Sau một loạt các biến cố gần đây liên quan đến việc tiêm ngừa vắc-xin cho trẻ dưới 1 tuổi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng, mới đây nhất, Bộ Y tế đã có văn bản cho phép tiêm vắc-xin viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đầu sau sinh. Quyết định này có ý nghĩa quan trọng bởi Việt Nam là nước có tỷ lệ lưu hành viêm gan B (VGB) ở mức cao, khoảng 15% dân số.

Bà mẹ có vi-rút VGB thì khả năng truyền cho con trong quá trình sinh nở là rất cao. Thống kê cho thấy, những trẻ nhiễm vi-rút VGB từ mẹ, về sau tỷ lệ chuyển thành viêm gan mạn tính cũng rất cao: khoảng 80% ở bà mẹ có HBsAg (+) kèm HBeAg (+), tỷ lệ này sẽ thấp hơn (khoảng 15%) nếu bà mẹ chỉ có HBsAg (+) còn HBeAg (-). Nếu bị nhiễm VGB mạn tính, có thể chuyển thành ung thư gan nguyên phát hoặc xơ gan. Người ta thấy rằng, trong vòng 24 giờ sau sinh, những trẻ có mẹ nhiễm vi-rút VGB, nếu được tiêm ngay vắc xin thì tỷ lệ chuyển qua VGB mạn tính giảm đi đáng kể.

Người dân tiêm ngừa viêm gan siêu vi B tại Trung tâm Y tế Dự phòng TP Cần Thơ. Ảnh: LỆ THU

Tại Phòng khám chỉ định tiêm ngừa, các bác sĩ thường hay gặp những lời đề nghị được điều trị bằng thuốc đặc trị từ những người có xét nghiệm tầm soát HBsAg dương tính. Tuy nhiên, việc điều trị bằng thuốc đặc trị ức chế vi-rút hầu như chỉ được áp dụng ở một số thể VGB mạn tính và hầu như không dùng ở thể nhiễm VGB cấp tính. Nếu chỉ có xét nghiệm HBsAg thì không thể xác định được bệnh nhân đang ở thể nào. Có thể xác định VGB mạn như sau:

- Thể VGB mạn hoạt động: phải xét nghiệm HBeAg, HBsAg (+) kéo dài trên 6 tháng, men gan ALT tăng. Nếu có thể được thì xét nghiệm HBV DNA trên 105 copies/ml và sinh thiết gan nhưng 2 xét nghiệm này chỉ một số nơi làm được. Ở thể này, việc điều trị chỉ thực hiện khi men gan tăng trên 2 lần trị giá bình thường; khi men ALT tăng dưới 2 lần, thông thường cũng không điều trị bằng thuốc đặc hiệu.

- Thể VGB mạn không hoạt động (thể tiềm tàng): có HBsAg (+) kéo dài trên 6 tháng nhưng men gan và mô học bình thường: không điều trị.

Việc điều trị bằng các thuốc ức chế vi-rút thông dụng hiện nay tại Cần Thơ như: Lamivudine, Adefovir có thời gian điều trị lâu, coi như vô hạn định (trên 10 năm). Thuốc khá đắt, phải uống hàng ngày, không được ngưng thuốc đột ngột vì nếu ngưng đột ngột, đặc biệt là thời gian điều trị dưới 6 tháng, sẽ làm siêu vi phát triển mạnh hơn. Ngoài ra, Lamivudine rất hay kháng thuốc nên hiện nay người điều trị bằng thuốc này được khuyến cáo nên kết hợp với một thuốc khác để tránh kháng thuốc. Điều này càng làm tăng chi phí điều trị.

Vì vậy, trước khi điều trị bằng thuốc kháng vi-rút thì phải xem đã đủ cơ sở xét nghiệm để điều trị hay chưa. Điều quan trọng không kém là chuẩn bị đủ tiền để điều trị lâu dài vì đã điều trị thì không nên dừng thuốc giữa chừng. Trường hợp bệnh nhân bị VGB mạn có chỉ định điều trị mà điều kiện kinh tế không cho phép dùng thuốc tây thì có thể dùng thuốc Nam. Người ta đã chứng minh một số loại cây thuốc Nam có hiệu quả điều trị bệnh gan rất tốt, với ưu điểm là rất dễ kiếm và ít tốn kém. Chẳng hạn như: cây chó đẻ răng cưa, nhân trần...

Cây chó đẻ răng cưa có hình dáng cánh lá như răng cưa chứ lá không có khía răng cưa. Nó còn có tên là Diệp hạ châu (ngọc dưới lá) vì dưới cuống lá có hàng quả chạy dài như chuỗi ngọc. Có 2 loại Diệp hạ châu: Diệp hạ châu đắng và Diệp hạ châu ngọt. Diệp hạ châu đắng có tên khoa học là Phyllanthus amarus, vị rất đắng, sau khi nấu cô lại phải thêm đường cho dễ uống. Diệp hạ châu ngọt có tên khoa học là Ph. Urinaria, thân có những đốm đỏ ở nách cành. Cả 2 loại Diệp hạ châu này đều dùng được cho bệnh nhân viêm gan siêu vi. Liều dùng: 10-12g thân, lá khô hoặc 50-80g cây tươi (trừ rễ), sắc uống ngày vài lần. Hiện nay tại các đại lý thuốc ở Cần Thơ có bán sẵn các loại thuốc viên có thành phần Diệp hạ châu, Nhân trần... rất tiện dụng, giá rẻ, như: “Viên gan mật Liverbil (R)” của Công ty Cổ phần Dược phẩm OPC; thuốc VG-5 của Công ty Cổ phần Dược phẩm Danapha; thuốc BOBIPHA của Công ty Dược thảo Phúc Vinh... Các thuốc này có thành phần chính là diệp hạ châu, nhân trần, bồ bồ, râu bắp, rau má, nhọ nồi v.v...

Các thuốc nam có Diệp hạ châu đã chứng tỏ khả năng làm sạch siêu vi (7-8%), giảm hiệu giá HBsAg (70-80%). Giá cho một đợt điều trị 12 tháng khoảng 1,5 triệu đồng trong khi nếu dùng Lamivudine đơn độc để điều trị phải tốn khoảng 4,5 triệu đồng/ đợt hoặc hơn; còn dùng Interferon thì chi phí lên đến 45- 50 triệu đồng/ đợt điều trị.

Bs. DƯƠNG PHƯỚC LONG
(Trung tâm Y tế dự phòng TP Cần Thơ)