Nhiễm giun, sán thường không phải là bệnh nguy hiểm nhưng nếu không phát hiện và điều trị sẽ khiến trẻ bị suy dinh dưỡng, thiếu máu, thiếu sắt... Đó là chưa kể tình trạng sức đề kháng của cơ thể trẻ bị giảm, tạo điều kiện cho bệnh khác phát triển hay tình trạng tắc ruột, tắc ống mật do giun. Bác sĩ Dương Phước Long, Phó khoa Sốt rét - Nội tiết, Trung tâm Y tế dự phòng TP Cần Thơ, cho biết:

- Những nguyên nhân chính gây nhiễm giun, sán gồm: Việt Nam là vùng nhiệt đới, ẩm ướt, thích hợp cho các loại ký sinh trùng phát triển; sử dụng nguồn nước bẩn rửa các vật dụng; rửa rau sống không đủ sạch; ăn gỏi sống; tập quán dùng phân tươi bón rau; trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi, thường hiếu động, chơi những trò chơi tiếp xúc nhiều với đất và bụi bẩn nhưng sau đó không được vệ sinh sạch sẽ...

* Thưa bác sĩ, lứa tuổi nào dễ bị nhiễm giun và triệu chứng của căn bệnh này ra sao?

- Ai cũng có thể bị nhiễm giun, sán nếu chăm sóc sức khỏe, giữ gìn vệ sinh, ăn uống kém. Tuy nhiên, trẻ em là đối tượng dễ nhiễm bệnh nhất vì trẻ em tiếp xúc nhiều với các yếu tố nguy cơ. Những trẻ nhiễm giun đũa thường gầy còm, chậm lớn, lâu lâu kêu đau bụng, ăn không ngon miệng, ngủ cũng không ngon, biếng ăn, rối loạn tiêu hóa, phân lỏng, hay buồn nôn, có khi nôn ra thức ăn, nôn ra cả giun... Trẻ hay bực tức, quấy khóc, tính tình thay đổi, lười vận động... Những trẻ nhiễm giun kim thì hậu môn bị ngứa, nhất là vào ban đêm nên trẻ ngủ không yên, hay nghiến răng và đái dầm. Giun có thể chui vào ống mật làm tắc ống mật và đi vào mạch máu, qua gan, phổi... Trẻ bị giun chui vào phổi làm cho bị ho kéo dài, gầy gò, mệt mỏi, có thể lầm với viêm phổi do nguyên nhân khác. Cũng cần lưu ý rằng rất nhiều người bị nhiễm giun sán giai đoạn đầu, hoặc nhiễm ít, thường không có triệu chứng.

Để biết chính xác trẻ có bị nhiễm giun, sán hay không và nhiễm loại giun, sán nào... nên lấy một ít phân đưa đến khoa xét nghiệm của các bệnh viện để tìm trứng giun. Khi nghi nhiễm giun sán nhưng không có khả năng xét nghiệm thì nên uống một viên thuốc tẩy giun.

* Cụ thể ở ĐBSCL, người dân thường mắc phải những loại giun, sán nào?

- Các loại giun phổ biến ở Việt Nam là giun đũa, giun móc, giun kim, giun lươn. Còn các loại sán phổ biến là: sán lá gan, sán phổi, sán lợn, sán bò,... Tùy theo điều kiện vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân mà trẻ bị mắc bệnh hay không nên nguy cơ nhiễm giun của trẻ thành phố và nông thôn là như nhau. Chẳng hạn, trẻ ở thành phố thường bị mắc giun kim nhiều hơn so với trẻ ở nông thôn vì trứng giun kim bay theo bụi, mà thành phố thì nhiều bụi bặm hơn. Còn với giun đũa, trẻ có thể bị lây nhiễm qua trứng ở rau sống hoặc từ đất bẩn. Trẻ em nông thôn hay bò lê la trên đất nên khả năng bị nhiễm giun đũa cao hơn so với trẻ em ở thành phố.

