luận nó như là hành động khiêu khích đe dọa sự ổn định khu vực và là “sự lăng mạ đối với nhà lãnh đạo đồng minh gần gũi nhất” - Tổng thống Mỹ Obama. “Bộ Ngoại giao Hàn Quốc thì ra tuyên bố coi đây là hành động “vinh danh quá khứ xâm lược và đô hộ” của ông Abe.
Ngoài cử chỉ trên của ông Abe, các nhà lập pháp Nhật cũng sẽ viếng đền Yasukuni vào hôm nay, sau khi có hai thành viên nội các đã đến đây hồi tuần trước. Vấn đề quá khứ chiến tranh và đặc biệt là chuyện viếng thăm đền Yasukuni rõ ràng có thể phủ bóng mờ lên chuyến thăm Nhật Bản và Hàn Quốc của Tổng thống Obama từ ngày 23-4.
Chuyến đi của ông Obama càng khó khăn hơn giữa lúc một tòa án hàng hải ở thành phố Thượng Hải của Trung Quốc vừa ra lệnh tịch thu con tàu có tải trọng gần 226.500 tấn của tập đoàn vận tải Nhật Bản Mitsui O.S.K vì có liên quan đến vụ kiện đòi bồi thường hợp đồng từ thời Chiến tranh Thế giới Thứ hai. Giới bình luận cho rằng đây có thể chỉ là cách thực Bắc Kinh cản trở sứ mạng hòa giải và tăng cường quan hệ đồng minh tại châu Á của nhà lãnh đạo Mỹ. Dù vậy, Bộ Ngoại giao Nhật gọi đây là động thái “cực kỳ đáng tiếc”, trong khi Văn phòng nội các Nhật cảnh báo sự kiện chưa có tiền lệ này sẽ tác động đến các công ty Nhật tại Trung Quốc.
N. CÁT (Theo AFP, Reuters, AP)
