Căng thẳng giữa Úc và Trung Quốc tiếp tục bùng phát sau màn đáp trả ngoại giao về phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực cách đây 5 năm, trong đó bác bỏ yêu sách của Bắc Kinh ở Biển Ðông.

Úc tuyên bố tiếp tục thực thi quyền tự do hàng hải ở Biển Ðông. Ảnh: Getty Images

Ngày 12-7-2016, Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ở La Haye (Hà Lan) đã ra phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc về yêu sách “đường chín đoạn” ở Biển Ðông. Ðây là phán quyết quốc tế đầu tiên liên quan tranh chấp trên tuyến hàng hải quan trọng này, trong đó xác định yêu sách của Bắc Kinh đối với cái gọi là “quyền lịch sử” được thiết lập trong “quá trình lịch sử lâu dài” ở Biển Ðông là không phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), do vậy những yêu sách này là không có căn cứ. Trong khi cộng đồng quốc tế hoan nghênh và kêu gọi thực thi, Bắc Kinh đến nay không chấp nhận cũng như không công nhận phán quyết của PCA.

Nhân kỷ niệm sự kiện này, các nước như Mỹ, Nhật Bản, Canada... đã ra tuyên bố tái khẳng định sự cần thiết của việc tất cả các bên liên quan phải tuân thủ phán quyết của PCA. Thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Mỹ đặc biệt củng cố lập trường của cựu Tổng thống Donald Trump, bác bỏ gần như tất cả yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Ðông. Theo sau đồng minh, Úc hôm 13-4 cũng khẳng định sự ủng hộ đối với phán quyết nói trên.

Trong tuyên bố, Ngoại trưởng Marise Payne cho biết Chính phủ Úc coi phán quyết của PCA là cuối cùng và mang tính ràng buộc pháp lý đối với các bên tranh chấp. Một lần nữa, Canberra kêu gọi những bên liên quan tuân thủ phán quyết và nhấn mạnh việc tuân thủ luật pháp quốc tế là nền tảng cho hòa bình, thịnh vượng và ổn định bền vững của khu vực. Chính phủ Úc cũng tiếp tục ủng hộ quyền của tất cả các nước được giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm cả UNCLOS.

Ðáp lại, đại sứ quán Trung Quốc tại Canberra “lấy làm tiếc” trước tuyên bố của Chính phủ Úc về Biển Ðông; đồng thời nhắc lại quan điểm của Bắc Kinh coi phán quyết của PCA là “bất hợp pháp và vô hiệu”. Cơ quan này tiếp tục biện hộ rằng Trung Quốc không có nghĩa vụ phải thực thi phán quyết năm 2016 khi không công nhận hay tham gia phiên tòa. Ngoài ra, tuyên bố còn cáo buộc chính quyền Thủ tướng Úc Scott Morrison “thao túng chính trị” giữa lúc an ninh khu vực leo thang căng thẳng. “Chúng tôi kêu gọi Úc nhìn nhận các giá trị và sự thật lịch sử của vấn đề Biển Ðông một cách khách quan, chấm dứt mọi hành vi thao túng chính trị” - theo thông báo của đại sứ quán Trung Quốc.

Trong dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh không sớm hòa hoãn với Úc, Trung Quốc tuần rồi đã chỉ trích Canberra tại Liên Hiệp Quốc liên quan các thông tin mà theo họ là “bằng chứng về vi phạm nhân quyền nghiêm trọng”.  Lặp lại cáo buộc, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên hôm 11-7 cho rằng việc Úc can thiệp vào tình hình nhân quyền của nước khác dựa trên “tin đồn và những lời bịa đặt” nhưng lại làm ngơ trước những hành vi vi phạm nhân quyền trong nước đã phơi bày thói “đạo đức giả”.

Mỹ - Úc hợp tác đối phó Trung Quốc

Trong bối cảnh Úc đang tìm kiếm sự ủng hộ quốc tế đối với hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên quy tắc, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết hợp tác với nước này nhằm đẩy lùi các hành vi thương mại “không công bằng, phi thị trường và phản dân chủ” của Trung Quốc, trang Guardian đưa tin. “Chúng tôi ủng hộ Canberra chống lại sự cưỡng bức về kinh tế và những nước khác cũng nên như vậy” - phát ngôn viên đại sứ quán Mỹ tại Úc cho biết.

Trong diễn biến liên quan, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen hôm 13-7 kêu gọi xây dựng mặt trận thống nhất giữa Washington và châu Âu để chống lại hoạt động kinh tế “không công bằng, hành vi gây hại và vi phạm nhân quyền” của Trung Quốc. Theo bà Yellen, những thách thức này đang trở thành mối đe dọa đối với nguyên tắc cởi mở, cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Hôm 14-7, Bộ Quốc phòng Úc cho biết họ phát hiện tàu trinh sát Trung Quốc Type 815 Tianwangxing tiếp cận bờ biển phía Đông và dự kiến tiến vào vùng biển Úc vào ngày 16-7 để theo dõi cuộc tập trận chung Talisman Sabre giữa nước này với Mỹ. Hoạt động trên còn có sự tham gia của Nhật Bản, Canada, Hàn Quốc, New Zealand và Vương quốc Anh. Tuy không vi phạm luật quốc tế, Thủ tướng Morrison cho biết “rất cảnh giác” trước sự hiện diện của tàu do thám Trung Quốc.

MAI QUYÊN (Theo Reuters, Guardian)