Về vùng dịch tễ, tùy theo nơi bệnh lưu hành một số ký sinh trùng mà người dân nơi đó bị nhiễm giun, sán nhiều hay ít. Ví dụ, bệnh do sán lá gan lớn gây ra thường phổ biến ở miền Bắc, miền Trung; bệnh do sán lá phổi phổ biến ở biên giới Việt Trung. Ở ĐBSCL thường phổ biến bệnh giun móc, giun lươn (do ấu trùng xuyên qua da trong lúc đi chân đất để làm ruộng) sán dãi cá, sán lá lớn ở ruột (nhiễm qua rau).

* Để phòng ngừa các bệnh giun, sán, cần lưu ý những vấn đề gì, thưa bác sĩ?

- Nguyên nhân gây nhiễm giun, sán là thiếu vệ sinh trong sinh hoạt, ăn uống và tập quán dùng phân tươi bón rau... Do đó, để phòng bệnh, nên giữ vệ sinh thân thể, vệ sinh ăn uống, nhất là đối với trẻ em. Cụ thể là: rửa tay sạch trước khi ăn, cắt ngắn móng tay, lau dọn nhà cửa sạch sẽ; tập cho trẻ thói quen rửa tay chân sạch sẽ; thức ăn cho trẻ phải luôn nấu chín; nước uống phải được đun sôi để nguội. Nếu cho trẻ ăn trái cây hoặc rau sống thì phải rửa nhiều lần dưới vòi nước đang chảy... Đồng thời, không để trẻ nằm, bò trườn dưới đất, không để trẻ mặc quần bị thủng đít. Quần áo của trẻ bị nhiễm giun cũng phải được phơi ở những nơi nhiều nắng để diệt bớt trứng giun.

Hạt bí ngô có tác dụng tẩy giun sán. Ảnh: www.bacninh.gov.vn

Từ năm 2000, Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo đã liên kết thực hiện 5 chương trình giáo dục sức khỏe và công tác y tế học đường. Trong đó, có chương trình phòng chống giun, sán để giữ gìn sức khỏe cho trẻ. Vì thế, nên cho trẻ uống thuốc sổ giun định kỳ 6 tháng/ lần. Ngoài ra, còn có thể tẩy giun bằng phương pháp dân gian, như hạt bí ngô (nấu hoặc rang) hoặc dương xỉ đực, nước sắc hạt cau... Tất cả mọi người trong gia đình, kể cả người lớn, cũng phải chữa trị giun, sán cùng lúc với trẻ thì bệnh mới hết triệt để. Trẻ đã tẩy giun rồi mà vẫn xanh xao, gầy yếu, kém ăn, thì cần kiểm tra để phát hiện trẻ còn mắc bệnh nào khác hay không để có cách chữa trị phù hợp.

Theo báo cáo tổng hợp từ các quốc gia khu vực châu Á, Việt Nam là quốc gia có số người bị nhiễm giun, sán cao nhất; đặc biệt là ở trẻ em. Ước tính trung bình trong mỗi người Việt Nam có 8 giun đũa, 17 giun móc và 32 giun tóc sống ký sinh.

Hiện nay, TP Cần Thơ đang có kế hoạch uống thuốc tẩy giun cho tất cả trẻ em từ 24 đến 60 tháng tuổi ở tất cả xã, phường. Từ ngày 10 đến 12-9-2008, trẻ sẽ được uống thuốc tẩy giun Albendazole 400mg. Đây là thuốc tẩy giun rất an toàn, có hiệu quả cao, diệt được nhiều loại giun, như: giun đũa, giun tóc, giun móc, giun kim. Liều dùng là mỗi trẻ 24 đến 60 tháng tuổi được uống 1 viên duy nhất. Các trạm y tế xã sẽ tổ chức bàn uống tại mỗi ấp, khu vực hoặc nhà trẻ, trường mẫu giáo trong toàn thành phố. Các bậc phụ huynh nên lưu ý đưa con đến uống thuốc tẩy giun tại những điểm này.

* Xin cảm ơn bác sĩ!

BÍCH KIÊN (Thực hiện)