Dự án “Tăng cường tiếp cận công bằng tới thông tin và dịch vụ sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục toàn diện cho các nhóm dân cư dễ bị tổn thương” (dự án) do Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc viện trợ không hoàn lại, đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân nói chung, cán bộ y tế và người khuyết tật (NKT) về các hoạt động góp phần chăm sóc, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhóm yếu thế.

Cán bộ y tế tư vấn cho người khuyết tật.

Từ những hoạt động ý nghĩa

Trong 2 ngày (4 và 5-12-2025), tại Trạm Y tế xã Cờ Đỏ đã diễn ra chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe (CSSK) sinh sản và kế hoạch hóa gia đình miễn phí cho NKT. Đông đảo NKT đã tham gia. Các chị em được khám, tư vấn phụ khoa, xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung, siêu âm tổng quát và cấp thuốc điều trị miễn phí. Ngoài ra, dự án cũng hỗ trợ chi phí đi lại cho NKT 100.000 đồng/người.

Chị Phạm Lư Bách Tuyên, ngụ xã Cờ Đỏ chia sẻ, đây là lần đầu đi khám phụ khoa, do trước đây chị còn e ngại. Đến đây chị thấy rất ấm lòng vì các y, bác sĩ rất nhiệt tình, hiểu về NKT và những điều bất tiện, khó nói của NKT. Chị mong rằng ngày càng có nhiều chương trình CSSK cho NKT, nhất là ở các xã vùng xa. Còn chị Đặng Thi Ngọc Thu cho biết, do khuyết tật vận động, đi lại khó khăn, nên ngại đến cơ sở y tế thăm khám. Đợt này, chị được hỗ trợ tận tâm nên không còn e dè, mặc cảm. Chị cho biết sẽ làm theo bác sĩ tư vấn, hướng dẫn khám phụ khoa, tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ.       

Tại buổi khám, ngoài lực lượng y bác sĩ, còn có tình nguyện viên hỗ trợ ngôn ngữ ký hiệu cho người khiếm thính, hỗ trợ di chuyển với người khuyết tật vận động... ThS Nguyễn Thị Thu Hà, Phó trưởng Khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Cần Thơ, cho biết: Trước khi khám cho NKT, dự án tổ chức các buổi tập huấn cho cán bộ y tế hiểu về quyền NKT, cách giao tiếp, cách khám... để có thể cung cấp dịch vụ thân thiện, phù hợp với tâm lý và đặc điểm từng dạng tật.

Đến nâng cao nhận thức

Quyền bình đẳng của NKT cũng như các nhóm dân số dễ bị tổn thương đã được khẳng định trong Hiến pháp và Luật NKT. Trong đó nêu rõ quyền được CSSK của NKT. Việt Nam cũng ký các cam kết quốc tế đảm bảo NKT được tiếp cận bình đẳng trong các hoạt động CSSK và dịch vụ y tế.

Tuy nhiên, do có những hạn chế nhất định, do định kiến và cả do NKT còn e ngại, nên NKT nói chung và NKT là phụ nữ và trẻ em gái nói riêng, có nguy cơ cao hơn đối với một số vấn đề như nguy cơ bị bạo lực và xâm hại tình dục, mang thai ngoài ý muốn, mắc các bệnh viêm nhiễm... Phụ nữ là NKT trong quá trình mang thai, khi sinh và sau khi sinh cũng gặp nhiều yếu tố nguy cơ cao về sức khỏe, thậm chí ảnh hưởng tính mạng của cả mẹ và con. 

Nhằm đảm bảo cung cấp các dịch vụ chất lượng và thân thiện với NKT, Bộ Y tế ban hành tài liệu “Hướng dẫn cung cấp dịch vụ CSSK sinh sản, sức khỏe tình dục cho NKT”. Hướng dẫn này bổ sung cho Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ CSSK ban hành kèm theo Quyết định số 4128/QĐ-BYT ngày 29 tháng 7 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Y tế.

ThS Trần Thị Thu Hồng, Trưởng Khoa Sức khỏe sinh sản, CDC Cần Thơ, cho biết: Tại TP Cần Thơ, Dự án triển khai tại xã Cờ Đỏ và Đông Hiệp từ tháng 12-2024 với nhiều hoạt động: khảo sát, thu thập thông tin. Qua đó ghi nhận có 213 NKT (40% là NKT vận động). Đáng chú ý, 75% người khuyết tật tại đây độc thân, 88% không có việc làm, 59% chưa từng đi học và hầu hết chưa từng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản.

Thực hiện dự án, CDC Cần Thơ phối hợp chính quyền, y tế địa phương tổ chức nhiều lớp tập huấn dành cho cán bộ y tế, người có tầm ảnh hưởng, ban, ngành, đoàn thể, NKT và người thân... về quyền của NKT, các chính sách CSSK cho NKT. ThS Trần Thị Thu Hồng cho biết thêm: Tùy theo đối tượng từng lớp mà chương trình tập huấn có nội dung khác nhau, mục tiêu cuối cùng là hiểu về quyền của NKT. Ngoài ra, dự án có tài liệu truyền thông, tổ chức các buổi truyền thông tập trung và đến tận nhà cho NKT; phòng, chống kỳ thị, phân biệt đối xử và bạo lực trên cơ sở giới; phòng, chống xâm hại, lạm dụng tình dục đối với NKT; giới thiệu các biện pháp tránh thai phù hợp; phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm; tư vấn kế hoạch hóa gia đình và an toàn tình dục; hướng dẫn làm mẹ an toàn... 

Thông qua các hoạt động của dự án, đã góp phần nâng cao nhận thức, hiểu biết của cán bộ, nhân viên y tế nói chung, các ban, ngành, đoàn thể nói riêng về quyền của NKT; những khó khăn về vật chất, tinh thần, tâm tư, tình cảm của NKT, nhất là việc CSSK. Từ đó, có những điều chỉnh phù hợp, nhằm cung cấp dịch vụ thân thiện với NKT. Đồng thời, NKT và người thân của họ hiểu, nâng cao nhận thức và có chuyển biến trong việc chủ động khám phụ khoa, kế hoạch hóa gia đình, phòng ngừa xâm hại...

Dự án “Tăng cường tiếp cận công bằng tới thông tin và dịch vụ sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục toàn diện cho các nhóm dân cư dễ bị tổn thương” hợp tác giữa Bộ Y tế và Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA); triển khai tại Sơn La, Lai Châu và Cần Thơ. Dự án nhằm nâng cao chất lượng và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho các nhóm yếu thế như dân tộc thiểu số, người khuyết tật, thanh thiếu niên, nhằm đảm bảo quyền lợi sức khỏe và phát triển toàn diện cho người dân Việt Nam.

Bài, ảnh: H.HOA